![Pinterest](https://pinterest.com/pin/create/button/?url=https://www.radiandradi.com/eugenio-montale-12-tetor-1896-12-shtator-1981-percjelle-e-perkthyer-nga-maks-rakipaj/&media=https://www.radiandradi.com/wp-content/uploads/2020/10/eugenio-montale.jpg&description=Në vitin 1975, Euxhenio Montale fitoi çmimin Nobel për letërsi; në motivacionin e dhënies së çmimit thuhej: "Për poezinë e tij të veçantë, në të cilën me ndjeshmëri të lartë artistike shpreh vlerat njerëzore për mundësimin e një jete pa iluzione.){kind=link}
Eugenio Montale (12 tetor 1896 – 12 shtator 1981)
Përcjellë e përkthyer nga Maks Rakipaj
12 tetori është data e lindjes së Euxhenio Montale-s, poet dhe shkrimtar i njohur italian. Shkollën e mesme e mbaroi për llogaritar, por sado që ishte dhe shëndetlig, lexonte shumë letërsi, p.sh., Dante, Petrarca, Boccaccio dhe sidomos D’Annunzio, që ishte i parapëlqyeri i tij. Vendosjen e fashizmit e priti si kundërshtar; dhe qe njëri prej atyre që firmosën Manifestin e Intelektualëve Antifashistë. Sot, me qenë antifashist, të marrin për komunist, por antifashizmi i Montales nuk qe nga qëndrime të majta, filokomuniste; ai ishte aristokrat dhe s’mund ta pranonte kurrë rrafshimin e mendimit të njëjtësuar për të gjithë.
Në vitin 1975, Euxhenio Montale fitoi çmimin Nobel për letërsi; në motivacionin e dhënies së çmimit thuhej: “Për poezinë e tij të veçantë, në të cilën me ndjeshmëri të lartë artistike shpreh vlerat njerëzore për mundësimin e një jete pa iluzione.”
Këto janë disa përzgjedhja të miat nga poezia e tij:
.
Për veten, për ty, gjithçka di, gjithçka shpërfill
Ndodh që afërsi e shpirtrave
nuk ndodh prej gjestesh a fjalësh, por
thjesht tërhiqen e ngërthehen si magnet.
Rrallë, por ndodh.
Ka të ngjarë
vetëm largësia të jetë e vërtetë,
harrimi i vërtetë, a gjeth’e vjetër
se filiz i njomë m’e freskët.
Kjo e shumë të tjera ndodhin e thuhen.
E kuptoj vullnetin tënd kryeneç
me qënë gjithnjë munguese, sepse
veç kështu shpaloset magjia jote.
Pafund janë dredhitë
që mendoj.
Me ngulm ndër lëndina të kërkoj
dhe kurrë ndër pemët krahëhapur, kurrë në grumbull,
gjithnjë në zbrazëti: në atë që
as trapano nuk hyn në punë.
Qe a nuk qe vullnet i xhindeve
që rrijnë mbi vatrën tënde të largët
në trajta të ndryshme kafshësh shtëpiake me shumë shpirtra;
a ndoshta më dukej mua
dhe s’qe aspak ashtu.
S’dua t’ia di nëse
mungesa ime kënaq fatin tënd,
apo prania jote mbush timin plot,
nëse pafajsia është një mëkat
apo merret te kryexhindi i vatrës tënde.
Për veten, për ty, gjithçka di,
gjithçka shpërfill.
.
Shpesh me të keqen jam hasur
Shpesh me të keqen në jetë jam hasur:
qe lum i mbytur që gurgullonte,
qe gjethja e tharë që shkërmoqej,
qe kalë i rrëgjuar, përtokë përplasur.
Të mirë nuk pata, përveç asaj mrekullie
që hyjnorja shpërfillje shpalos e hap:
qe në mesditë, shtatore e dremitjes
dhe reja, skifteri i ngritur lart.
.
Një ditë, ndoshta maskat do t’i heqim
Kushedi, ndoshta një ditë do t’i heqim maskat,
që pa ditur se si, në fytyrë mbajmë.
Prandaj kaq të vështirë e kemi
njerëzit që takojmë t’i njohim.
Mes të shumtëve, mes miliona njerëzve ndoshta,
është ndokush që maska me fytyrën i përputhet
dhe vetëm ai do të mundte të na thoshte
atë fjalë që prej kohësh presim. Por ka të ngjarë,
që as ai vetë të mos dijë gjë për këtë.
N’e pastë ditur ndokush, në se ndonjë i tillë jeton,
u bëfsha gagaç, a më keq se aq.
Nuk ja vlen ta gjesh një të tillë. Emri i tij
i pashqiptueshëm është, për shkaqe
që me fonetikën s’kanë të bëjnë. Shkenca
s’ka nge të merret me këtë punë.
.
Koha dhe kohët
Nuk është një kohë e vetme: ka shumë shirita kohe
që paralel rrëshqasin
shpesh në kah të kundërt dhe rrallëherë
ndërthuren. Dhe kur në pah del
e vërtetë e vetme që, sa shfaqet,
shpejt flaket a zgërlaqet prej atij që vrojton
lëvizjet dhe këmbimet. Dhe përsëri kridhemi
në kohën e njësuar. Por atë çast,
pak të gjallë njihen me njëri tjetrin
sa për të thënë lamtumirë, jo mirupafshim.
.
Vështirë…
Vështirë ta besosh
se jeta një dhuratë na qenkësh,
kur na zvarrit
përherë të lodhur dhe çdo çast
me mundime jetojmë;
ja, edhe në sytë e tu
shoh
gjurmë dhëmbjesh.
Ta kanë lënduar
atë zemër të njomë? Dhe për ty u përgjigj
deti dhe hija e një zogu nate. Ti heshtje
dhe me bisht të syrit vështroje
horizontin e largët.
© shqipëroi Maksim Rakipaj
.