Mbi dashurinë…
Letërkëmbim i Mid’hat Frashërit
***
Eren-Qoj, 5 mars 1912
Eja motër!
Eja motër, të dalim në kopësht, se erdhën kohët e mira! Nuk e sheh që marsi na pru ditët e bukura? A po sheh se qysh qielli duket m’i ëmbël, deti m’i vakur dhe malet atje larg, a i sheh se qysh kanë një ngjyrë më të dashur dhe duken më t’afërt?
Eja motër, se qershitë janë plot lule! I mban mend këto lule, kur i tërë kopshti mvishej me të bardhë? Shkuan dhjetë vjet q’ahere! E mban mend, kur hipnje në drurët dhe qeshnje me mua, kur s’të gjenja dot? Se ishe dhe ti e bardhë si dëbora veshur dhe nuk shquanje nga lulet.
Eja motër, të shohim qershitë! Vërtet këta më s’janë ata drurë; ata u thanë dhe humbën. Po lulet janë gjithnjë ato lule!
***
5/19 vjesht’ e parë
Ah, po bie shi prapë!
Eja, mike, se po bie shi!
Më duket sikur po qan qielli, sikur po derdh lotë të hollë. Edhe zemra ime sot po qan. Jam vetëm; lotët e qiellit rrjedhin jashtë qelqevet dhe po ndjej të ftohtë brenda në zemër.
E mban mend, mike, kur ishim bashkë sa shum’e donim shiun? E mban mend gazin që ndjenim afër dritares, kur binin pikat e mëdha të shiut? Ti i prisnje ato ditë, se e dinje që më pëlqenin; i prisnje ato ditë, më prisnje mua.
Ahere, kur bota mbytej me lotë, ne ishim të gëzuar; ahere, kur bota mbulohej me ujë të ftohtë, ne kishim të nxehtë në zemër.
Po tani, nga kjo gjysm’odë shikoj pikat, që po kullojnë dhe po mërdhi.
***
4/ 17 vjesht’ e tretë
Afrëdita e Milo-s
Fidia më s’pat prehje. Gjumi më s’ia çlodhi sytë. Ngrënies më nuk i gjeti shije. Një ethe çdo ditë i digjte dejtë.
Përpara shkëmbit të mermerit si shkumb’e bardhë, Fidia po punon dhe po mejtohet. Muskujt e tij po i xhonglohen nën çekanin e rëndë, një djersë ethesh po i kullon nga ballët, një zjarr po i ndriton sytë.
Edhe më s’pat prehje. Çdo ditë nga shkëmbi po dilte një formë e re. Punoi, punoi, akoma, me zjarrin e shenjtë. Kërkonte bukurinë, gjithnjë të ëndërruar, kurrë të parë.
Kur u mbarua vepra, Fidia e shikoi me syt’e nxehtë, me ata sy që s’ishin lodhur kurrë. E shikoi akoma, edhe një herë dhe i mbylli sytë, se guri i ftohtë iu duk i gjallë, me një shpirt, me një frymë, që s’i kish pandehur.
I lumtur Fidia, m’i lumtur se Hyji!
Se mendja jote polli bukurinë e pavdekur, gruan, gjithnjë të dëshiruar, kurrë të gjetur.
***
25 prill 1915
Don Zhuani
Don Zhuani po e mbaronte jetën. Kishte dashur akoma të ndjente gazet e miqësisë, dehjet e dashurisë, të kishte ende një kujtim prej jetës së tij edhe gjer në varr.
E tërë një jetë e gjatë e përmbledhur në një fjalë: dashuri. Kishte dashuruar dhe ishte dashuruar. Sa gra kishin psherëtitur për të, sa gjire çupash kishin rrahur!
Pa iu shuar ata sy, desh të hidhte një vështrim mbi gjithë fytyrat e dashura: bionde, brune, sy të zinj si nata e thellë, sy të kaltër si qielli me diell; u përpoq të ndjente përkëdheljen e frymës së tyre, drithërimën e trupit të tyre. “Në dehjen time kam pandehur se të gjitha gratë do të jenë të mijat. Kam dëshiruar, që gjithë gratë të mblidhen në një, ose që që dashuria ime të shfaqet nën një numër të pafund”.
Dëgjoni miq, kam qenë i lumtur dhe po vdes i lumtur. Nuk kam keqardhje për jetën e shkuar, se s’më mbeti e zbrazur.
Edhe disa minuta do të shihte spektret e fytyrave të adhuruara.
Pastaj një natë e thellë, një re e zezë, një kurrgjë…
Ahere Don Zhuani u ngrit mbi shtrat si një statujë mermeri përnjëherë e ngjallur, që zgjohet mbi themelin e tij. Të zbehtit e mortjes i ishte përzier me pikëllimet e iluzioneve gjysmë të shuara.
***
N’odë të Asaf Muhamerit
Edhe një herë një dëshpërim më zë shpirtin, një pikëllim më pushton me pluhurin e zi të tij.
Them: pse kjo rrojtja ime, për ç’qëllim ky mundim i jetës? Kjo lodhje e udhës pse po zvarritet?
Ah, kur një hije e zezë e ndalon njeriun të shohë një bukuri në udhë; kur sytë kërkojnë një ideal, një gjë të bukur, të mirë dhe të madhe; kur çdo gjë, në turbullim të dëshpërimit i duket e kotë dhe e zbehtë, ahere jeta është një barrë, që shtyp shpirtin dhe fik mendjen.
Edhe kërkoj një shpëtim nga këto veriga të rënda.
***
Në Skelë, Guirgevo, 3 Gusht 1915
Bariu
Bariu i ri, i hijshëm, si një lis i ri në mal të egër, me gjethe të njoma të blerta në të çelur e të aromta, po kullot bagëtinë. Është i lumtur se punët i kanë vajtur mbarë; shqerrat s’i janë sëmurur dhe delet e tij e japin qumështin me shtambë.
Mbështetur në një bredh të ri, në shullë të butë, po shikon kopenë e tij i shtrirë; është i lumtur djaloshi, se rudet dhe kaleshet janë të mbara. Edhe po i bie fyellit.
Bari, bjeri fyellit! Nuk e sheh si është moti i përtëritjeve, nuk sheh që veriu po fryn i butë dhe i ëmbël, një frymë miqësore, plot dashuri dhe miqësi?
Bjeri, bari, fyellit! Bari i thatë u ngjall, luleve po u qajnë sytë, fluturat po ndjejnë, zogjtë kërkojnë të vegjëlit e tyre, këngët janë plot mallëngjim; veriu i ëmbël po i përkëdhel:
Është dashuria që ngjall të vdekurin, që u jep krahë qenieve, që u jep këngë zogjve.
Bari i ri dhe i lumtur, edhe ti ke dashuri në zemër. Është kohë përtëritjeje dhe gjallimi. Bjeri fyellit, jepi më fort shpirt asaj kallameje, që po e bën të rënkojë e të qajë.
Ah, bari, kur të vijë dimri me thëllimet e tij, kur të fryjë murlani i egër, shpirti dhe dashuria në çdo gjë të ngrijë, ahere dhe fyelli do të jetë i shurdhët; ahere edhe drutë, fluturat, zogjtë, edhe lulet do të jenë pa shpirt e të vdekura!
***
6 nëntor 1915
Dashuria je ti vetë, o grua!
Ngreu, mik! Nuk e sheh q’është koha e gjerimeve dhe e shpresës? Shiko jetën, shikoje në sy, mos u tremb. E sheh sa e butë dhe e mirë q’është? Të dukej e egër dhe e shëmtuar, ahere kur kishe frikë. Shikoje jetën dhe duaje.
Oh, kjo frymë që më jep shpirt, kjo dritë që më ngjall! Dëgjo mik, nuk shoh më gjë të shëmtuar, çdo vend po më duket e qeshur.
Eja, shpresë, bëmë shok. I mbështetur tek ty, dua të eci mbi det, mbi këtë dhè, që nuk më dëbojnë më.
Një mik, duke vdekur, më la këtë kartë:
“Po vdes, edhe pak mend do të gëzoj dritën; po e shoh që t’errëtit e natës po më qaset. Më duket se rronja për dashurinë. S’doja gjë tjetër në jetë, po të dashuroj dhe të më dashurojnë, t’adhuroj dhe të m’adhurojnë. Zemra në kraharorin tim s’ishte për mua, po për dashurinë time. Zemra, fryma, shpirti, sytë, doja të gjitha të ishin për gruan e dashur”.
Dashuria është lumturia për mua. Pse lindja, pse rrojtja, pse vuajtja, nuk vlejnë, kur nuk kanë dashurinë? Mike, kjo është dashuria; është fryma e saj, që ka rënë mbi çdo gjë.
Edhe dashuria je ti vetë, o grua! Ai pylli i malit janë leshrat e tua; në qiell dhe në liqen shoh syt’ e tu; aromat e verës janë fryma jote dhe bukurinë ky mëngjes i adhurueshëm e merr nga buzëqeshja jote.
***
Eja, mike!
Eja, se janë ditë të bukura! O frymë e ëmbël e një mëngjesi vere! O lumturi!
Shiko mike, sa i kthjellët e i dashur është qielli! E sheh këtë luadh kaq të qeshur? Atë liqen të qetë e të kulluar dhe këtë pyll të thellë, t’errët e të dendur?
Më vjen sikur po rroj për herën e parë. Ishin edhe dje, qenë dhe vjet këto bukuri?
Lermë të shkoj, të iki nga sytë dhe nga krahët e tu, se më duket janë hije, s’janë të vërtetë.
Po ç’them unë. Nëmi, nëmi ato buzë! Çeli ata krahë dhe shikomë brenda në sy! Dehmë! Dua që sot, nëse ka shpirt zemra, të të dua, të të dua kaq fort, sa kur të vijë dita dhe të bëhet hije kjo dashuri, ahere të adhuroj kujtimin tënd.
***
Calimanesti, 6 korrik 1916
Vjershëtorit
Në të vënçin mënjanë kurorën e florinjtë të një mbreti dhe m’anë tjetër një rreth hyjnor, mbaj këtë të fundit, o vjershëtor, dhe mos e këmbe me të parën.
Këndo me atë frymë që të është dhënë prej qielli, shih me ata sy që vështrojnë të fshehtat dhe rrëfejnë ato që të ndjen zemra jote.
I lumtur ai vjershëtor, që me fjalët dhe vështrimin e tij na çel një rrugë të re e të shkëlqyer; i lumtur ai që kupton gjithë vuajtjet e gëzimet e zemrës sonë!
***
Rupicen Fabrica, 11 dhjetor 1916
Udhëtari
Thotë njeriu se nuk ka për ta njohur kurrë prehjen. Çdo mëngjes nis një udhë të re, çdo mbrëmje dielli, që perëndon, e gjen në një vend tjetër.
Kur i vihet udhës më këmbë, i duken se kërcinjtë nuk kanë për të qëndruar kurrë. Sytë kurdoherë i kërkojnë një shesh akoma të paparë. Kujton se nuk do të mbarohet udha; pas këtyre lisave, do të duken lisa të tjerë, matanë këtyre maleve, do të zgjatet një fushë tjetër.
Trapi i thellë i ngushtuar në brinjët shkëmborë, hija e lisave shekullorë, rrëkeja me shkumë mbi zallet e shkëlqyer, fusha me bar të njomë, shkëmbinjtë me myshk të thatë në gërxhet, ku ka bërë çerdhen shqiponja, mali, që me sy të blertë, pushton një botë të gjerë, për udhëtarin janë vende të dashura.
Mëngjesi e gjen me dëshirën e një udhëtimi tjetër, nata e zë me shpresën e mëngjesit. Edhe në gjumë ëndërron sikur kërcinjtë e tij të bërë prej çeliku në udhën e pambaruar, po ecin akoma një të përpjete kurdoherë të re.
***
Valovat, 10 janar 1917
Engjëllore
Mos prit prej meje lëvdata, që nuk i njoh. Emri yt, çdo njeriu do t’i kujtonte ata fluturakët qiellorë, që thonë se rrinë gjithnjë rreth fronit të lartë. Po unë s’kam qenë në qiell, s’kam parë engjëj dhe s’e di si janë. Ty të njoha këtu mbi dhè dhe desha të të njoh edhe më mirë. Ke mjaft mirësi, shumë bukuri. Sytë e tu qeshin bashkë me buzët. Kur fletët e trëndafilit nxjerrin zërin e ëmbël, duken kaq të këndshme edhe shkëlqimet e zeza!
Edhe zemra ime ka nevojë për dashuri, do që të dojë e të vuajë bashkë me të, kërkon më tepër dhimbje. E sheh pra, nuk të desha si një engjëll qielli, por si një grua të dheut, që di të qeshë e të më flasë dhe që ka mbi krye një pyll leshrash të paparfuar.
Ajo më shikoi me një vështrim të thellë dhe tha: “Me të vërtetë të dua.”
“Më do, se të dua. S’ka një pikë të trupit tënd, që të mos e adhuroj. Ç’është tek ti, më është e shtrenjtë dhe e dashur. Të dua të tërë, grua, kështu si je, me shpirt e me trup”.
Jashtë po afrohej agimi. Qielli i kulluar po zbardhej pak nga lindja dhe yjet atje afër veç po verdheshin e veniteshin. Ana tjetër e qiellit rrinte akoma e errët, e thellë, e panjohur dhe e tmerruar. Një erë fryu, veri i lehtë; hyri nga dritarja dhe mbuloi odën.
“Er’e ftohtë” tha gruaja.
“Po, veri agimi, që sjell ditën e re!”
Edhe agimi po përparonte madhështor dhe i shkëlqyer. Zbardhëllima po shtohej me një qetësi që mbushte qiellin e dhenë me një zë të panjohur. Duke u shuar yjet, këndezët së largu hidhnin këngën e tyre tingëllimtare drejt flakës së bardhë që buronte nga lindja, një thirrje gazmore dhe e kthjellët, si nj’ëndërr.
***
Valovat, 10 janar 1917
Po lind dielli
I.
Natën çeli sytë dhe më shikoi. Pastaj më tha: kam frikë.
Pse ke frikë, e dashura ime? Nuk më sheh se jam pranë teje. Nuk më ndjen në brinjët e tua?…
“Pandeha se isha vetëm” tha.
“Vetëm! Kur unë jam këtu? Dëgjo, për mua e tërë bota është plot, se të kam ty pranë. Mund të mbështetemi ne të dy në jetë. Ti më je mjaft.”
Qeshi dhe ndriti në errësirë të natës, e lumtur.
“Po mbërdhi!” – tha dhe pat një dridhje të vogël.
Ngrita kokën, u mbështeta mbi bërryl dhe shikova fytyrën e adhuruar, që e ndriçonte një dritë e hollë e ardhur së jashtmi.
“Kam në zemër kaq zjarr sa më duket se do shkrij gjithë akujt e maleve. Eja të të ngroh ato buzët e tua me buzët e mia! Eja të të ngroh krahët, kraharorin, gjithë trupin, duart dhe këmbët me frymën time! Shkundu, hidhe brymën e ftohtë. Vish rrobën e dashurisë, që ngroh dhe jep shpirt, edhe më s’do të mbërdhish.
Mbeti një copë herë përpara agimit, që po kthjellohej më çdo çast; mori frymë këtë zefir të freskët dhe ndjeu një fuqi të re, një gjak të ngrohtë, që i shkoi në gjithë rrembat e trupit.
II.
“Ngreu, mike, se po lind dielli!”.
U zgjua prej gjumit dhe hodhi një sy rreth e rrotull. Ndjeu erën e ftohtë, që po hynte nga dritarja, e zbritur prej qiellit të zbardhur.
U ngrit, shkundi leshrat e gjatë ngjyrëgështenjë dhe trupi i saj, një thesar i vërtetë për sytë e atij që di të çmojë një grua të bukur, u rrëfye me gjithë madhështinë e saj.
III.
Dielli akoma s’kishte dalë, po drita ishte bërë e plotë. Asnjë yll më s’kishte mbetur mbi mëndafshin e kaltër, pak i gjelbër të qiellit. Në tokë drizat dhe lulet përpiqeshin të merrnin ngjyrat dhe hijet e tyre dhe, në mes të gjethit të njomë, zogjtë hidhnin shushurimën e tyre gazmore.
Po s’qëndruam as përpara luleve, as pranë ujit të kthjellët, që binte në pellg të mermertë. Ajo tha:
“Të shohim diellin tek del te ai breg” dhe ecëm drejt kodrës. Po shkelnim në një udhë të ngushtë, në mes dy arave të gjelbra: drithi i njomë dhe tërfili kishin akoma rruazat e vesës së natës. Kur arritëm sipër, shikuam me një sy të gëzuar qarkun e gjerë. Tekdo një tokë e nderë, e mbuluar me barin e ri, me fletët e çelura. Atje tej, përkundrejt lindjes, ku formohej skaji i qarkut, një pyll rrëfente njollën e zezë, si lesh i ashpër e i fortë.
Në këtë kohë, dielli bëhej gati të dilte. Një dritë e shkëlqyer kishte mbushur anën e lindjes. Të dy po shikonim atë vatër të flakëruar. Përnjëherë shkrepi një shkëndijë, doli një yll i vogël, pastaj një vijë e zjarrtë.
“Të fala dritës së parë. Kësaj dite të re!” thirrëm që të dy.
Edhe dielli hodhi shigjetat e tij mbi brinjën e dheut të veshur…
***
Valovat, 16 janar 1917
Një dëshirë e çmendur
Nganjëherë kam një dëshirë të çmendur të iki larg, larg teje; të të lë, mos të të shoh më kurrë, ta harroj trupin tënd.
S’është dashuria, që po vdes. Të dua akoma, po të dua dhe të urrej, të dua dhe kam frikë prej teje. Kam frikë prej këtyre verigave, që ke hedhur mbi shpirtin dhe trupin tim, prej kësaj veteje që më pushton. Dua të shpëtoj prej robërie, se më ke robëruar; dua të shpëtoj prej dashurisë tënde, se më ke marrë lirinë. Tani më s’kam asnjë çast prehjeje, se më ke marrë shpirtin dhe trupin, drejt teje rrjedh mendimi dhe gjaku im.
Oh, lemë të iki, të iki tani që të dua akoma, tani që edhe s’jemi armiq. Edhe mos u tremb se lotët e mallit nuk do të mundin ta fshijnë fytyrën tënde nga zemra ime.
***
Korrik, 1919
Lermë, grua!
Lermë grua, lermë të t’admiroj trupin tënd të bërë prej drite dhe shpirti! Dua të ndjej gjakun tënd të rrjedhë nën përkëdheljen time; të shikoj dhe të mos nginjem me këtë kraharor të bardhë. Fryje gjirin, ndehi krahët, se je tërë bukuri dhe ke fuqinë e përjetshme, atë fuqi që rrëmben mendjen dhe zemrën.
Ndehi krahët, fryje gjirin dhe zgjatmë buzët! Por, oh, më tepër se të gjitha akoma, shikomë në sy, se dua të ndjej atë zjarr, atë dritë, që ndez gjakun, atë vetëtimë që çel errësirën; dua që shpirti im të rrijë i qepur tek i yti dhe trupi yt të më rrëmbejë.
Lërmë të të shikoj e të t’admiroj, se dua që rrojtja dhe qenia ime të kridhet tek shpirti dhe zemra jote, dua që të humbas fuqinë time në ata krahët e tua të dobët!
***
Paris, 21 maj 1921
Bukuria e fjetur
Sikurdoherë, e fjetur ish aq e bukur, sa edhe e zgjuar, me një fytyrëku qetësimi i shpirtit dhe i zemrës, i kishte një hije më tërheqëse. Kur çeli sytë, një dritë e re ra mbi këtë pafajësi.
Po s’ishte gazmore sot. Pa u zgjuar mirë, një mendim i hidhur i shkiste mbi fytyrën e këndshme. S’qeshi, si zakonisht. Vuri gjithë frymën e saj në vështrim dhe në buzë.
Edhe pas pak i tha:
-Mi ami, a mund të dojë njeriu më shumë se ç’dua unë?
Pushoi një mend dhe me sytë të kthyer larg, shtoi:
-A pandeh se njeriu e do më shumë Perëndinë?
Ai s’kuptonte që shpirti i saj aq i kthjellët edhe shkëndijat e syve, i ishin dukur kurdoherë si një shpirt foshnjeje. Edhe po e vështronte, mirë e bukur tani, në trëndafil të faqeve dhe në leshrat e zhdredhura.
Por ajo pyeti prapë:
-Më duket se një “Karmelit” e do shumë Perëndinë e “saj”.
Edhe mbi ata sy të mëdhenj, të gjelbër si deti e të thellë si nata, një siguri dashurie po hidhte dritën e saj misterioze.
***
1 korrik 1923
Sizifi
Perënditë që s’durojnë njeri të jetë më i fortë se ato, perënditë ziliqare, e dënuan Sizifin në një vuajtje të përjetshme, që ata e gjykonin eshtradërrmuese.
Çdo ditë Sizifi shtyn shkëmbin e rëndë, të rëndin gur, që do t’i thyejë shpirtin. Me ngadalë, pa nxjerrë zë, me vdekje në dhëmbë, ngjit bregun e mortjes. Sytë e tij shikojnë të madhin e ditës, atë që sheh të drejtën dhe të padrejtën. Po dielli rri i fshehtë dhe shtizat e tij hedhin zjarrin e pamëshirshëm.
Përditë ato ngadhënjojnë, se heroi i dënuar po vuan. Keqësia e tyre shfaqet në një buzëqeshje të pamëshirë përpara njeriut të mundur.
Por, atje në majë të bregut, ku ka rrungullisur gurin e rëndë, Sizifi ngre kokën e tij madhështore, zgjat grushtin e lidhur, por jo të bindur. “Ju munda edhe sot, o Perëndi!”
Ngadhënjimi i një çasti ia largon vuajtjet e hequra, se në fitim të tij harron martiren. Në majë të kalvarit që vuan, gjen burimin e fuqisë, plot durim. Edhe çdo ditë, me ngadalë, pa nxjerrë zë, me vdekje në dhëmbë. Sizifi pret triumfin e një mundi mbi perënditë pa mëshirë.
***
Clarens, 5 tetor 1923
Më kujtohet, mike
I.
Avulli i flaktë i qiellit ishte ulur mbi malet. Majat e brigjeve, kudo që të shikonte syri, dukeshin të prera në një vijë horizontale. Lartësitë e tyre ishin zhdukur, të pluhuruara prej motit të vjeshtës.
U ngrit me një shpresë: besonte se dielli do t’i sillte buzëqeshje. Po prej kodrave zbrisnin drejt detit vija të ngushta prej dëbore dhe fytyra e dheut rrinte e rrudhosur dhe e vrenjtur.
-Edhe kjo ditë… Sa herë jam zhgënjyer!
Kishte ardhur këtu për të bredhur dhe për të gëzuar tokën e bukur, të çlodhej prej jetës që i lodhte trurin dhe i brente zemrën dhe t’u jepte liri muskujve të tij. Kishte ëndërruar ecje të gjata në udhë të ngushta në mes të shkëmbinjve, nëpër drurë të thinjosur të pyllit të shpeshtë, që ende s’e kishte humbur gjethen. Tani deti rrafsh dhe të përpjetat që ëndërronte, ishin bërë armiqësore për të dhe i ngjante se kurrë moti s’do të rrëfente një fytyrë miqësore, të qeshur.
Edhe i mërzitur ndenji përpara tryezës, midis dëshpërimit dhe një dëshire për të qarë. Ishte në atë çast, kur zemra tepër e ngarkuar kërkon të çajë kraharorin si një zog i burgosur dhe të sulet mbi qelqet e dritares. Mori pendën, kërkoi një çlirim në të shkruar, ti rrëfejë kartës vuajtjet e tij.
II.
Më kujtohet mike, ajo ditë kur ne ishim ngjitur lart, që të shihnim malet me akull. Ishte edhe ahere vjeshtë, po frymë e diellit i jepte shpirt çdo sendi. E mban mend, me sa gëzim kishim ecur, duke mejtuar se një ecje m’e gjatë, një udhë m’e lartë po na priste atje sipër? Pastaj gjetëm ujë, ujët e qiellit, bashkuar me ujët e dheut në një sy të refkët. Orët na shkuan të ëmbla. Ishe pranë meje, qeshë afër teje dhe melankolia e kësaj cope dimri të shpejtë ishte për ne një afrim i ngrohtë.
Tani vetmia më jep një të ngjethur në shpirt dhe kërkoj një mbrojtje. Rri kujtoj kohën e shkuar, atëherë kur vështrimi yt hidhte pranverën dhe të ngrohtit e dashurisë, lumturi e shkuar që hedh dritë gjer në këtë shpellë të jetës.
Është thënë që njeriu të çmojë të mirën, kur nuk e ka më, se orët e lumtura janë të shkurtra dhe pikëllimi na duket pa mëngjes. Tani që mejtoj atë kohë kur të kisha pranë, tani e kuptoj çfarë humba
Atëherë më dukeshe si një thesar i sigurt, që nuk do të ketë fund, një pasuri ku do të mundnja kurdoherë të mbushnja grushtet pa frikë se mos shteronte.
Nuk ta dita vleftën e vërtetë; dëshira e punës, ethet e të bërit gjësend, siguria se duhet të jem i dobishëm në një punë, dëshira e shërbimit, kush e di, mbase dhe ambicioni i ditëve, kur njeriu është i ri, më bënin që të mos çmonja thesarin, që kisha në gji. Më dukej se ato ditë s’do të mbaronin kurrë dhe, nganjëherë, oh, jepmë leje t’i rregulloj të gjitha, ndjenja një padurim për punë, që më kafshonte kraharorin.
S’e dinja që livadhet nuk lulëzojnë kurdoherë. Duhet të isha në këmbët e tua, në adhurim të syve të tu dhe të thëthinja në vështrim të nxehtë të gjithë lumturinë e të dashurit dhe të qenit i dashuruar. S’e dinja që çastet e punës, që i kurseja me aq zili, janë gurë pa ndonjë vleftë, kur s’i ndrit asnjë shkëndijë dashurie.
Tani po e kuptoj. E kuptoj se ato ditë, në të cilat rrojmë në dritën e syvet që duam, ato janë të vetmet ditë të bardha të jetës…
III.
Nuk e mbaroi dot letrën. Deti po hidhte brenda në odë dritën e tij të gjelbër e të turbullt dhe qielli, duke u lartësuar, kish zbuluar malet, ku akoma copa resh ishin nderë nëpër yje. Dhe në të ftohtët e tanishëm psherëtinte për një dorë, që ta mbante në grushtet e tij si një zog të vogël, për një prehër, ku të mbështillej si në gji të mëmës.
***
Kur mbrëmjeve kthehem i lodhur
Kur mbrëmjeve kthehem i lodhur në shtëpi, kur shtati i tërë më është dehur në lodhje e në forcime, një pikëllim i thellë më pushton shpirtin, se rreth meje nuk shoh veçse vetmi, një zbrazëti të ftohtë. Çdo gjë që më rrethon, më duket e huaj, më jep frikë.
Padyshim, s’jam edhe lodhur prej mërgimit. Në ëndërrimet e mija, në projektet e mija të pritmit, ushqenj shpresën që të shoh edhe shumë tokë e qiej të huaj, të kem akoma shumë dete dhe male për të kaluar. As këmbët as shpirti s’më janë mpirë dhe nginjur, se një dëshirë çdo ditë të re më djeg dejet.
Po ajo që dua, mike, është që çdo mbrëmje, pas çdo bredhje të marrë dhe lodhjes pa kursim, të gjej një fole të ngrohtë miqësie dhe dashurie, një vatër të vakur, ku të mund të ngroh këto duar, që më mbërdhijnë nganjëherë.
.