At Bernardin Palaj OFM në përvjetorin e martirizimit Aleksandër Tanushi

Atë Bernardin Palaj OFM në përvjetorin e martirizimit

nga Aleksandër Tanushi, OFM

Shfletojmë kalendarin për të përkujtuar sot më 8 dhjetor përvjetorin e vdekjes së At Bernardin Palajt, françeskan shqiptar, martir i fesë katolike, poet, folklorist, studiues i letërsisë e i historisë së kishës, një nga figurat më të ndritura të asaj që njihet si “shkolla letrare e fretërve”.
At Bernardini lindi më 2 tetor 1894 në një familje me origjinë nga Shllaku… Mësimet e para dhe të mesme i mori në shkollën françeskane në Shkodër, ku u thirr nga Zoti për rrugën e meshtarisë në Urdhrin e Fretërve të Vegjël. Pas mbarimit të shkollës së mesme, u nis për studime në Graz të Austrisë, ku kreu filozofinë e teologjinë dhe u shugurua meshtar.
U kthye menjëherë në Atdhe, ku filloi veprimtarinë meshtarake e kulturore, duke shërbyer si famullitar ndër fshatrat e vendlindjes. Krahas veprimtarisë meshtarake, nisi të mblidhte thesaret e krijimtarisë gojore të popullit, gojëdhëna, këngë, doke, zakone. Atë Bernardinit i takon merita e pamohueshme e mbledhësit të parë të epikës legjendare shqiptare. Është ai që, së bashku me sivëllanë e tij, At Justin Rrotën, i dhuroi kulturës shqiptare një nga brilantet më të ndritshëm: përmbledhjen e parë të Këngëve të Mujit e të Halilit. Ishte viti 1939, kur përmbledhja “Kangë kreshnikësh e legjenda” pa për herë të parë dritën e shtypit. Botoi shumë shkrime në shtypin klerikal të kohës, posaçërisht në “Hyllin e Dritës” e në “Zanin e Sh’na Ndout”, por edhe në gazetën “Tomori”. Palaj ishte anëtar i Institutit të Studimeve Shqiptare që më 1940. Ka botuar edhe librat “Prej burgut të jetës”; “Vorreve të flamurit”, “Kuq e zi, “Mite, besime, legjenda” (ribotuar pak vite më parë në Kosovë); “Kanuni i Maleve”, etj.

Si shpërblim për të gjithë këto merita, më 1947 u burgos. Pasi u torturua mizorisht, një ditë ogurzezë me 8 dhjetor të vitit 1947, u lidh shtrëngueshëm me tel të ndryshkur, që i hapi plagë vdekjeprurëse e u flak nën shkallët e spitalit të burgut, ku dha shpirt mes dhimbjesh të papërshkrueshme, shkaktuar nga tetanosi, si martir i fesë e dëshmor i lirisë. Ndërsa mbytej e mohohej në atdhe, në mërgatën shqiptare për krijimtarinë e tij u interesua vazhdimisht Ernest Koliqi, i cili botoi shumë shkrime të tij e për të. Në vitet ’30, At Bernardini shikohej si poeti që do të zinte vendin e At Fishtës, duke sjellë një frymë të re moderne në letrat shqipe. Në vitin 2006, vit i 115-vjetorit të ditëlindjes së tij, At Bernardin Palaj OFM është një nga kandidatët shqiptarë të martirizuar nga komunizmi për t’u lartuar në nderimet e altarit!

Për 15 vjet mblodhi rapsodi në Malsi
Nga viti 1919-1934 Atë Bernardini tërë kohën ia kushtoi mbledhjes së rapsodive shqiptarë, që për 15 vjet punoi pa ndërprerë bashkë më Donat Kurtin ku nisi botimin e këtyre rapsodive në fillim të Hylli i Dritës që drejtohej nga At Gjergj Fishta e për t’i përfunduar ato në Tiranë, në botimin e dytë veprës së njohur “Visaret e Kombit” këngë kreshnikë dhe legjenda.
Në parathënën e këtij libri ndër të tjera thuhet: “Këngët e vjetra”, që njihen prej malësorëve më emrin “Këngë kreshnike, Këngë të moçme, Këngë lahute”, janë thesari i paçmueshëm i gjuhës. Që në fillim të këtyre këngëve Atë Gjergj Fishta shprehet: “Ku ma ke edhe ndër literaturë të kombeve të qytetnume një përkthim me ngjyra më të gjalla, më shëmbëlltyra më të përshtatuna e më një burrni më bujare ma fisnike e të njëzëshme…”.
Atëherë kur kihet parasysh se këto se u thanë më lart shihet qartë se At Bernardini nuk ishte vetëm mbledhës i rapsodive, por Ai i përpunonte ato në variante të ndryshme si poet i fuqishëm me një mjeshtëri të rrallë pa prekur në freskinë origjinale që ato këngë ngërthenin në vete.

Çfarë tha Fishta dhe cilat janë shtatë poemat e At Bernardinit
Poeti At Bernardini fillon dhe mbaron brenda viteve 1933-1942, ku shkroi shtatë poema epiko-lirike me mbi 6000 vargje, si dhe tri poezi, dy prej të cilave u botuan pas vdekjes se tij.
Keto shtatë u botuan në revisten “Hylli i Dritës” sipas kësaj kronologjie:
“Prej burgut të jetës” – 1933
“Valët e një shpirti” – 1934
“Moskë – Alkazar” – 1937
“Vorreve të flamurit” – 1937
“Kuq e zi” – 1937
“Ndërmjet të Shën Gjergjeve” – 1938 dhe
“Kah nata e vetme” – 1941.
Këto zgjuan kureshtjen e opinionit dhe të studiuesve të letërsisë shqipe. Poeti At Gjergj Fishta duke e parë seriozitetin, talentin, mjeshtërinë, gjuhën e pastër të këtij poeti thotë: “Ky ka talent të madh e njeh gjuhën shqipe me themel dhe shton se ky do të na kalojë të gjithëve…” Këto janë shtatë poemat e Atë Bernardinit të cilat qëndrojnë si vepra në vete, por që skalisin portretin e poetit si një ndër skalitësit e fjalës, vargut dhe rinisë shqiptare.

Etnograf i mirëfilltë
At Bernardini zë një vend të merituar edhe në etnografinë shqiptare. Ai botoi në Shkodër disa vepra etnografike:
“Dokë e kanu në Dukagjin” – 1942
“Mite, besime e legjenda” – 1943
“Dioqezi i Pultit” – 1943 dhe
“Kanuni i maleve” – 1944.
Për At Bernardinin shkruan edhe studiuesi prof. Dr. Alfred Çapaliku në veprën “At Bernardin Palaj – Jeta dhe Vepra” ku thotë se: “…Ky e heton psikologjinë e shqiptarëve dhe njeh thellësisht popullin, gurrën e pashterur të folklorit nëpërmjet të cilit spikaten aspiratat e kombit në përgjithësi. Kështu që veprat e tij për gjysmë shekulli u heshtën, u injoruan, u përbuzen, u nëpërkëmben, dhe pas atij gjysmë shekulli veprat e At Bernardin Palaj filluan të shkruhen e të përmenden, siç kemi fatin që sot t’i kemi në revistën tonë dhe të mund t’i lexojmë.”

Muzikant dhe Muzikolog
At Bernardini njihet si muzikant. Është i njohur si autorë i tekstit dhe i muzikës së këngëve tash të njohura me përmbajtje patriotike si: “Flamuri”, “Vaji i bylbylit”, e pra e përmbledhur në tetë vargje ku jepet e gjithë historia e popullit shqiptarë ndërsa e dyta i bën jehonë gjendjes së mjeruar të Shqipërisë nën pushtimin fashist.
Këto dy këngë me tekst dhe muzikë të At Bernardinit u përhapen në tërë Shqipërinë e sidomos në mesin e rinisë shkodrane. Ndërsa studiuesi prof. dr. Alfred Çapaliku shkruan se: “At Bernardini edhe si fëmijë i kishte rënë fyellit e si djalosh e si burrë u bë i ditur edhe në muzikë, ku ishte edhe në orkestrën e Liceut “Illyricum” në Shkodër.”

Fundi tragjik
Studiues të shumtë i quajnë At Bernardin Palajn dhe At Gjergj Fishtën si “Homeret Shqiptarë” dhe veprën e tyre si “Iliadë Shqiptare”, por si përfunduan këta burra të kombit si: Palaj, Harapi dhe Prenushi, Zadeja dhe Kurti? I burgosen, vdiqën nëpër burgje disa nga torturat e disa edhe i pushkatuan. At Bernardini e parandiente dhe u thoshte shokëve se nuk do të mund t’u qëndrojë torturave. Dhe vërtet kështu ndodhi, në oborrin e Kuvendit Françeskan të kthyer në burg nga regjimi komunist. Atë e mundonin e rrihnin për vdekje deri sa një ditë ia humbën ndjenjat. Kjo vazhdoi deri sa edhe ju helmua gjaku dhe vdiq nga një sëmundje i akuzuar si “agjent i të huajve”.
Një atdhetar i flaktë që tërë jetën punoi për të mirën e kombit, të mirën e atdheut u cilësua si i tillë?!?!?

Në vend të përfundimit
Studiuesi i jetës dhe i veprës së At Bernardinit Prof. Dr. Alfred Çapaliku, në veprën e tij “At Bernardin Palaj – Jeta dhe veprat” për këtë figurë madhorë të letërsisë shqipe ndër të tjera pohon: “Dhe brezat që shkojnë e vijnë e quajnë argatin e folklorit Atë Bernardin Palaj “Lonrost” shqiptar. Nëse Elias Lonrost (1802-1884) mblodhi këngë të moçme, histori dhe legjenda duke udhëtuar në të gjitha tokat e tij, që i përdori si për rindërtimin e poemës kombëtare finlandeze, të njëjtën gjë e bëri edhe Atë Bernardin Palaj duke jua risjellë shqiptarëve nga mjegulla e kohërave”.
http://famulliabinqes.com

Related Images: