Pse Themistokli Gërmenji s’u bë “Hero i Popullit”?!
nga Klodi Stralla
Vasil Gërmenji ka respektin më të madh,
mbasi është treguar njeriu më i zgjuar dhe më largpamës
se shumë bashkëkohës të tij, që u kthyen në këtë vend
dhe më pas ranë në grackën e atij regjimi.
Bravo i qoftë që nuk u tundua nga kërkesat e atij regjimi
për t’u kthyer duke u joshur me poste,
pasi e dinte shumë mirë se ku do përfundonte më pas…
Pandi Anxhara
Shpesh, edhe në kohën e diktaturës, shumë korçarë, por edhe më gjerë pyesnin se pse Themistokli Gërmenji s’u bë “Hero i Popullit”, krahas bashkëpatriotit të tij Mihal Grameno, kur kontributi i tij për çështjen kombëtare nuk ishte më i vogël?
Për mua arsyeja ka qenë se Themistokliu kishte një nip, Vasil Gërmenjin, djalin e të vëllait Telemakut, i cili pas lufte ka ushtruar një veprimtari të gjerë antikomuniste në mëgrim.
Vasili lindi në 1908, në Manastir, në hotelin e njohur “Liria”, pronë e vëllezërve Gërmenji. Duke mbetur jetim qysh fëmijë, ai u rrit në familjen e ungjit të vet, duke patur si nënë dhe babë, Evdhoksinë dhe Themistokliun. U shkollua në Korçë, në Liceun Kombëtar dhe studimet e larta i përfundoi në Marseille të Francës për inxhinjeri hekurudhash. Kthehet në atdhe (1934) dhe emërohet profesor në Shkollën Teknike të Tiranës, ndërkohë që gruaja e tij franceze u caktua si profesoreshë e frëngjishtes në Institutin “Nëna Mbretëreshë”. Me pushtimin italian, Vasili largohet përfundimisht nga atdheu dhe vendoset me banim në Marseille të Francës. Në vitet e LDB inkuadrohet në forcat e rezistencës antifashiste franceze dhe në shenjë vlerësimi dhe mirënjohje i akordohet medalja “Kryqi i Meritës” i klasit të parë dhe merr statusin e veteranit kombëtar të Francës.
Pas Lufte në Shqiperi u instalua komunizmi dhe shumë shokë të tij të shkollës, përfshi vetë E. Hoxhën, e joshën të kthehet në atdhe dhe të marrë aty detyra shtetërore. Por Vasili nuk pranoi, përkundrazi u inkuadrua në krahun demokrat, antikomunist të emigracionit shqiptar.
Në vitet 1950-’54 boton gazetën “Liri e Kombit”, ku shkruan artikuj dhe analiza kundër regjimit komunist, të cilin e akuzon, përveç rrugës së gabuar që kish marrë brenda vendit, edhe për tradhëti kombëtare, lidhur me fatin e Kosovës.
.
“Sot në Tiranë mbretëron një diktaturë e urryer kriminale, nuk del një gazetë e pavarur, nuk shkruhet një kartolinë private. Me gjithë parullën e luftës “Liri Popullit”, popullit liri nuk i dhanë. Nuk i dhanë as bukë dhe as veshmbathje. E futën në punë të detyrushme.
Edhe sikur të ndërtojnë vepra madhështore arti apo teknike, që mund të mbeten gjatë, ato do të na kujtojnë veprat e mëdha të ndërtuara nga faraonët e Egjiptit të Lashtë… Mjaft me diktatura dhe diktatorë! Të punojmë për një demokraci të vërtetë!” – Kështu do të shkruante Vasil Gërmenji në një prej numurave të gazetës të tij “Liri e Kombit”.
Në gusht të vitit 1949, në Paris u shpall Komiteti Kombëtar “Shqipëria e Lirë”, nën kryesinë e Mit’hat Frashërit. Vasil Gërmenji do të ishte njëri prej antarëve aktivë të tij.
Në shtator 1970, themelohet në Neë York, Kuvendi i Kombeve Europiane të Robëruara, dhe Vasili do të ish dy herë kryetar i tij. Kjo organizatë antikomuniste, me juridiksion botëror, kishte mbështetjen morale dhe materiale të qeverisë amerikane dhe veprimtaria e saj shtrihej kryesisht në popujt e robëruar të Europës Lindore. Në tetor 1968, Vasili zgjidhet nënkryetar i Federatës ndërkombëtare të gazetarëve të lirë. Është shumë e gjatë lista e intervistave, fjalimeve, konferencave shkencore, analizave të Vasilit, me karakter kombëtar dhe ndërkombëtar. Në shtypin e kohës emri i tij përmendet shpesh, për takimet e nivelit të lartë që ka bërë në ëashington me burra shteti, diplomatë e miq të Shqipërisë në funksion të Çështjes Kombëtare.
Si një koinçidencë fatkeqe, ashtu si shumë vite më parë gjyshi, babai dhe ungji i tij, edhe Vasili, djali i Telemakut dhe nipi i Themistokliut, do të përjetonte të njëjtin fat: Ai ndrroi jetë tragjikisht, së bashku me bashkëshorten e vet, në një aksident automobilistik, ditën e shënuar të Pavarësisë, 28 nëntor 1988, në moshën 80 vjeçare.
Kthimi i eshtarave të Vasil Gërmenjit në Atdhe dhe ngritja e një busti pranë ungjit të tij në qytetin e Korçës apo emërimi i një rruge me emrin e tij, do ta nderonte qytetin e Korçës.
E them me dhimbje që, edhe pas 27 vjet demokraci, veprimtaria atdhetare dhe intelektuale e një personaliteti kalibri si ai, ka mbetur në hije, shumë pak e njohur prej bashkatdhetarëve të tij.
.
Marrë nga muri i fb i Klodi Strallës, 11 dhjetor 2019