Poeti është si gurrë i stërrallit – nga Gëzim Zilja

Poeti është si gurrë i stërrallit

nga Gëzim Zilja

“Poeti është si gurrë i stërrallit.

Zjarri i tij nuk mbarohet kurrë.

Poeti heq, rënkon, qesh, digjet e djeg, por zjarri i tija kurrë nuk mbaron.”

Ali Asllani – Një intervistë e vitit 1942 dhe… kërkesa për pension në vitin 1963.

.

Në shkurt të vitit 1942, në gazetën ‘Tomorri”, Ali Asllani ka dhënë të parën intervistë të tij si poet. Të shkruante poezi ai kishte filluar dyzet vjet më parë. Intervistuesi ishte gazetari, Stefan Shundi (pseudonim Stefan Morava) që e titullonte intervistën: “Flet Ali Asllani, rapsod i tokës, dhe jetës shqiptare.” Ai shprehet midis të tjerash: “Ali Asllani është poeti që u lidh ngushtë me Tokën dhe jetën shqiptare… Përqafoi me dashuri shpirtin e pasur shqiptar, u mundua bashkë me të, u gëzua dhe qau si njeri i vërtetë. Mund të themi pa frikë përgënjeshtrimi se është poet i jetës në kuptimin e thellë të fjalës…”

Është një intervistë e pakushtëzuar, një model edhe për gazetarët e sotëm. Ali Asllani, ka një mendim të vetin për artin, sidomos për krijimtarinë poetike. Sqaron fare thjeshtë me fjalë të pakta nevojën e të shkruarit dhe temat që trajton. Ai thotë se poeti shkruan për njerëzit, jo vetëm për veten e tij. Sepse në të kundërt arsyeton Ali Asllani, le t’i mbaj poezitë në sirtar të pabotuara. Dhe më tej: “…Artistët e mëdhenj janë mërguar nga qielli në tokë, janë dhuratë për gjithë botën. Arti është art, kur është i zoti të na sjellë në botën e tij, kur na prek, por nuk do të thotë se duhet të jetë i pakuptueshëm ose i thellë, i errët me zor. Kemi nevojë për një art që të prek të egërit dhe të qytetëruarit, të kulturuarit dhe injorantët. Dhe që të kuptojë populli artin duhet që ky të jetë i thjeshtë, si një vepër klasike.”

Gazetari, e ndërpret me një pyetje që lind vetvetiu për poezinë dhe poetët: “Është në gjendje populli të kuptojë artin, artin e thjeshtë që del nga jeta e tij?” Njeriu i ditur, që i këndoi aq bukur atdheut, njeriut të thjeshtë e dashurisë përgjigjet: “…Këtu nuk do të flasim për popullin analfabet ose për atë, që nuk ka hapur një libër në jetën e tij…” Me poemën e pavdekshme “Hanko Halla” ai u bë i njohur jo vetëm për njerëzit e civilizuar, por edhe analfabetët e ata, që kishin kryer nga dy apo katër klasë fillore. Pjesë të Hanko Hallës do të këndoheshin në dasma, në lindje, e në festa familjare në çdo shtëpi të Jugut veçanërisht në Vlorë. Kam hasur në adoleshencën time gjyshër e gjyshe, nëna e baballarë me nga dy klasë shkollë madje edhe nga Çamëria, që dinin përmendësh, recitonin, e interpretonin dhjetëra vargje të Ali Asllanit. Vargjet “Hankua e do nusen/ Ta ketë si i biri/ Rrënjët prej ergjëndi/ Degët prej floriri…” i kam dëgjuar për herë të parë qysh fëmijë nga nëna ime, kur më këshillonte dhe ëndërronte, që kur të rritesha të gjeja një nuse siç ka thënë Hanko Halla. Plot modesti e përulësi Ali Asllai thotë për këtë poemë: “…Përgjithësisht në këngët e mia kam dashur të këndoj traditat kombëtare, burrërinë tonë, bukurinë e vendit, dhe mbi të gjitha dhuratën ton’ të madhe, bukurinë e vajzës shqiptare.” Poema ndahet në tri pjesë që kalojnë të gjitha nën sitën e Hallës me një mjeshtëri të rrallë plot humor e të papritura.

.

 Me një gjuhë shumëngjyrëshe, ku nuk mungojnë, historitë, lavdia e të parëve, paralelizmat, figurat e pamumërta letrare dhe nostalgjia e një kohë të përënduar që nuk kthehet më, Hanko Halla nis e tregon: “Pa dëgjoni zonja? – nisi halla plak’/ Do ju them një fjalëz, fjalë pa kapak/ Erdhi koh’e keqe, koha e flamosur/ Na u prish dynjaja/ Bota është marrosur…” Sigurisht historia fillon me trimat e parë zulmëmëdhenj, që i lanë nder, nam e lavdi vendit: “Ku është Fejzo Xhafua, dif i vendit tënë/ Rrapua i Hekalit, burr’i lerë me hënë/ E ku është Gjoleka, kryetrim i Kuçe/ E ku jan’ këmishat, për mbi gju hajduçe/ E ku janë Ajanët, burrat hane hane/ Pleqësi e vendi veshur me fustane…?” Fjalët e Hankos rrjedhin e rrjedhin si ujrat e kthjellta të burimeve malore, duke përshkruar një kohë ku çdo gjë është në vendin e vet kurse sot: “…Mu si lesh arapi bota u trazua/ Duaxhiu i djeshëm sot na u harbua/ Jo vetëm ha bukën edhe përmbys kupën/ Po guxon e dashka/ dhe për grua çupën?” Pikë e dobët e Ali Asllanit është Vajza Shqiptare të cilën ai e ngre në qiell. Veç fjalëve të Hanko Hallës ai në intervistë shprehet: “Vajza shqiptare dashuron, i ndjen të gjitha këto bukuri natyre, i përqafon, i mbyll në zemrën e saj fisnike. Dashuron por mbi të gjitha në gjakun e saj sjell detyrimet e historisë, racës së familjes…” Dhe shpërthen me vargje diellore që të drithërojnë: “A e more vesh kush më ka qëndisur?/ Është drit e diellit, që më ka stolisur/ Ësht’ drit e diellit, ësht’ dritë e hënës/ Më shumë nga të gjitha/ është sisë e nënës…”

Pasi Shqipëria u çlirua dhe në pushtet erdhën komunistët (tashmë ai ishte plot 63 vjeç) u ndalua të shkruante e botonte. Shkonte çdo ditë atje me shpresën se një ditë do ta pranonin në Lidhje e do të bëhej anëtar i saj. Nasho Jorgaqi në parathënien e tij për librin “Ali Asllani. Vepra e plotë poetike” do të shkruajë: “…Një ditë kur erdhi në redaksi i thashë miqësisht: Dërgo një letër lart. Pa një miratim andej nuk bëhet gjë…” Aq e madhe ishte dashuria e poetit për poezinë sa i shkroi Hysni Kapos shokut të ngushtë të Enver Hoxhës. Ishte i qartë se ç’po bënin komunistët dhe kush e di sa ulërima i buçisnin në kokë, kur mendonte se tashmë për të shkruar një vjershë duhej të merrte leje në parti. Poeti me zemër të plasur shprehet: “…Kujt t’i lutem/ Kujt t’i vete t’i qaj hallë/ Nuk më merr lopata ujë/ E prandaj po vij vërdallë…” Duhet të merrte leje te një komunist gjysmë i shkolluar, që me shokët e tij po shuante nga faqja e dheut ajkën e inetelektualëve shqiptarë, duke i vrarë, burgosur e internuar pa gjyqe ose me gjyqe partizane. Por poeti, tashmë 78 vjeç (ishte viti 1960) e kishte aq të shtrenjtë poezinë dhe etjen për t’u shprehur e folur, sa “kapërxeu ylberin’e i bëri letër Husniut.

.

Related Images: