Arti i së vërtetës e sublimon krijesën dhe jetën
nga Kazanova Aliaj
Një shkrim që dëshmon për deformimin e njeriut në diktaturë, një e vërtetë vrasëse në shkrimet e z. Lazër Radi kanë të veçantën e tyne në gjithça shkruan, kanë kohën dhe treguesit e kohës, kanë elementin gjuhësor dhe historik, një gjuhë mjaft të pasur artistikisht solide, me shumë elemente, por ka dhe një evidentim të ngjarjeve të kohës kur ndodhin, trajtimin social e politik. Shkrimet e tij janë një enciklopedi artistike e kohës kur jetoi dhe me emocione të fuqishme.
Sa me fat janë e do jenë lexuesit e veprave të Radi& Radit. Të lexosh një libër në shumllojshmërinë e veprave të Lazër Radit ke prekë kohën ngjarjet, gjuhën melodioze të pasur po edhe filozofinë e një njeriu te fuqishëm dhe të lirë, që nuk bani me asnjë fjalë të vetme kompromis me diktaturën e diktatorin; një vigan që s’u thye, as u mpak, por na dhuroi pa fund përmes fjalës së tij të vërtetë: art, energji dhe besim.
Rallë mund të lexosh shkrime dhe vepra që kanë një potencial artistik, historik e njerëzor si në veprat e Lazër Radit, e po kështu për një ngjashmëri të çuditëshme me të veçantën e tyne, po edhe të birit të tij, Jozef Radi një binom ku letërsia shqipe përfaqësohet me linjën e moderume të një gjuhe, të një përmbajtje dhe të një forme artistike me të veçantën e sajë të arrirë, e progresive aq e munguar kjo aq gjatë në kohë, e që i dhuron lexuesit të vërtetën e letërsisë së munguar.
.
Lexuesi edhe pse në kohë mjaft të turbullta e kërkon këtë letërsi, sepse pikërisht letërsia asht një ordinator i fuqishëm në formimin e koshiencës dhe subkoshiencës njerëzore mbi të cilën ndërtohet bazat e mardhënieve njerëzore, e ku ndërtohet familja dhe shteti, pra është edhe një mision, gjë të cilën radiandradi e transmeton në çdo fjalë e fjali, në çdo faqe të krijimeve dhe librave pa fund të cilët kanë një mision… të përsosin njerëzoren.
Asht një shkollë e veçantë të lexuarit e krijimeve të Lazër dhe Jozef Radit.
E konsideroj veten me fat që në këtë kohë izolimesh kam lexuar disa nga veprat e tyre. U jam mirnjohëse, se kam prekur dhe kam ndjerë forcën dhe madhështinë e fjalës se tyre, si në literaturën e të mëdhejve të letërsisë botërore, kur i lexoja dhe ndjeja diferencën me ata libra mjeranë, që i kam gjykuar helmues të koshiencës të reale socializmit; libra dogmatikë që predikonin diktaturën si model ku deformohesh qenia njerzore.
Te këto libra që kam lexuar dhe vazhdoj të lexoj, kam ndjerë madhështinë e të vërtetës, fjalë mbi formën dhe përmbajtjen si tek Gollsworthi, si tek Anatol Frans e tek Tolstoi e me të fuqishmen e tyne.
E Lazër e Jozef Radi e kanë dhuruar e po e dhurojnë këtë madhështi në letërsinë shqipe. Brezat po e prekin, e kjo është vlerë, ani se ky palo shtet hesht sot, po flasim ne qytetarët që pretendojmë e në demokraci është vlerë dhe domosdoshmëri vlera dhe qytetari, jo pushtetet… Ato bien e shpërbëhen para forcës së fjalës së artit të vërtetë.
Arti i së vërtetës e sublimon krijesën dhe jetën. Këtë Radi & Radi e kanë arritur, kaq për sot…!!
25 mars 2021
.