Akt heroik i Jan Palach
70 vjetori (11 gusht 1948 – 19 janar 1969)
nga Klodi Stralla
Brezi im, që në vitin 1968 ishim gjimnazistë, e mbajmë mend mirë emrin e studentit 20 vjeçar Jan Palach, që i vuri flakën vetes, dhe u vetësakrifikua në njërin prej shesheve qendrorë të Pragës, në shenjë proteste ndaj pushtimit sovjetik të Çekosllovakisë, në gusht të vitit 1968.
Ishte një gjest i rrallë i një të riu idealist, që e donte vendin e vet të pavarur nga sundimi sovjetik.
Funerali i tij, u kthye në një protestë të madhe mbarë popullore kundër pushtimit dhe frymëzoi miliona njerëz, në mbarë botën, për t’iu kundërvënë të keqes, jo përmes dhunës (sepse nuk kish mundësi kur tanket sovjetike kishin pushtuar gjithë vendin), por me atë që njihet si “mosbindje civile”. Fill pas tij dy studentë të tjerë, Jan Zaic dhe Evzen Plocek, bënë të njëjtin akt disa muaj më vonë.
.
.
Ndonëse Bashkimi Sovjetik e pushtoi ushtarakisht Çekosllovakinë dhe përmbysi qeverinë e ligjshme të reformatorit Aleksandër Dubçek, që njihet si “Pranvera e Pragës”, akti i studentit 20 vjeçar, Jan Palach dhe i shokëve të tij, ish një mesazh për pushtuesin, se koha staliniane kish perënduar dhe se popujt ishin gati të aspironin liritë demokratike.
Do të duheshin edhe 20 vjet që sakrifica sublime e këtyre studenteve martirë të jepte frutet e saj. Në nëntor 1989 Çekosllovakia, paqësisht, u shkëput nga tutela sovjetike dhe hyri në rrugën e demokracisë, e bashkimit me Europën Perëndimore, kulturës të së cilës i përkiste prej mijavjeçarësh.
Ndonse tek ne nuk kërkohen gjeste të tilla (tradita jonë lindore është ta kesh mirë me pushtetin për të përfituar individualisht dhe jo t’i kundërvihesh për një interes publik), reagimi i qarqeve studentore, akademike dhe të biznesit, ndaj veprimeve qeveritare me impakt kombëtar, si Reforma në Drejtësi, në Arsimin e Lartë, në sistemin e Tatim-Taksave, në PPP e shumë reforma të tjera, është i domosdoshëm. Vetëm një Qeveri që mbahet “nën kontroll” nga opinoni publik, gabon më pak. Popujt indiferente e të nënshtruar kanë qenë gjithmonë burim i regjimeve diktatoriale e kleptokratike.