Sa fiton një shkrimtar shqiptar?
nga Stefan Çapaliku
Sot takova njërin në rrugë.
Ç’kemi, më pyeti.
Mirë, i thashë, ja, sapo kam botuar dy libra.
Ashtu, vazhdoi ai, por çfarë ke bërë ndonjë send?
Pasoi një heshtje bukur e gjatë derisa i thashë:
Hiç. Ai pastaj u largua i qetë.
.
Pyetja sa fiton një shkrimtar, për ta shmangë absurdin që ka në thelb, është më mirë të ndërrohet e të marrë formën: “Çfarë fiton një shkrimtar? Një shkrimtar një Shqipërinë postkomuniste nuk fiton asgjë. Ai thjesht fiton pak vëmendje, por më shumë thashetheme rreth vetes.
Vjet i dhashë dikujt vëllimin e parë të romanit tim “Secili çmendet simbas mënyrës së vet“ dhe kur them “ia dhashë” duhet kuptuar “ia fala”. Dhe e bukura është se shkova vetë te ai, me këmbët e mia, me shpresë se gjeta dikë të interesuar për veprën time. Prita më shumë se një muaj të merrja ndonjë efekt receptimi. Asgjë. Atëhere, duke shkelur mbi sedrën time, i nisa një mesazh. Përgjigja ishte se e kishte filluar librin, por e kishte çuar deri në gjysëm. (O Zot. Më erdhi turp nga vetja. Sesi m’u duk libri im. Si të qe një kazan me groshë që i jepet me zor një të sëmuri me ulçer). Por ai mbante shpresë se do mund ta lexonte gjysmën tjetër gjatë muajit të ardhshëm, gjë që nuk ndodhi gjer më tani. Pra rezulton se më shumë i duhet atij ta lexojë se mua që ta shkruaj.
Atëhere mendova, se në këtë kohë pandemie, mos i kishte ardhur koha botimit të një libri me barcaleta. E dija mirë se ishte shumë e vështirë t’i shkruaje, por e dija edhe më mirë se do bëja “sevap” me njerëzit e tashëm, që të mund t’ia vë buzën në gaz. Dhe i hyra punës më me seriozitet se ç’mund të hyhet për një tragjedi. Arrita të seleksionoj 150 copë, që m’u duken më të bukurat, më origjinalet dhe më shqiptaret dhe botova “Një antologji e vogël e jetës”.
Dhe a e dini se mbas dy muajsh prej daljes në qarkullim, botuesi im më thotë se janë shitur veçse 50 copë. E pra romani nuk shkon se është serioz, dramat jo që jo se s’janë për lexim, po as barcaletat?! Një libërth që kushton veçse 500 lek, sa dy birra, nuk ecën që nuk ecën. Diçka do ketë këtu që nuk shkon. Dhe atëhere detyrohem t’ia përsëris vetes: Po ti nuk ke ndonjë kontratë me askënd në këtë botë që të të detyrojë të shkruash. Nuk je i komisionuar nga asnjë botues apo teatër i kësaj bote që të shkruash. Nuk ke marrë prej askuj asnjë paradhënie apo kapar që të nisësh të shkruash. Po ç’m..in ke atëherë?!
Por pyetja e vënë në krye mund të bëhet edhe në të kundërtën e vet, pra “Çfarë humbet një shkrimtar?”
Michel Houllebecq ia thotë qartë shkrimtarëve se “shoqëria ku jetoni ka qëllim t’ju shkatërrojë. Arma që ajo përdor është indiferenca.”
Mirëpo ne vazhdojmë të besojmë se Arti dhe Qyteti janë vendbanime relativisht të mëdha, të dendura dhe të përhershme të njerëzve shoqërisht heterogjenë. Dhe pafajësisht bëjmë sikur nuk e dimë se edhe Arti edhe Qyteti mund të shkatërrohen. E dimë mirë se ajo që i shkatërron është vetëm ideja e varfër dhe e mjerë e të ashtuquajturit “efikasitet ekonomik”. Sepse s’ka dyshim që një copë park në qendër të një lagjeje apo një libër mbi një stol të tij nuk kanë “efikasitet ekonomik”.
Kolegë të mi, bashudhëtarë, po pësojnë të njëjtin fat. Ridvan Dibra përshembull ka botuar 15 romane deri më tash. Sipas një logjike ai duhej të ishte i pasur. Virion Graçi gjithashtu dhe të tjerë që sìpo i japim me emër.
Dhe kjo ndodh sepse qyteti ka përherë e më pak nevojë për ta, për ne. Qyteti ka vendosur në heshtje dhe pa votime që të vdesë. Dhe një qytet vdes sa herë që tentohet të ngadalësohen apo nëpërkëmben proceset kulturore e artistike. Me vdekjen e artit dhe kulturës, qytetit i ndërpriten lidhjet logjike, të përkohshme dhe hapësinore mes njerëzve, midis njerëzve dhe gjërave.
Prej atij momenti komuniteti nuk është më në gjendje të ushqehet vetë dhe e mira kryesore e tij, hapësira e përbashkët dhe arti si i tillë, nis e humbet kuptimin e vet deri në asgjësim.
.