Bibliografia e komentuar e veprave të profesor Kolec Topallit

Vepra e Prof. Dr. Kolec Topallit është frut i studimeve të shumta dhe një pune sistematike të pashoqe që ka zgjatur një jetë. Nuk e di kjo punë që po paraqesim, nëse autori do të kishte pasur vërtet liri dhe vazhdimësi në punën e në përkushtimin e tij të kishte qenë edhe më e gjerë edhe më e plotë nga. Vetëm diçka mund ta them qartë, se në muajt e fundit kur jam takuar me Profesor Topallin, më thoshte: Unë e kreva dhe e mbylla misionin tim… Pra atë çka ai kishte menduar të bënte e kishte bërë!

Materiali që po paraqesim është vetëm “Pasqyra e lëndës” e pjesës më të madhe të veprës së tij të botuar, të cilën e ka mbledhur profesori nga Kosova Begzad Baliu; punë të cilën, mbas një sistemimi të gjatë ndarës e të kujdesshëm, po e paraqes, jo pse ajo mund të lexohet apo të kuptohet nga shumica prej nesh, por që ata që e kuptojnë, të mund të ndihmohen sado pak, dhe të kenë pika referenciale, të cilat në punën e tyre studimore mund të vazhdojnë të gërmojnë më tej në studimet e tyre.

Si njeri që e kam ndjekur nga afër punën dhe jetën e Profesor Topallit, që e kam respektuar punën e tij edhe përtej asaj ku mund të mbrrinte kuptimi im, e ndjeva për detyrë, si vlerësim po edhe si dëshmi se sa e gjerë dhe e pakufi mbetet puna e këtij Njeriu, e këtij profesionisti të rrallë në lëmin e gjuhësisë shqipe. Duket sikur Profesor Topalli e ka shetitur si një Diogjen Gjuhën Shqipen, edhe në skutat më të largëta të saj, për t’na dëshmuar sipas këndvështrimit të tij të vërtetën e saj.

Njerëzit e mëdhenj lindin pikërisht atëherë kur vdekja kujdeset për ta.

Të njëjtën gjë mendoj edhe unë për Profesor Kolec Topallin..

jozef radi, dhjetor 2018

Kolec Topalli - Një jetë me brenga - kujtime — **Kolec Topalli – Një jetë me brenga – kujtime**

nga Begzad Baliu

-Theksi, 1995: “Theksi në gjuhën shqipe” (Tiranë, 1995)

-Hundorësia, 1996: “Për historinë e hundorësisë së zanoreve në gjuhën shqipe” (Tiranë, 1996)

-Diftongjet, 1998: “Zhvillimi fonetik i diftongjeve të shqipes” (Tiranë, 1998)

-Sistemi i zanoreve, 2000: “Shndërrime historike në sistemin zanor të gjuhës shqipe” (Tiranë, 2000)

-Sonantet, 2001: “Sonantet e gjuhës shqipe” (Tiranë, 2001)

-Mbylltoret, 2000: “Mbylltoret e gjuhës shqipe” (Tiranë, 2002)

-Fërkimoret e afrikatet, 2003: “Fërkimoret e afrikatet e gjuhës shqipe” (Tiranë, 2003)

-Sistemi bashkëtingëllor, 2004: “Dukuritë fonetike të sistemit bashkëtingëllor të gjuhës shqipe” (Tiranë, 2004)

-Bazat e fonetikës historike, 2005: “Bazat e fonetikës historike të gjuhës shqipe” (Tiranë, 2005)

Evolucioni historik:

Fonetika historike, 2007: “Fonetika historike e gjuhës shqipe” (Tiranë, 2007)

Accento, 2007: “Ricerche sulla storia dell’ accento in Albanese” (Consenza, 2007)

Përemrat, 2008: “Evolucioni historik i përemrave të shqipes” (Tiranë, 2008)

Nyjat, 2009: “Nyjat e shqipes” (Tiranë, 2009)

Sistemi rasor, 2009: “Sistemi rasor i emrave të shqipes” (Tiranë, 2009)

Sistemi foljor, 2010: “Sistemi foljor i gjuhës shqipe” (Tiranë, 2010)

Gramatika historike, 2001: “Gramatikës historike të gjuhës shqipe” (Tiranë, 2011)

Kolec Topalli - Fjalori Etimologjik i Gjuhës Shqipe — **Kolec Topalli – Fjalori Etimologjik i Gjuhës Shqipe**

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Theksi në gjuhën shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Kopertina: Isuf Shahini. Tiranë, 1995.Fq. 530.

Përmbajtja:

Parathënie (3-5);

Pasqyra e shkurtimeve. Shkurtime bibliografike (7-35);

Gjuhë e dialekte (35-36);

Terma gjuhësore (36-37);

Shkurtime të tjera (37);

Shenja të veçanta (37);

Hyrje, Njohuri të përgjithshme për theksin në gjuhë e sotme evropiane (39-42);

Rezultatet kryesore të studimit të theksit të shqipes nga gjuhëtarët inoevropianistë, ballkanologë e albanologë (42-46);

Problemet e pazgjidhura, mangësitë në parime e metoda; objekti e qëllimi i punimit (46-48);

Fushat me të cilat lidhet studimi (48-49);

Materiali gjuhësor, metoda e punës dhe struktura e monografisë (49- 50);

Kreu I –Veçoritë e theksimit të fjalëve në gjuhën shqipe.

Theksi dinamik i gjuhës shqipe. Tiparet themelore të theksit të shqipes (53);

Karakteri dinamik i theksit të shqipes (53-54);

Karakteri i ngulët i theksit të shqipes (54-55);

Karakteri parafundor i theksit të shqipes (55-56);

Gjurmët e theksit nistor në shipen e vjetër (56-58);

Kronologjia e theksit nistor në shqipen e vjetër (58-59);

Ndryshimet me karakter dialektor në vendosjen e theksit (59);

Theksimi parafundor dhe pasojat e tij (60-61);

Kronologjia e kalimit nga theksi nistor në parafundor (61-62);

Rregullimi mekanik i theksit të shqipes.

Prirja për theksim parafundor. Përjashtimet përkatëse (63-65);

Rregullat e vendosjes së theksit në fjalët e shqipes (65-66);

Rregullimi mekanik në formimet e brendshme të shqipes (66-68);

Shpjegime për fjalët që zhvendosin theksin në rrokje nistore (68);

Theksi në fjalët me prapashtesa të huaja (69-70);

Theksi të foljet (70-71);

Theksimi i rrënjës në emrat e mbiemrat e trashëguar, të formuar me prapashtesa (71-72);

Arsyet e theksimit të prapashtesës në emrat e mbiemrat e trashëguar (72-74);

Pozicioni i dyfishtë i disa prapashtesave të shqipes (të theksuara dhe të patheksuara) (74-75);

Përfundime për ndryshimet që ka pësuar theksimi i zanoreve në gjuhën shqipe (75);

Kreu II – Kuantiteti i zanoreve të theksuara.

Rregullat e përgjithshme të kuantitetit të zanoreve.

Vështirësitë e studimit të kësaj dukurie në gjuhën shqipe (77-78);

Aspektet e ndryshme të studimit dhe metoda e punës (78-79);

Tri gjatësitë e zanoreve në gjuhën shqipe (79-80);

Zanoret e gjatësisë së mesme (80-82);

Ndryshimet e kunatitetit të zanoreve në pjesët e ndryshme të ligjeratës (82-83);

Mendimet e gjuhëtarëve për arsyet e dallimeve kuantitative të zanoreve të shqipes (Hani, Bopi, Dozoni, Pekmezi etj.) (83-84);

Shpjegimet e Çabejt për arsyet historike të dallimeve kuantitative të zanoreve. Kritika e Bokshit (84-85);

Gjatësia e zanoreve, e krijuar nga rënia e tingujve bashkëtingëllorë (86-88);

Zanoret e gjata të trashëguara (88-90);

Ndryshimet kuantitative e kualitative të sistemit zanor të shqipes, në krahasim me gjuhën idoevropiane (90-92);

Krijimi i tre tipave të fjalëve sipas përbërjes rrokjesore, që dallohen nga kuantiteti i ndyshëm i zanoreve (92-94);

Zanoret e gjata nga veprimi i bashkëtingëlloreve të lëngëta (94-96);

Kronologjia e veprimit të bashkëtingëlloreve të lëngëta mbi zanoret e temës (96-97);

Rrugët e menjanimit të gjatësisë së zanoreve, të krijuara nga tkurrja e dy tingujve, në fjalët me rrokje të mbyllura (97-99);

Kuantiteti i zanoreve të theksuara tek emrat e mbiemrat. Rregullat e kunatitetit sipas përbërjes rrokjesore të fjalës (100);

Gjatësia e zanoreve, e krijuar nga rënia e tingujve fundorë (100-101);

Gjatësia e zanoreve në emra e mbiemra me rrokje të mbyllura, ku gjatësia e zanores vjen nga rrokje të hapura (101-102);

Gjatësia e zanoreve në fjalët e sferës afektive (102-104);

Gjatësia e zanoreve që vjen nga veprimi analogjik i fundoreve të emrave (104);

Zanoret e shkurtëra në trajtat e shumësit, që mbarojnë me një bashkëtingëllore të lëngët (104-105);

Kuantiteti i zanoreve në huazimet turke, në emra me rrokje të hapuara (105-106);

Kundërvënia e zanoreve e gjatë: e shkurtër, në shumësin me prapashtesën – inj, në dialektin e gegërishtes (106);

Kuantiteti i zanoreve të theksuara të përemrat e numërorët. Përemrat ku kuantiteti i zanoreve shpjegohet me rregullat e përgjithshme (107);

Përemrat ku kuantiteti i zanoreve nuk shpjegohet me rregullat e përgjithshme (107-109);

Kuantiteti i zanoreve të përemrat vetorë e dëftorë (109-112);

Kuantiteti i zanoreve të përemrat pzetës – lidhorë e ndajfoljet përemërore (112-114);

Kuantiteti i zanoreve të numërorët (114-116);

Kuantiteti i zanoreve të theksuara në sistemin foljor. Trajtat foljore ku kuantiteti i zanoreve shpjegohet me rregullat e përgjithshme (117-118) ;

Trajtat foljore ku kuantiteti i zanoreve nuk shpjegohet me rregullat e përgjithshme (118-120);

Shpjegimi i gjatësisë së zanoreve në foljet e tipit lāj, lān në të tashmen e dëftores (120-121);

Shpjegimi i gjatësisë së zanoreve në foljet e tipit lūt, rrīt, prēk (geg.) të v. II e III nj. (121-122);

Kuantiteti i zanoreve në trjatat foljore të mënyrës lidhore (122-125);

Shpjegimi i gjatësisë së zanores në trajtën e pjesores me prapashtesën – m (125);

Shpjegimi i zanoreve të shkurtëra te foljet me rrokje të hapura v. II e III nj. ha, pi, di (126-129);

Kuantiteti i zanoreve në trajtën e numrit njëjës të mënyës urdhërore (129-131);

Shpjegimi i zanores së shkurtër të vetës së tretë të së pakryerës, në foljet me rrokje të hapura (131-132);

Shpjegimi i ndryshimit të kuantitetit të zanoreve në vetën III numër njëjës të së kryerës së thjeshtë (132-133);

Kuantiteti i zanoreve të theksuara në pjesët e pandryshueshme të ligjeratës. Shpjegimi për kuantitetin e zanoreve te ndajfoljet (134-135);

Kuantiteti i zanoreve te parafjalët (135-136);

Kuantiteti i zanoreve te lidhëzat (136);

Kuantiteti i zanoreve te pjesëzat (136-137);

Kuantiteti i zanoreve te pasthirrmat (137);

Kreu III – Evolucioni i zanoreve të patheksuara.

Zanoret e patheksuara nistore.

Faktorët që kanë përcaktuar evolucionin e pabarabartë të zanoreve të patheksuara (139-140);

Burimi i fjalëve që kanë pësuar aferezën e zanores nistore (140-141);

Kronologjia e rënies së zanoreve në ballë të fjalës (141-145);

Rënia e zanoreve nistore në kohë më të vona, proces i brendshëm zhvillimi dialektor e nëndialektor (145-146);

Problemi i zanoreve nistore para bashkëtingëlloreve hundore ose të lëngëta në tekstin më të vjetër të gjuhës shqipe; mendimet e gjuhëtarëve për këtë problem (146-147);

Vëzhgime lidhur me përdorimin e zanores e – nistore te Buzuku (147-148);

Lidhja ndërmjet elementit zanor në ballë të fjalës dhe zanoreve nistore etimologjike (148-149);

Krahasimi i të dhënave të Buzukut me ato të autorëve të tjerë dhe të folmeve dialektore. Përfundime për përodimin e zanores e – të Buzuku (149-150);

Burimi i zanoreve nistore të shqipes së sotme. Zanorja a – si element parashtesor (150-152);

Zanoret e sotme, të dala nga zhvendosja e theksit në procesin e fjalëformimit (152-153);

Zanorja e sotme u- me burim nga bashkëtingëllorja buzodhëmbore e zëshme në pozicion paratheksor, v(ë) – > -u- te folja ushqej (153-154);

Zanorja u- e emrit ungjill (154);

Zanorja u- e emrit ugjille “mëngjille” (154);

Zanorja u- e emrit unazë (154-155);

Zanorja u- e foljeve uturinj, uturonj (155);

Zanorja u- e emrit urĩth (155-157);

Trajta me u e përemrit vetor, II sh. (158);

Pjesëza u e trajtës joveprore të foljeve (158-159);

Kronologjia e shndërrimit v (ë) – > u- (159-160);

Zanoret paratheksore në trup të fjalës. Rënia e zanoreve të patheksuara të fjalët me një rrokje paratheksore (161);

Rënia e zanoreve të patheksuara në fjalët me dy a më shumë rrokje paratheksore (161-162);

Koha e rënies së zanoreve paratheksore në trup të fjalës (162-164);

Rrëgjimi i zanoreve paratheksore në tingullin -ë- (164-166);

Veçoritë e evolucionit të zanoreve paratheksore në fjalë me dy rrokje të patheksuara (166-168);

Faktorët që kanë krijuar ndryshimet nyjëtimore të zanoreve paratheksore (168-169);

Kronologjia e rrëgjimit të zanoreve paratheksore në tingullin -ë- (169-171);

Metateza e zanores -ë- me bashkëtingëlloren e lëngët -r- të rrokjes paratheksore, në procesin e formimit të fjalëve e të trajtave gramatikore (171-173);

Metateza e zanores -ë- me bashkëtingëlloren -r-, në marrëdhëniet e huazimit (173-175);

Koha deri kur ka vazhduar metateza e zanore -ë- me bashkëtingëlloren -r- (175);

Metateza e zanores -ë- me bashkëtingëlloren e lëngët -l- (175-176);

Shndërrimet nyëtimore të zanores -ë- nëpër dialekte e të folme të veçanta (176-178);

Dukuritë fonetike që kanë shkaktuar ndryshime nyjëtimore të zanores -ë- (178-180);

Huazimet e marra nga gjuhë të nryshme, që tregojnë ndryshime nyjëtimore në zanoren paratheksore (180- 181);

Ndryshimet nyjëtimore, me karakter dialektor, të zanoreve të parrëgjuara (181-183);

Dukuritë fonetike që kanë shkaktuar ndryshimet nyjëtimore të zanoreve të parrëgjuara (183-184);

Zanoret e parrëgjuara joetimologjike (184);

Vështrime etimologjike në fjalë që lidhen me evolucionin e zanoreve paratheksore në trup të fjalës (184-187);

Zanoret pastheksore në trup të fjalës. Rënia e zanoreve pastheksore në trup të fjalës (188-189);

Rrëgjimi i zanoreve pastheksore në zanoren -ë-. Burimet e ndryshme të këtij tingulli (189-191);

Kronologjia e rrëgjimit të zanoreve pastheksore në zanoren -ë- (191-192);

Zanorja -ë- si tingull- shtesë, para bashkëtingëlloreve të lëngëta e hundore (192-193);

Shndërrimet e mëvonshme, me karakter dialektor, të zanores -ë- pastheksore në tinguj të tjerë (193-195);

Burimet e tjera të zanoreve të parrëgjuara pastheksore (195);

Krahasimi i rrugës së evolucionit të zanoreve paratheksore, me zanoret pastheksore në trup të fjalës (195-197);

Zanoret e patheksuara fundore. Rënia e mbaresave të vjetra të trashëguara, të përbëra nga zanore të shkurtëra, të gjata e diftongje (198-200);

Koha e rënies së mbaresave të trashëguara (200-201);

Mbaresa – ë. Prania e saj në kategoritë e ndryshme leksiko- gramatikore të shqipes (201-203);

Burimi i mbaresës – ë tek emrat e gjinisë femërore (203-206);

Burimi i mbaresës – ë tek emrat e gjinisë mashkullore (206-218);

Burimi i mbaresës – ë tek emrat e gjinisë asnjanëse (218-222);

Burimi i zanores – ë te formantet e shumësit të të tri gjinive (222-224);

Burimi i zanores – ë te nyja (224);

Burimi i zanores – ë te mbiemrat (224-226);

Burimi i zanores – ë te numërorët (226);

Burimi i zanores – ë përemrat (226-228);

Burimi i zanores – ë në sistemin foljor (228-235);

Burimi i zanores – ë ndër pjesët e pandryshueshme të ligjëratës (235-237);

Zanorja – ë me vlerë grafike (237);

Rënia e mbaresës – ë nga veprimi i faktorëve fonetikë (237-238);

Rënia e mbaresës – ë nga veprimi i faktorëve morfologjikë (238-242);

Rënia e mbaresës – ë nga veprimi i faktorëve sintakosorë (242-243);

Koha e rënies së mbaresës – ë (243-244);

Mbaresa – e – Prania e saj në kategoritë e ndryshme leksiko- gramatikore të shqipes (244-245);

Mendimet e gjuhëtarëve për burimin e zanores – e nga mbaresa të trashëguara (245-246);

Burimi i mbaresës – e te fundoret e emrave të gjinisë femërore (246-250);

Burimi i zanores – e si formant shumësi (250- 251);

Burimi i zanores – e në emra të tjerë të gjinisë femërore (251-253);

Burimi i mbaresës – e të rasës gjinore, njëjës e shumës (253-254);

Burimi i zanores – e te përemrat (254-256);

Burimi i mbareses – e tek e pakryera dhe e kryera e thjeshtë e foljeve (256-257);

Burimi i zanores – e tek mbaresa e vetës së tretë numër njëjës e së pakryerës (257-258);

Burimi i zanores – e në vetën e dytë numër njëjës të diatezës pësore – vevetore në të tashmen dëftore (258);

Burimi i zanores – e në pjeët e pandryshueshme të ligjëratës (258-259);

Rastet e ndryshme të përdorimit të zanoreve fundore – i dhe – u (259-260);

Tezat e gjuhëtarëve për burimin e mbaresave – i dhe – u (260);

Burimi i zanores – i në zhvillimin e brendshëm të gjuhës shqipe (260-262);

Teza e Majerit dhe e Pedersenit për burimin e nyjave – i dhe – u (262-266);

Burimi i nyjave – i dhe – u sipas tezës së Majerit (266-270);

Shpjegimi i zanores – y te përemrat pronorë yt, ynë (270-273);

Burimi i zanores rasore – i dhe – u (273-274);

Burimi i zanores – i tek mbiemri i zoti dhe përemrat dhe tek përemrat (274-275);

Burimi i mbaresave – i dhe – u në sistemin foljor (275-278) ;

Burimi i zanores – i në pjesët e pandryshueshme të ligjëratës (278-279);

Zanorja fundore – a. Rastet e përdorimit dhe burimi i saj (279-280);

Burimi i zanores – a në sistemin foljor (280);

Zanorja – a në pjesët e pandryshueshme të ligjëratës (280-280);

Mbaresa – o. Përhapja dhe burimi i saj (280);

Krahasimi i rrugës së zhvillimit të zanoreve fundore, me zanoret e patheksuara nistore (281-282);

Pjesa e dytë. Theksi i fjalisë (283);

Kreu IV – Dukuritë fonetike në sand’hi.

Ndryshimet fonetike në ligjërimin e lidhur (285-287);

Dukuritë e sand’hit në sistemin zanor. Lëvizja e theksit.

Zhvendosja e theksit në drejtim të mbaresës në trajta gramatikore e në formimin fjalëve (288-289);

Ndryshimi i kuantitetit të zanoreve. Ndryshimi i gjatësisë së zanoreve në sand’hi të jashtëm (289-291);

Ndryshimi i gjatësisë së zanoreve në sand’hi të brendshëm (291-292);

Rëniet e zanoreve. Rënia e zanores – ë fundore në sand’hi (292-296);

Rënia e zanoreve të tjera fundore (296-297);

Elizioni te autorët e vjetër (297-298);

Rënia e zanoreve në ballë të fjalës (afereza) (298);

Rënia e zanoreve në trup të fjalës (sinkopa) (298-299);

Zanoret anaptitike. Zanoret anaptitike në sand’hin e jashtëm (299);

Zanoret anaptitike në sand’ hin e brendshëm (300-302);

Rregullat e përdorimit të zanoreve anaptitike (302-304);

Burimi i zanoreve anaptitike (304);

Dukuritë e sand’hit në sistemin bashkëtingëllor. Veçoritë e dukurive fonetike në sistemin bashkëtingëllor (305);

Rëniet e bashkëtingëlloreve. Rëniet e bashkëtingëlloreve në një grup prej dy bashkëtingëlloresh në sand’hin e jashtëm (305-306);

Rëniet e bashkëtingëlloreve në një grup prej dy bashkëtingëlloresh në sand’hin e brendshëm (306- 307);

Rënia e njërës prej bashkëtingëlloreve në një grup prej tri bashkëtingëlloresh (307-309);

Haplologjia. Haplologjia në sand’hin e jashtëm (309-310);

Haplologjia në fjalëformim (310-312);

Haplologjia në trajtat gramatikore (312-313);

Bashkëtingëlloret që zhdukin hiatin. Tingulli -j- në sistemin emëror në sand’hin e jashtëm (313-314);

Tingulli -j- në sistemin emëror në procesin e fjalëformimit (314-315);

Tingulli -j- i emrave të gjinisë femërore (315-319);

Tingulli -j- i emrave të gjinisë asnjanëse (319);

Tingulli -j- i e mrave të gjinisë mashkullore (319- 320);

Tingulli -j- i emrave muaj, duaj e mbiemrit i huaj (320-323);

Tingulli -j- te përemrat (323);

Tingulli -j- i përemrave, në pozicion fundor (323-325);

Tingulli -j- në sistemin foljor, në trajtat e mënyrës urdhërore (325-326);

Tingulli -j- në ballë të foljeve, i lindur në kushtet e sand’ hit të jashtëm (326);

Tingulli -j- në formimet prapashtesore të sistemit foljor (326);

Tingulli -j- në trajtat gramatikore të sistemit foljor (326-328);

Tingulli -j- në pjesët e pandryshueshme të ligjëratës (328-329);

Tingulli -v- në sand’hin e jashtëm (329);

Tingulli -v- në sand’hin e brendshëm (329-330);

Tingulli -h- për zhdukje të hiatit (331-332);

Kreu V – Veprimi i sand’hit në sistemin gramatikor.

Ndryshimet e sistemit gramatikor në sand’ hi (333-334);

Emri e nyjat. Pasojat e procesit të nyjëzimit të emrave (334);

Ndryshimi i fundoreve të temave emërore për shkak të nyjave të prapme (334-336);

Ndryshimet në sand’ hi të nyjave të rasës emërore (336-337);

Ndryshimet në sand’ hi të nyjave të rasës kallëzore (338);

Ndryshimet në sand’ hi të nyjave të rasave të zhdrejta (338-340);

Mospërdorimi i nyjave të përparme në sintagmat emër+ mbiemër ose emër+ emër (340-341);

Zëvendësimi i nyjës së përparme të nga nyja e (334);

Rreth moshes së nyjave (334-347);

Mbiemri. Paranyjëzimi i mbiemrave (347-348);

Nyja e përparme e rasës gjinore (348-349);

Pasojat që solli procesi i paranyjëzimit në klasën e mbiemrave (349-351);

Vendi i treguesve gramatikorë në sintagmatmbiemër+emër e emër+mbiemër në ligjërimin afektiv (351);

Numërorët. Trajta një e Buzukut dhe nji e gegërishtes (351-353);

Trajtat i, j të gegërishtes (353-354);

Përemrat. Përemri vetorë.

Formimi në sand’hi i trajtave të shkurtëra të përemrave vetorë (354);

Trajtat përemërore të vetës së tretë pa pjesëzën deiktike (354-355);

Ndryshimet fonetike në sand’hi të trajtave të shkurtëra (355);

Përemrat vetvetorë. Trajta e shkurtër e përemrit vetvetor (u lava) (355-356);

Trajtat gege të vetvetorit me vedi, vedit (356-357);

Përemrat dëftoë. Formimi i përemrave dëftorë me pjesëzat deiktike a- e kë- (357-358);

Trajtat e rasës kallëzore atë, këtë (358);

Formimi në sand’hi i trajtave aj, at, ket të gegërishtes (358-359);

Përemrat pronorë. Kushtet sintaksore të formimit të përemrave pronorë (359-360);

Trajtat im, yt, i vet pa zanoren – ë (360-361);

Trajtat femërore jot: jote, sat: sate, mi, tu (361-362);

Përdorimi i kushtëzuar i nyjës me përemrat pronorë (362-363);

Përemrat pyetës- lidhorë. Trajta ç e përemrit pyetës dhe qi e përemrit lodhor (363);

Foljet. Ndryshimet fonetike të mbaresave të së kryerës së thjeshtë (363-366);

Ndryshimet fonetike të trajtës pësore të foljeve (366);

Ndryshimet fonetike të foljeve ndihmëse në trajtat e përbëra e të mbipërbëra (366-368);

Ndryshimet në sand’hi të trajtave të mënyrës lidhore (368-369);

Ndryshimet në sand’hi të temave dhe të mbaresave në trajtat e mënyrës habitore (369-370);

Ndryshimet fonetike të prapashtesave të trajtës së pjesores (370-371);

Mospërdorimi i pjesëzës me të paskajore gege në fjalinë kushtore (371);

Parafjalët. Trajtat e parafjalëve të formuara nga pozicioni i tyre i patheksuar në fjali (372-373);

Ndryshimet fonetike të kushtëzuara të parafjalëve në sand’hi (373-374);

Pjesëzat. Ndryshimet fonetike të pjesëzave në sand’ hi (374-375);

Kreu VI – Formimi i fjalëve në sand’hi.

Veçoritë e fjalëformimit me përngjitje. Tiparet themelore të fjalëve të përngjitura (377-379);

Emrat. Emrat e përngjitur, ku gjymtyra e pare është një emër (379-380);

Emrat e përngjitur, ku gjymtyra e dytë është një emër (380-383);

Emrat e përngjitur, me pjesëmarrjen e gjymtyrëve joemra (383-384);

Mbiemrat. Mbiemrat e formuar nga paranyjëzimi i një togu parafjalor (384);

Mbiemrat e formuar nga kombinimi i përngjitjes me paranyjëzimin dhe prapashtesimin (384-385);

Mbiemrat e panyjshëm të formuar me anë të përngjitjes (385);

Numërorët. Formimi i numërorëve nga 11 e lart me anë të përngjitjes (385);

Përemrat. Përemrat vetorë e dëftorë (386);

Përemrat pronorë (386);

Përemrat pyetës – lidhorë (386-387);

Përemrat e pacaktuar (387-389);

Foljet. Foljet e përngjitura nga pjesë të ndryshme ligjërate (389-390);

Ndajfoljet. Formimi i ndajfoljeve të përngjitura (390);

Përngjitja e ndajfoljeve sipas gjedhes së përemrave të pacaktuar (390-391);

Përngjitja e ndajfoljeve sipas gjedhes së përemrave dëftorë (391-392);

Formimi i ndajfoljeve nga përngjitja e pjesëve të ndryshme të ligjëratës (392-396);

Parafjalët. Parafjalët e përngjitura të formuara nga bashkimi i dy parafjalëve (396);

Lidhëzat. Formimi i lidhëzave me pjesëmarrjen e një lidhëze ose nga pjesë të ndryshme ligjërate (396-397);

Pjesëzat. Formimi i pjesëzave të përngjitura nga pjesë të ndryshme ligjërate (397-399);

Pasthirrmat. Formimi i pasthirrmave të përngjitura nga pjesë të ndryshme ligjërate (399-400);

Mosha e formimeve të ndryshme me përngjitje. Kriteret e përcaktimit të vjetërsisë së formimit të fjalëve të përngjitura (400-402);

Vështrime etimologjike në fjalë të përngjitura. Analizë e fjalëve: edhe, ende, është, gjetiu, hiç, kahane, kashelashë, madje, mbëndore, ndesh, ndërdomna, ndoset, ndovorria, nejse, qyetë, vete (402-411);

Përmbyllje (413-423);

Summary:

Introduction (427-429);

First part. The accent of the word.

Chapter I – The characteristics of the word stressing in the Albanian language.

The dynamic stress of the Albaninan language (430-432);

The mechanic regulation of the accent in Albanian (433-435);

Chapter II

The quantity of the stressed vowels. The general rules of quantity (435-438);

The quantity of the stressed vowels in nouns and adjectives (438-439);

The quantity of the stressed vowels in pronouns and numerals (439-442);

The quantity of stressed vowels in the verbal system (442-446);

The quantity of stressed vowels in the immutable parts of speech (446-447);

Chapter III – The evolution of unstresses vowels.

The initial unstressed vowels (447-450);

The pretonic vowels in the body of the word (450-457);

The posttonic vowels in the body of the word (457-460);

The final unstressed vowels (460-474);

Second part. The accent of the sentence.

Chapter IV – Phonetic phenomena in sand’hi (475);

Sandhi phenomena in the vowel system. The movement of the accent (476);

The change of the quantity of the vowels (476-477);

The fall of the vowels (477-478);

The anaptyctic vowels (478-479);

Sandhi phenomena in the consonant system. The fall of the consonants (479-480);

The haplology (480);

The consonants that eliminate hiatus (481-482);

Chapter V: Sand’hi action in the grammatical system (483);

The nouns and the articles (483-488);

The adjectives (488-489);

The numerals (489-490);

The pronouns (490-494);

The verbs (494-496);

The prepositions (496);

The particles (496);

Chapter VI – Word – formation in sandhi.

Word-formation characteristics through agglutination (497);

The nouns (497-498);

The adjectives (498-499);

The numerals (499);

The pronouns (499-500);

The verbs (501);

The adverbs (501-502);

The prepositions and the conjuctions (502);

The particles and the interjections (503- 504);

The age of various formations through agglutination (504);

Etimologic views on the agglutinated words (504-507);

Treguesi i lëndës (509-530).

Akademia e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Për historinë e hundorësisë në gjuhën shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Shtëpia botuese enciklopedike: Tiranë, 1996, f. 196.

Përmbajtja

Parathënie (3-4);

Pasqyra e shkurtimeve,

I.Shkurtime bibliografike (5-17);

II .Gjuhë dialektike (17-18);

III.Terma gjuhësor (18-20);

IV.Shkurtime të tjera (20);

V.Shenja të veҫanta (20-21);

Kreu I – Karakteristikat e përgjithshme të zanoreve hundore të gjuhës shqipe,

Interesi që paraqet studimi i zanoreve hundore të shqipes për fushat e ndryshme të gjuhësisë shqiptare (23-25);

Materiali gjuhësor (25-28);

Paraqitja grafike e zanoreve hundore në veprat e autorëve të letërsisë së vjetër (28-30),

Hunëdorësia e zanoreve, dukuri që përfshin dy dialektet e shqipes (30-33);

Ҫhundorësimi i zanoreve hundore në dialektin e Jugut (33-34);

Problemet që dalin në studimin e zanoreve hundore të gjuhës shqipe dhe metodat e punës (34-36);

Shkaku i krijimit të zanoreve hundore të gjuhës shqipe (36-37),

Marrëdhëniet ndërmjet dukurisë së hundorësisë dhe diftongimit (37-38);

Shkaqet e mungesës së hundorësisë tek zanorja -o- (38-40);

Hundorëzimi i zanoreve me anë të analogjisë (40-41);

Ҫhundorëzimi i zanoreve hundore (41-42);

Ndryshimet e nyjëtimit të zanoreve për shkak të hundorësisë (42-43);

Kuantiteti i zanoreve hundore (43-46);

Lidhja ndërmjet hundorësisë së zanoreve dhe rotacizmit në dialektin e Jugut (46-48);

Caqet kronologjike të veprimit të hundorësisë (48-52);

Marrëdhëniet e hundorësisë së shqipes me të njëjtin dukuri të gjuhëve të tjera të Gadishullit Ballkanik (52-53);

Kreu II – Zanoret hundore para bashkëtingëlloreve hundore,

Grupimi i rasteve të ndryshme të fjalëve me hundorësi (55-56);

Zanore hundore nga bashkëtingëllorja -n- në pozicion fundor (56-61);

Zanore hundore nga bashkëtingëllorja -n- ndërzanore (61-65);

Zanore hundore para një bashkëtingëlloreje spirante (65-70);

Zanore hundore nga bashkëtingëllorja -n-, që ruhet në të dy dialektet (70-73);

Zanore hundore nga bashkëtingëllorja -nj-, që ruhet në të dy dialektet (73-77);

Zanore hundore nga bashkëtingëllorja -n- në grupe konsonantike, ku -n- ja ruhet (77-80);

Zanore hundore nga bashkëtingëllorja -m- (80-83);

Kreu III – Zanore gojore në kushtet e hundorësisë,

Zanore gojore para bashkëtingëllores -n- (85-93);

Zanore gojore para bashkëtingëllores -n- ndërzanore, që ruhet në dialektin gegë, por rotacizohet në dialektin toskë (93-97);

Zanore gojore para bashkëtingëllores -nj- (97-100);

Zanore gojore para bashkëtingëllores -n- në grupe konsonantike (100-101);

Zanore gojore para bashkëtingëllores -m- (101-106);

Kreu IV – Vështrime etimologjike në fjalë që lidhen me hundorësinë e zanoreve,

Arëz “grerëz” geg. Anxë (107-108);

Argull e ergjëz (108);

Blej (109-110);

Dehem (110-111);

Di (111-112);

Ënjtem, geg. ajem (112);

I gjatë (112-113);

Më, geg. mã (113);

Qen (113-115);

Përmbyllje (117-121);

Treguesi leksikor e onomastik (123-147);

Treguesi i autorëve (149-152);

Summary (153);

Chapter I – General characteristics of the nasal vowel sounds of the Albanian language,

The interest that the study of nasal vpwels of the Albanian linguistics (155-156);

The linguistic material (156-157);

The graphic representation of the nasal vowels in the works of ancient literature authors (157-158);

Vowels nasalization, a phenomen that includes both dialects of the Albanian language (158-160);

Vowel denasalization in the Suthern dialect (160);

The problem arising by the study of the Albanian language nasal vowels and the method of working (160-161);

The creation reasons of the Albanian language nasal vowels (161-162);

The relations between the nasalization phenomenon and the diphthongization (162-163);

The reaons of the nasalization absence of the -o- vowel (163-164);

The vowels nasalization by analogy (164);

The changes of the vowels articulation because of nasalization (165);

The connection between vowels nasalization and rhotacism in the Southern dialect (165-166);

The chronologic limits of nasalization action (166-167);

The relations of the Albanian language nasalization with the same phenomenon of the other languages of the Balkan Peninsula (167-168);

Chapter II – Nasal vowels precendingg nasal consonants,

The grouping of different cases of words with nasal vowels (168-169);

Nasal vowels formed by the consonant -n- in the end position (169-171);

Nasal vowels derived from the intervocalic consonant -n- (171-172);

Nasal vowels before a spirant consonant (172-174);

Nasal vowels formed by the consonant -n-, kept in the both dialects (174-175);

Nasal vowels formed by the consonant -nj-, retained in the both dialects (175);

Nasal vowels formed by the consonant -n- in consonantic groups, where -n- is kept (176);

Nasal vowels formed by the consonant -m- (176-177);

Chapter III – Oral vowels in the contex of nasalization,

Oral vowels before the consonant -n- (177-179);

Oral vowels precending the intervocalic consonant -n- kept in the Gheg dialect, but not in the Tosk one, where it is the subject to rhotacism (179-180);

Oral vowels precending the consonant -nj- (180-181);

Oral vowels before the consonant -n- in consonantic group (181);

Oral vowels before the consonant -m- (181-182);

Chapter IV – Etymological observations in the words related to vowel nasalization,

Arëz “wasp”, gheg anxë (183);

Argull and ergjëz “small louse” (183);

Blej – “buy” (184);

Dehem – “inebriate” (184-185);

Di – “know” (185);

Ënjtem, gheg ajem – “swell” ( 185-186);

I gjatë – “long” (186);

Më, gheg mã – “more” (186);

Qen – “dog” (187);

Pasqyra e lëndës (188-196).

Kolec Topalli - Zhvillimi Historik i Diftongjeve të Shqipes — **Kolec Topalli – Zhvillimi Historik i Diftongjeve të Shqipes**

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Zhvillimi historik i diftongjeve të shqipes

Prof. Dr. Kolec Topalli

Shtëpia botuese “Toena”, Tiranë, 1998 .

Recenzentë: Prof. Dr. Seit Mansaku, As. Prof. Xhelal Ylli, Dr. Anila Omari.

Formati : 61 x 86 / 16 , f. 418.

Përmbajtja: Parathënie (3-5);

Pasqyra e shkurtimeve,

I. Shkurtime bibliografike (7-22);

II.Gjuhë e dialekte (22-24);

III.Terma gjuhësore (24-25);

IV.Shkurtime të tjera (25-26);

V.Shenja të veҫanta (26);

Pjesa e parë, Diftongjet e trashëguara (27),

Kreu I: Diftongjet indoevropiane,

Karakterstikat e përgjithshme të diftongjeve indoeuropiane (29-30);

Diftongu -eḭ- (30-36);

Diftongu -aḭ- (36-38);

Diftongu -oḭ- (38-42);

Diftongu -eṷ- (42-53);

Diftongu -aṷ- (53-56);

Diftongu -oṷ- (56-58);

Diftongjet e gjata indoevropiane (58-61);

Kreu II: Diftongjet e huazuara,

Diftongjet -aṷ- e -ḭa- (63-66);

Pjesa e dytë, Diftongjet e gjuhës shqipe (67);

Kreu III: Klasifikimi i diftongjeve të shqipes së sotme,

Diftongjet e shqipes së sotme dhe kriteret e klasifikimit të tyre (69-73);

Kreu IV: Diftongu -je-,

Mendimet e gjuhtarëve të ndryshëm për formimin e diftongut -je- (75-77);

Kushtet fonetike të zbërthimit të zanores /e/ në diftongun -je- (77-79);

Rastet në të cilat zanorja -e- ka mbetur e padiftonguar (79-81);

Shpjegimi i rasteve të diftongut -je-, i formuar me rrugë të tjera (82-85);

Rikthimi i diftongut -je- në zanoren -e- (85-89);

Kronologjia e formimit të diftongut -je- (88-90);

Shpjegime etimologjike për fjalë që përmbajnë diftongun -je- (90-92);

Kreu V – Togu zanor -ie-,

Fjalët me diftongun -íe- dhe evolucioni i tyre në të folmet e ndryshme të shqipes (93-96);

Përcaktimi i kushteve fonetike në të cilat është formuar togu zanor -íe- (96-99);

Evolucioni i fjalëve me togun zanor -íe-, që kanë pasur në fund një bashkëtingëllore dridhëse (99-105);

Fjalët me zanoren -e- të pazbërthyer, në kushtet e diftongimit (105);

Kreu VI – Diftongu -ja-,

Fjalët që përmbajnë diftongun -ja- (107-110);

Kushtet fonetike të formimit të diftongut -ja- (110-114);

Kronologjia e formimit të këtij diftongu (114);

Kreu VII – Diftongjet -ua-/-ue-,

Ndihmesat e gjuhëtarëve në studimin e këtij diftongu (115-116);

Kuantiteti i zanores -o- para fillimit të procesit të diftongimit (116-118);

Karakteri gojor i zanores -o-, që është zbërthyer në diftong (118-119);

Kushtet fonetike të formimit të diftongut (119);

Fazat e zhvillimit të këtij diftongu (122-127);

Kronologjia e fazave të zhvillimit (128-131);

Shpjegime fjalësh me diftong dhe me zanore të pazbërthyer (131-132);

Shpjegime për fjalët që mbarojnë me një bashkëtingëllore të lëngët (132-133);

Shpjegime të veҫanta për temat me -on, -oll, -or (134-135);

Fjalë me diftongun -ua-/-ue- , që kanë pasur fundoren – on (135-136);

Trajtat me bashkëtingëlloren – n të ruajtur (136-138);

Shpjegime për fjalët me bashkëtingëlloren -j- pas diftongut -ua-/-ue- (muaj, duaj, i huaj) (138-142);

Shpjegime fjalësh me bashkëtingëlloren – n të ruajtur (142-145);

Shpjegime fjalësh me zanoren -o- të padiftonguar në pozicion fundor (145-147);

Shpjegimi i zanores -o- te folja thom (147-148);

Foljet me diftong në paradigmën e së tashmes (148-149);

Foljet me diftong në paradigmën e së kryerës së tjeshtë (149-154);

Shpjegimi i zanores -o- të padiftonguar në fjalë që mbarojnë me një bashkëtingëllore të lëngët (154-156);

Shpjegimi i pranisë së diftongut -ua-/-ue- në fjalë me bashkëtingëllore të lëngëta, që nuk janë në kushtet e diftongimit (156-158);

Trajtat analogjike buaj, shuaj (158);

Kreu VIII – Diftongu -ye-,

Mendimet e gjuhëtarëve për formimin e diftongut -ye- dhe kritikat përkatëse (159-165);

Karakteri i zanores që është zbërthyer në diftong (165-169);

Kushtet fonetike në të cilat është krijuar diftongu -ye- (169-177);

Fazat e ndryshme të zhvillimit të diftongut -ye- (177-182);

Shpjegime etimologjike për fjalët që përmbajnë diftongun -ye- (182-196);

Kreu IX – Grupi fonematik vo-/va-,

Mendimet e gjuhtarëve të ndryshëm për formimin e këtij diftongu (197-199);

Huazimet mbi të cilat ka vepruar kjo dukuri (199-201);

Elementet autoktone mbi të cilat ka vepruar kjo dukuri (201-210);

Fjalët që përmbajnë grupin -ve- (210-212);

Shpjegime për emrin vesh (212-213);

Shpjegime për emrin verzë (213-215);

Fjalët që nuk i përmbushin kushtet për diftongimin e zanores -o- (215-219);

Mendimi i Pedersenit për formimin e këtij grupi (220-223);

Vërejtje kritike për rrugën e skicuar nga Majeri, La Piana e Demiraj (223-225);

Fazat e zhvillimit të këtij grupi fonematik (225-230);

Kronologjia e zhvillimit të kësaj dukurie (230-232);

Rastet mbi të cilat nuk ka vepruar kjo dukuri (232-234);

Pjesa e tretë: Diftongjet jofonologjike (235);

Kreu X: Diftongjet e formuara nga jotizimi i bashkëtingëlloreve,

Formimi i diftongjev jofonologjike (237);

Diftongjet jofonologjike të formuara nga jotizimi i bashkëtingëlloreve -q-, -gj- (238-240);

Diftongjet jofonologjike të formuara nga jotizimi i bashkëtingëllores -nj- (240-242);

Diftongjet jofonologjike të formuara nga jotizimi i bashkëtingëllores dridhëse -r- (243-244);

Kreu XI – Diftongjet e formuara nga volalizimi i një bashkëtingëlloreje,

Mendimet gjuhëtarëve për formimin e diftongut – ua – në trajtën e shumësit kual (245-247);

Burimi i diftongut në këtë trajtë shumësi (247-249);

Burimi i diftongut -ua- tek emri luan (249-251);

Burimi i diftongut -ua- tek emri luadh (251);

Burimi i diftongut -ua- tek emri luar (251-253);

Shpjegime rreth foljes pyes (253);

Vokalizimi i një spiranteje buzodhëmbore në pozicion parabashkëtingëllor (253-256);

Kronologjia e kthimit të një spiranteje të zëshme në zanoren -u- (256)

Kreu XII – Diftongjet e patheksuara,

Diftongu i patheksuar te emrat me prapashtesën -je- (257-258);

Diftongu -ja- në paradigmën e emrave të gjinisë femërore (258-259);

Përkatësia e këtyre emrave në një paradigm të veҫantë lakimi (259-261);

Karakteri femëror i emrave me mbaresën -ja- në trajtën e shquar (261-262);

Burimi i gjysmëzanores -j- të diftongut -ja- të patheksuar (262-267);

Diftongu i patheksuar -ua- (267);

Përmbyllje (269-272);

Treguesi i autorëve (273-278);

Treguesi leksikor e onomastik (279);

I.Shqip (281-314);

II.Indoevropianisht (314-319);

III.Indishte e vjetër (319-320);

IV.Avestisht (320);

V.Persisht (320-321);

VI.Iranisht (321);

VII.Armenisht (321);

VIII.Tokarishte (321);

IX.Trako-Frigisht (321);

X.Ilirisht (322);

XI.Greqisht (322-324);

XII.Latinisht (324-328);

XIII.Gjuhët romane (328-329);

XIV.Keltisht (329-330);

XV.Gjuhët gjermanike (330-332);

XVI.Gjuhët baltike (332-333);

XVII.Gjuhët sllave (333-334);

Summary (335);

Table of contents, Part one, Inherited diphthongs,

Chapter I: Indo-european diphthong -ei- (337);

General characteristic of the Indo-european diphthongs (337);

Diphthong -eḭ- (338);

Diphthpng -aḭ- (339);

Diphthong -oḭ- (339);

Diphthong -eu- (339-340);

Long Indo-european diphthongs (340-342);

Chapter II – Borrowed diphthongs,

The diphthongs – aṷ – and – ḭa – (342-344);

Part two, Albanian language diphthongs,

Chapter two, Classifying modern Albanian diphthongs (344);

The criterions of classifying modern Albanian diphthongs (344-345);

Chapter IV – Diphthong – je -,

The phonetic conditions of the vowel -e- decomposition (345-346);

The cases when the vowel -e- has not been diphthongized (346-347);

The explationation of the diphthong -je- cases, formed in other ways (347-348);

The restoration of the diphthong -je- to the vowel -e- (348-350);

The chronology of creating the diphthong -je- (350-354);

Chapter V – Vocalic group -ie-,

The phonetic conditions wherein the vocalic group -ie- has been involved (354-356);

Chapter VI – Diphthong – ja -,

The range of words with the diphthong -ja- (356-357);

The phonetic conditions of the diphthong -ja- formation (357-359);

The chronology of this diphthong formation (359);

Chapter VII – Diphthongs -ua-/-ue-,

The quantity of the vowel – o – prior to the commencement of diphthongization (360);

The oral character of the vowel -o- being diphthongized (361-362);

The phonetic conditions of the diphthong -ua-/-ue- fornation (362-363);

The evolution stages of this diphthong (363-364);

The chronology of the evolution stages (364-366);

Words explanations appearing in the diphthongs -ua-/-ue- (366-367);

Explanations as regards the dialectical forms ftoni, kroni (367);

Explanations for words wherein the consonant -j- follows the diphthong -ua-/-ue- (muaj, duaj, i huaj (367-368);

Cases with the consonant -n- being preserved (fron, zakon) (368-369);

The explanation of the vowel -o- in the verb form do (369);

The explanation of the vowel -o- in the verb form thom (369-370);

The verbs appearing with a diphthong to the paradigm of the present (370-371);

The verbs appearing with a diphthong to the paradigm of the simple past tense (371-372);

The explanation of the undiphthongized vowel -o- in the words ending with a liquid consonant (373);

The explanation of the diphthong -ua-/-ue- presence in the words having liquid consonants, being not under diphthongization conditions (373-374);

The analogous forms buaj, shuaj, (374);

Chapter VIII – Diphthong -ye -,

The character of the vocal sounds which was subject to diphthongization (374-375);

The phonetic conditions under which the diphthong -ye- has been created (375-379);

The various stages of the diphthong -ye- evolution (379-384);

Chapter IX – Phonetic group vo-/va,

The range of words affected by this phenomen (384-386);

The words containing the phonetic group ve – (387-388 );

The formation of the consonant v – in frontal position (388-389);

The evolution stages of this phonetic group (389-391);

The chronology of this phenomenon evolution (391-393);

Part three, Non phonological diphthongs,

Chapter X – The formation of non-phonological diphthongs (393);

Non- phonological diphthongs being formed by the iotization process of the palatal consonants -q-, -gj- (394-395);

Non-phonological diphthongs being formed by the iotization process of the palatal consonants -nj- (395-396);

Non-phonological diphthongs being formed by the iotization process of the vibrant consonant -r- (396-398);

Chapter XI – Diphthongs formed through vocalization of a consonant,

The origin of the diphthong -ua- on the the plural kual (398-399);

The origin of the diphthong -ua- on the noun luan (399-400);

The origin of the diphthong -ua- on the noun luadh (400-401);

The origin of the diphthong -ua- on the noun luar (401);

Explanations about the verbs pyes (401-402);

The vocalization of a labiodentals spirant in the precosonantal position (402);

Chapter XII – The unstressed diphthong -je- in the nouns resulting in the final element -je- (403);

The diphthong -ja- present in a feminine nouns paradigm (403-404);

The unstressed diphthong -ua- (404);

Pasqyra e lëndës (405-418).

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Shndërrime historike në sistemin zanor të gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Tiranë, 2000. Formati: 61 x 86/ 16, f. 456.

Përmbajtja:

Parathënie (3-4);

Pasqyra e shkurtimeve ,

I.Revista e përmbledhje studimesh (5-9);

II.Bibliografia (9-23);

III.Burimet (23-30);

IV.Gjuhë e dialekte (30-32);

V.Terma gjuhësore (32-33);

VI.Shkurtime të tjera (33-34);

VII.Shenja të veҫanta (34);

Hyrje (35-40);

Pjesa e parë, Zanoret e trashëguara (41);

Kreu I: Zanoret e shkurtëra indoeuropiane,

Ndryshimet që ka pësuar sistemi zanor indoeuropian në gjuhën shqipe (43-44);

Zanorja /ā/ (45);

Zanorja /ē/ (70-72);

Zanorja /ō/ (72-73);

Zanorja /ī/ (73-74);

Zanorja /ū/ (74-75);

Shpjegime për zanoret e gjata (76-77);

Pjesa e dytë, Zanoret e formuara brenda shqipes (79);

Kreu III: Zanorja -y-, Tingulli /y/ në gjuhën shqipe (81-82);

Mendimet e gjuhëtarëve për burimin e tingullit -y- në gjuhën shqipe (82-84);

Fjalët që përmbajnë tingullin -y- (84-85);

Analizë e fjalëve që përmbajnë tingullin -y- (86-87);

Tingulli /y/ tek përemrat dëftorë (87-90);

Raporti përemër dëftorë – nyjë ) ky , ai ~ -i , -u- (90-94);

Tingulli /y/ tek përemrat pronorë (94-96);

Tingulli /y/ i ndajfoljes aty (97);

Tingulli /y/ i përemrit tyne/tyre (97-99);

Formimi i përemrave të vetës së tretë tij, saj, tyne/tyre ( 99-103);

Tingulli /y/ i numërorit dy (103-106);

Tingulli /y/ i përemrit ty (106-107);

Tingulli /y/ i emrit sy (107-111);

Tingulli /y/ në trup të fjalës nga zanorja /ū/ (111-112);

Shkallët e kalimit të tingullit /ū/ në /y/ (112-116);

Tingulli /y/ me burim nga zanorja /i/ (116);

Burimi i tingullit /y/ në togun zanor /ye/ (118-119);

Burimi i tingullit /y/ në pozicion të patheksuar (119-120);

Kronologjia e formimit të tingullit /y/ (120-122);

Kreu IV: Burimet e zanores /ë/ në të folmet e Jugut (123-124);

Shkallët e kalimit të zanores /ë/ në të folmet e Jugut (124-125);

Rastet e tingullit /ë/ të theksuar në dialektin e Veriut (125-128);

Rastet e zanores /a/ gojore në pozicion hundor në të folmet Jugore ( 128-131);

Kronologjia e kthimit të zanores /ã/ në /ë/ (131-132);

Zanorja /ë/ me burim nga zanorja /e/ në të folmet e Jugut (132-133);

Pjesa e tretë, Dukuri fonetike të sistemit zanor (135);

Kreu V: Metafonia në gjuhën shqipe,

Metafonia si dukuri fonetike (137);

Metafonia te shumësi i emrave (138-142);

Ndërrimi /a/ ~ /e/ në rasën gjinore (142-143);

Shpjegime për zanoren /e/ te emrat (143-145);

Metafonia /o/ ~ /e/ ( 145-146);

Metafonia /u/ ~ /y/ (146-147);

Metafonia te mbiemrat (147-148);

Metafonia te foljet (148-153);

Ndërrimi /a/ ~ /e/ te foljet kam, jam (153);

Metafonia te folja thom (153-154);

Ndërrimi /a/ ~ /e/ te foljet erdha, derdha (154-156);

Ndërrimi /a/ ~ /e/ te foljet /a/ ~ /e/ te folja desha (156);

Ndërrimi /o/ ~ /e/ te folja vete (156);

Ndërrimi /a/ ~ /e/ te foljet qep, shkel, qesh, qell (156-158);

Caqet kronologjike të veprimit të metafonisë (158);

Kreu VI: Ndërrimi fonetik

Ndërrimi fonetik /e/, /je/ > /i/ në gjuhën shqipe (161-164);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ te shumësi i emrave (165-166);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ në sistemin emëror si proces disimilimi i zanores së rrënjës nga mbaresa (166-169);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ në sistemin foljor në trajtat e kohës së tashme të mënyrave dëftore e urdhërore (169-172);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ në trajtat joveprore (172);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ në trajtat foljore të së kryerës së thjeshtë (172-177);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ në trajtat foljore të së pakryerës (177-181);

Kronologjia e ~ ndërrimit /e/ ~ /i/ (181-182);

Mungesa e veprimit të kësaj dukurie në disa grupe të caktuara foljesh (182-187);

Vështrime etimologjike në emra që paraqesin ndërrimin /e/ ~ /i/ (187-191);

Vështrime etimologjike në folje që paraqesin ndërrimin /e/ ~ /i/ (191-196);

Kreu VII: Apofonia në gjuhën shqipe,

Apofonia si dukuri fonetike (197-198);

Apofonia kualitative /o/ ~ /a/ në gjuhën shqipe (198-202);

Apofonia kualitative /o/ ~ /u/ në gjuhën shqipe (202-203);

Apofonia kuantitative në gjuhën shqipe (203);

Apofonia kuantitative në sistemin foljor ( 203-205);

Apofonia kuantitative te foljet njoh, shoh (205);

Apofonia kuantitative në trajtat vete ~ vajta/vojta (205-209);

Apofonia kuantitative në trajtat foljore dua ~ desha ~ dashur (210-211);

Apofonia kuantitative në trajtat foljore thom ~ thashë ~ thënë ( 212);

Apofonia kuantitative te foljet lë ~ lodh (213);

Apofonia kuantitative te foljet lej ~ luaj (213);

Apofonia kuantitative te foljet nxeh ~ ngroh (213-214);

Apofonia kuantitative te foljet qe (v. III. nj. ~ quaj (214);

Apofonia kuantitative te foljet vesh ~ zhvoshk (214-215);

Apofonia kuantitative te bie ~ bore (215);

Apofonia kuantitative te miell ~ bluaj (215);

Apofonia kuantitative te përemrat meje ~ mua (216);

Apofonia kuantitative te foljet bie ~ shporr (216);

Apofonia kuantitative te i ngjelmët ~ gjollë (216-217);

Apofonia kuantitative te grua/grue ~ gra (217);

Apofonia kuantitative te gjah ~ gjuaj (217-218 );

Apofonia kuantitative te përemrat na ~ ne (218);

Apofonia kuantitative te përemrat ti ~ (e) tu (218);

Shkalla e reduktimit në apofoninë kuantitative (219-221);

Shkalla e zhdukjes në apofoninë kuantitative (221-222);

Kreu VIII: Tkurrja e zanoreve në gjuhën shqipe,

Tkurrja e zanoreve në togjet e krijuara nga rënia e bashkëtingëlloreve në trup të fjalës (223-228);

Tkurrja e dy zanoreve të njëjta në zhvillime të brendshme të shqipes (228-231);

Tkurrja e zanoreve /a/ + /e/ (231-234);

Tkurrja e zanoreve /o/ + /e/ (234-237);

Tkurrja e zanoreve /i/ + /u/ (237-238);

Tkurrja e togjeve zanore /ue/, /ie/, /ye/ (238);

Tkurrja e zanoreve te përemri dëftor ky (238-239);

Tkurrja e zanoreve në trajtën joveprore të mënyrës urdhërore (239-240);

Krasi (240-243);

Tkurrja e zanores /i/ që formon diftong (243-250);

Tkurrja e zanores /u/ që formon diftong (250-254);

Tkurrja e zanores /e/ të patheksuar (254);

Tkurrja e zanores /o/ të patheksuar (254);

Kronologjia e tkurrjes së zanoreve në një tingull të tjeshtë (254-255);

Pjesa e katërt, Burimet e zanoreve të shqipes së sotme (257);

Kreu IX: Burimet e zanoreve të theksuara (259);

Zanorja /a/ (259-261);

Zanorja /e/ (262-265);

Zanorja /i/ (265-267);

Zanorja /o/ (267-268);

Zanorja /u/ (268-270);

Zanorja /y/ (270-271);

Zanorja /ë/ (271-272);

Zanoret e gjata (272-273);

Kreu X: Burimet e zanoreve të patheksuara,

Zanorja /a/ (275-278);

Zanorja/e/ (279-282);

Zanorja /i/ (282-284);

Zanorja/o/ (284-286);

Zanorja /u/ (287-290);

Zanorja /y/ (291);

Zanorja /ë/ (292-296);

Përmbyllje (297-301);

Treguesi i autorëve (303-310);

Treguesi leksikor e onomastik (311);

I.Shqip (313-351);

II.Indoevropianisht (351-356);

III.Indishte e vjetër (356-357);

IV.Avestisht 357-358);

V.Persisht (358);

VI.Armenisht (358);

VII.Tokarisht (359);

VIII.Greqisht,

a) greqishte e vjetër ( 359-361);

b) greqishte e mesme dhe e re (362);

X.Dialektet italike (362);

XI.Latinisht (362-368);

XII.Gjuhët romane dhe dialektet e tyre (369-370);

XIII.Gjuhët kelte (370);

XIV.Gjuhët gjermanike (371-373);

XV.Gjuhët baltike (373-374);

XVI.Gjuhët sllave (374-375 );

XVII.Turqisht (375);

Summary (377);

Preface (379);

Introduction (379-380);

Part I: Inherited vowels,

Chapter I: Short Indo-European vowels (380);

Short /a/ (380);

Short /e/ (380-381);

Short /o/ ( 381-384);

Short /i/ (384);

Short /u/ (385);

The reduced sound shva (385);

Chapter II: Long Indo-european vowels,

The vowel /ā/ (385-386);

The vowel /ē/ (386);

The vowel /ō/ (386);

The vowel /ī/ (386);

The vowel /ū/ (387);

The explanation of these phenomena (387);

Part II: Vowels formed in Albanian,

Chapter III: The historical development of vowel /y/ (388);

The problems related to the analysis of the sound /y/ (388-389);

The sound /y/ in Albanina words (389-390);

The sound /y/ in the pronoun ky (390-393);

The sound /y/ in the pronouns yt, ynë (393-394);

The sound /y/ in the pronoun tyne/tyre (394-395);

The sound /y/ in the numeral dy (395);

The sound /y/ in the personal pronoun ty (396);

The sound /y/ in the noun sy (396-397);

The source of the sound /y/ from the vowel /ū/ (397);

The source of the sound /y/ from the vowel /i/ (397);

The source of the sound /y/ from the vowel /u/ (398);

The sound /y/ in the vowel group /ye/ (398);

The sound /y/ in unstressed position (398);

The formation chronology of the sound /y/ (398-399);

Chapter IV: The historical development of sound /ë/,

The phases of the change of vowel /a/ into /ë/ in the dialect of the South (399-400);

Explanations about the cases of vowel /ë/ in the dialect of the North (400-401);

Explanations about the cases of vowel /a/ not darkened into /ë/ in the dialect of the South (401);

Chronologic limits of the change of vowel -a- into -ë- (401-402);

Part III: Phonemena of the vowel system,

Chapter V: The cases of metaphony in Albanian (402);

Metaphony in the plural of nouns (403);

Metaphony in the genitive t’et ( 403-404);

The metaphony /o/ ~ /e/ (404-405);

The metaphony /u/ ~ /y/ (405);

The metaphony in adjectives (405-406);

The metaphony in verbs (406-408);

The chronology of this phenomenon (408-409);

Chapter VI: The phonetic change /e/, /je/ > /i/,

The phonetic change /e/ >/i/ in the plural of nouns (409-412);

The phonetic change /e/ > /i/ in the verbal system (412-413);

The phonetic change /e/ > /i/ in the passive voice (413);

The phonetic change /e/ > /i/ in the past simple tense (413-414);

The phonetic change /e/ > /i/ in the imperfect tense (414-417);

The chronology of this change (417);

Chapter VII: Apophony in Albanian,

The qualitative apophony (418-419);

The quantitative apophony (419-423);

The reduced grade (423-424);

The disappearance grade (424);

Chapter VIII: Vowel contraction in Albanian,

Vowel contraction in clusters created from the fall of consonants (425-426);

The contraction of two identical vowels in the inner developments of Albanian (426);

The contraction of vowels /a/ + /e/ (427-428);

The contraction of vowels /o/ + /e/ (428-429);

The contraction of vowels /i/ + /u/ (429);

The contraction in the vocalic groups /ue/, /ie/, /ye/ (429-430);

The contraction in the demonstrative pronoun ky (430);

The contraction in the inactive form of verbs Crasis (430-431);

The contraction of the vowel /i/ forming a diphthong (431-433);

The contraction of the vowel /u/ forming a diphthong (433);

Part IV, Vowels sources in current Albanian,

Chapter IX: Sources of stressed vowels,

The vowel /a/ (433-434);

The vowel /e/ (434);

The vowel /i/ (434-435);

The vowel /o/ (435);

The vowel /u/ (435);

The vowel /y/ (435-436);

The vowel /ë/ (436);

Long vowels (436);

Chapter X: Sources of unstressed vowels,

The vowel /a/ (436-437);

The vowel /e/ (437-438);

The vowel /i/ (438);

The vowel /o/ (438-439);

The vowel /u/ (439-440);

The vowel /y/ (440);

The vowel /ë/ (440-441);

Pasqyra e lëndës (442-456).

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Sonantet e gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Recensues: Prof. Dr. Seit Mansaku, Prof. Dr. Ethem Likaj, Dr. Anila Omari. Tiranë, 2001. Fq. 464.

Përmbajtja:

Parathënie (3-4);

Pasqyra e shkurtimeve. Revista e përmbledhje studimesh (5-10);

Bibliografia (10-25);

Burimet (25-32);

Gjuhë dialektike (32-34);

Terma gjuhësore (35-36);

Shkurtime të tjera (36);

Shenja të veçanta (37);

Hyrje (39-42);

Kreu I: Sonantet e trashëguara rrokjeformuese.

Sonantet rrokjeformuese të idoevropianishtes (43-46);

Mendimet e gjuhëtarëve për reflekset e sonanteve indoevropiane në gjuhën shqipe (46-50);

Reflekset e sonanteve dridhëse të trashëguara në gjuhën shqipe (50-53);

Reflekset e sonanteve anësore të trashëguara në gjuhën shqipe (53-55);

Reflekset e sonanteve hundore të trashëguara në gjuhën shqipe (55-56);

Kreu II: Sonantet rrokjeformuese te “Meshari” i Buzukut

Mendimet e gjuhëtarëve për sonantet rrokjeformuese në veprën e Buzukut (57-59);

Vërejtje lidhur me përdorimin e sonanteve rrokjeformuese te Buzuku (59-61);

Elementi zanor i sonanteve të veprës së Buzukut në raport me zanoret nistore etimologjike (61-62);

Elementi zanor i sonanteve të veprës së Buzukut në raport me të dhënat e dialektologjisë historike (62-65);

Kreu III: Bashkëtingëllorja hundore /M/

Bashkëtingëllorja /m/ e indoevropianishtes në gjuhën shqipe (67-72);

Bashkëtingëllorja /m/ në pozicion fundor (72-74);

Bashkëtingëllorja /m/ si shtesë para buzoreve (74-75);

Geminatat /mm/ (75-76);

Grupet bashkëtingëllore /m/ + sonante hundore (76-78);

Grupet bashkëtingëllore me një sonante lëngëzore (79-80);

Grupi /m/ + bashkëtingëllore dhëmbore (81-82);

Grupi /m/ + bashkëtingëllore buzore (82-84);

Grupi /m/ + spirante (84-85);

Grupi /m/ + /v/ (85);

Burimet e sonantes /m/ (85-86);

Kreu IV: Bashkëtingëllorja hundore /N/

Bashkëtingëllorja /n/ e gjuhës indoevropiane në gjuhën shqipe (87-88);

Bashkëtingëllorja /n/ në pozicion fundor (88-89);

Rënia e bashkëtingëllores /n/ në temat me -on (89-91);

Ndërhyrja e bashkëtingëllores /n/ para bashkëtingëlloreve dhëmbore (92-93);

Shtimi i një bashkëtingëlloreje dhëmbore pas tingullit /n/ (93-96);

Ndërhyrja e bashkëtingëllores /n/ para bashkëtingëlloreve grykore (96-99);

Shpjegimet e Joklit për formimin e grupeve bashkëtingëllore me tingullin /n/ (99-100);

Shtimi i tingullit /n/ para bashkëtingëllores /h/ (100-101);

Raste disimilimi të bashkëtingëlloreve hundore (101-102);

Geminatat /nn/ (102-103);

Grupet bashkëtingëllore me hundoren /n/ (103);

Grupet /n/ + dhëmbore (104-105);

Kronologjia e kalimit të grupeve /nt/, /nd/ në n (105-106)

Grupet /nt/, /nd/ me dhëmbore të ruajtur (106-107);

Rastet me tingullin /n/ fundor ose ndërzanor (107-112);

Grupi /nt/ (112-113);

Grupet /n/ + grykore (114-115);

Shpjegimet e Çabejt për grupin /ng/ (116-118);

Grupi /n/ + buzore (118-119);

Grupet /n/ + spirante (119-121);

Grupi /nz/ me spirante të zëshme (121-122);

Grupi /nd/ i ndjekur nga një spirante (122);

Grupet /n/ + spirante buzodhëmbore (122-123);

Grupi /n/ + /th/ (123);

Burimet e tingullit /n/ (123-124);

Burimet e grupit /nd/ (124-125);

Kreu V: Rotacizmi

Lidhjet e rotacizmit me hundorësinë e zanoreve (127-128);

Rastet dhe kushtet e veprimit të rotacizmit (128-129);

Kthimi i tingullit n/ në /r/ në pozicion pastheksor (129-133);

Shndërrimi /n/ > /r/ në pozicion paratheksor (134-135);

Shndërrimi /n/ > /r/ në rrokje të patheksuar (135-139);

Bashkëtingëllorja /n/ e parotacizuar në kushtet e rotacizmit (139-147);

Bashkëtingëllorja /n/ e parotacizuar në kushtet e rotacizmit në pozicion paratheksor (148-149);

Karakteri dialektor i rotacizmit (149-158);

Përkatësia krahinore e fjalëve që nuk i janë nënshtruar rotacizmit (158-160);

Kronologjia e zhvillimit të rotacizmit (160-167);

Shkaqet e shfaqjes së rotacizmit (167-170);

Shkaqet e shkuarjes së kësaj dukurie (170-171);

Kreu VI: Sonantja hundore qiellzore /NJ/

Elementet formuese të tingullit /nj/ të shqipes (173);

Tingulli /nj/ nga /n/ + /j/ (174-175);

Tingulli /nj/ nga grupi bashkëtingëllor /gn/ (175-177);

Reflekset e grupit /gn/ të latinishtes (177-180);

Tingulli /nj/ nga /n/ + /j/ në zhvillime të brendshme të shqipes (180- 182);

Tingulli /nj/ nga /n/ + /j/, me burime të brendshme nga grykorja e grupit /ct/ nga të latinishtes (182- 183);

Tingulli / n/ + /j/ te emri vlonjat (183);

Tingulli /nj/ në fjalë të huazuara (183);

Tingulli /nj/ nga grupi bashkëtingëllor /ngj/ (184);

Tingulli /nj/ nga grupi bashkëtingëllor /mj/ (184);

Kthimi dialektor i tingullit /nj/ në /j/ (185-188);

Kronologjia e formimit të rasteve të ndryshme të tingullit /j/ (188-190);

Burimi i tingullit /nj/ te fjala njom (190-193);

Burimi i ndajfoljes gjetiu (193-194);

Analizë e emrit qengj (194-195);

Burimi i emrit kanjushë (195-197);

Folja me njethë (197);

Emri shnjall (197-198);

Burimet e tingullit /nj/ (198);

Kreu VII: Tingulli /J/

Tingulli /j/ i gjuhës shqipe (199-200);

Reflekset e gjysmëzanores së trashëguar në gjuhën shqipe (200-203);

Tingulli /j/ i formuar formuar nga zbërthimi në diftong i/e/ – së së shkurtër (203-204);

Tingulli /j/ nga grupi /lj/ (204-205);

Tingulli /j/ nga grupet bashkëtingëllore /kl/, /gl/ (205-206);

Tingulli /j/ nga grupet bashkëtingëllore /lk/, /lg/ (206);

Tingulli /j/ nga grupi bashkëtingëllor /lgj/ (206-207);

Tingulli /j/ nga grupi /ct/ i latinishtes (207);

Tingulli /j/ nga qiellzoret /q/, /gj/ (207-208);

Tingulli /j/ nga sonantja / nj/ në grupe bashkëtingëllore (209-210);

Tingulli /j/ nga sonantja dridhëse në grupe bashkëtingëllore (210);

Tingulli /j/ me burim nga zanorja /i/ (210-213);

Tingulli /j/ me burim nga zanorja / e/ në pozicion të patheksuar (213-214);

Tingulli /j/ për të zhdukur hiatin (214-215);

Tingulli /j/ në fjalë të huazauara (215-217);

Evolucioni i tingullit /j/ pranë zanores /i/ (217-222);

Rënia e tingullit /j/ për shkak të hundorësisë së zanores (222-223);

Kronologjia e formimit të rasteve të ndryshme të tingullit /j/ (223- 226);

Burimi i tingullit /j/ te emir cjap (226-227);

Burimi i tingullit /j/ në trajtën folojore fjeta (227-229);

Burimi i tingullit /j/ te ndajfolja thjeshtë (229);

Burimi i tingullit /j/ në gjuhën shqipe (229-230);

Kreu VIII: Sonantet e lëngëta anësore.

Sonantet e lëngëta anësore te indoevropianishtes në gjuhën shqipe (231-233);

Rregulla e Pedersenit për evolucionin e tingujve /l/ të shqipes (233-234);

Shpjegime për rastet që shmangen nga rregullat e përgjithshme (234);

Shpjegime pë emrin lëmoshë (234-235);

Shpjegime për emrat shelg, qelq (235-236);

Shpjegime për emrin Pal (236-237);

Shpjegimi për fjalët me /ll/ (dyfishe) në gjuhën huazuese (237-238);

Shpjegime për fjalët me /lj/ në gjuhën huazuese (238-239);

Fjalët me /ll/ nistore në gjuhën shqipe (239-240);

Fjalët me tingullin /ll/ në një grup bashkëtingëllor (240-241);

Kronologjia e zhvillimit të tingujve /l/ (242-244);

Huazimet nga greqishtja e mesme bizantine, që përmbajnë tingujt /l/ (244-245);

Huazimet nga italishtja, që përmbajnë tingujt /l/ (245-249);

Grupet bashkëtingëllore që përmbajnë tingullin /l/ (249);

Grupet /l/ + grykore qiellzore (249-254);

Grupet /l/ + dhëmbore (254-256);

Grupet /l/ + buzore (256);

Grupet /l/ + sonante (256-258);

Grupet /l/ + spirante (258-259);

Burimet e tingullit /l/ (259-260);

Burimet e tingullit /ll/ (260-261);

Kreu IX: Sonantet e lëngëta dridhëse.

Sonantet dridhëse të gjuhës idoevropiane (263-264);

Rregullat e përgjithshme të evolucionit të sonanteve dridhëse (265);

Evolucioni /r/ >/rr/ (265-267);

Fjalët me sonanten dridhët me sonanten dridhëse në pozicion nistor (267-268);

Shpjegime të veçanta për fjalë që përmbajnë sonante dridhëse (268-271);

Tingulli /rr/ nga geminacioni ekspresiv (271-272);

Tingulli /r/ në trup të fjalës (272-275);

Tingujt /r/ ~ /rr/ në pozicion fundor në rrokje të theksuar (275-276);

Rënia e tingullit /r/ në një rrokje të patheksuar fundore (276-279);

Tingulli /rr/ në një rrokje të patheksuar fundore (279-280);

Tingulli /r/ si shtesë fonetike (280-281);

Grupet bashkëtingëllore që përmbajnë tingullin /r/ (281);

Grupi /r/ + mbylltore (282-283);

Grupet /r/ + sonante hundore (283-285);

Grupet /r/ + spirante (285-287);

Grupet bashkëtingëllore me tingullin /rr/ (287);

Burimet e tingullit /r/ (287-288);

Burimet e tingullit /rr/ (288-289);

Përmbyllje (291-297);

Treguesi i autorëve (299-307);

Treguesi leksikor e onomastik (309);

Shqip (311-350);

Indoevropianisht (350-354);

Indishte e vjetër (354-355);

Avestisht (355-356);

Persisht (356);

Iranisht (356);

Tokarishte B (356);

Hititisht (356);

Armenisht (356- 57);

Greqisht (367-361);

Ilirisht (361);

Mesapisht (361);

Epirotisht (361);

Trakisht (361);

Danisht (362);

Latinisht (262-368);

Gjuhët romane dhe dialektet e tyre (368-371);

Gjuhët kelte (371-372);

Gjuhët gjermanike (372-374);

Gjuhët baltike (374-375);

Gjuhët sllave (375-378);

Gjuhët joindoevropiane (378);

Summary:

Preface (381);

Introduction (381-383);

Chapter I: Syllable – forming inherited sonants.

Indo-european syllable – forming sonants (383-384);

The thoughts os linguists on the reflexes of Indo-european sonants in Albanian (384-385);

Reflexes of inherited flapped consonants in Albanian (385-386);

Reflexes of inherited lateral sonants in Albanian (386);

Reflexes of inherited nasal sonants in Albanian (386);

Chapter II: Syllable-forming sonants in Buzuku’s “Meshari”.

The thoughts of linguists on syllable-forming sonants in Buzuku’s work (387-388);

Observations regarding the use of syllable-forming sonants in Buzuku (388);

The vocalic element of sonants in Buzuku’s work in relation to the etymological initial vowels (388);

The vocalic element of sonants in Buzuku’s work in relation to the historical dialectology data (388- 389);

Chapter III: Nasal consonant /M/.

Indoeuropean consonant /m/ in Albanian (389-390);

Consonant /m/ in final position (390-391);

Consonant /m/ as an addition before labials (391);

Double consonant /mm/ (391);

Consonant groups /m/ + nasal sonant (391);

Consonant groups with a liquid sonant (392);

Group /m/ + dental consonant (392);

Group /m/ + labial consonant (393);

Group /m/ + spirant (393);

Group /m/ + /v/ (393);

The sources of sonant /m/ (394);

Chapter IV: Nasal consonant /N/.

Indo-european consonant /n/ in Albanian (394);

Consonant /n/ in final position (394-395);

The disappearance of consonant /n/ in stems with – on (395);

The interference of consonant /n/ in front of dental consonants (395);

The addition of a dental consonant after sound /n/ (396);

The interference of consonant /n/ in front of guttural consonants (396);

Jokl’s explanations regarding the formation of consonant groups with sound /n/ (396-397);

The addition of sound /n/ in front of consonant /h/ (397);

Dissimilation cases of nasal consonants (397);

Double consonant /nn/ (397-398);

Consonant groups with the nasal /n/ (398);

Groups /n/ + dental (398);

The chronology of the change of groups /nt/, /nd/ into /n/ (398- 399);

Groups /nt/, /nd/ with preserved dental (399);

The cases with final or intervocalic sound /n/ (399-400);

Group /nt/ (400-401);

Groups /n/ + guttural (401);

Çabej’s explanations regarding group /ng/ (401-402);

Group /n/ + labial (402);

Groups /n/ + spirant (402);

Group /nz/ with voiced spirat (402);

Group /nd/ followed by a spirant (403);

Group /n/ + labio- dental spirant (403);

Group /n/ + /th/ (403);

The sources of sound /n/ (403);

The sources of group /nd/ (403- 404);

Chapter V: Rhotacism.

The relations of rhotacism to the nasalization of vowels (404);

The cases and conditions of the action of rhotacism (404);

The change of sound /n/ into /r/ in posttonic position (405-406);

The change /n/> /r/ in pretonic position (406-407);

The change /n/> /r/ in unstressed syllables (407-408);

The unrhotacised consonant /n/ in the conditions of rhotacism in posttonic position (408);

The unrhotacised consonant /n/ in the conditions of rhotacism in pretonic position (408-409);

The dialectal character of rhotacism (409);

The regional belonging of words which have not undergone rhotacism (409-410);

The chronology of the development of rhotacism (410);

The causes of the appearance of rhotacism (410-411);

The causes of the disappearance of this phenomenon (411-412);

Chapter VI: Palatal nasal sonant /N/.

The formation elements of sound / nj/ in Albanian (412);

Sound /nj/ from /n/ + /i/ (412-413);

Sound /nj/ from consonant group /gn/ (413);

The reflexes of Latin group /gn/ (413- 414);

Sound /nj/ from /n/ + /j/ in inner developments of Albanian (414);

Sound /nj/ from /n/ + /j/, with a source from the guttural of Latin group /ct/ (414);

Sound /nj/ from /n/ + /j/ in noun vlonjat (415);

Sound /nj/ in borrowings (415);

Sound /nj/ from consonant group /ngj/ (415);

Sound /nj/ from consonant group /mj/ (415);

The dialectal change of sound /nj/ into /j/ (416);

The chronology of the formation of different cases of sound /j/ (416- 417);

The source of sound /nj/ in word njom (417-418);

The source of adverb gjetiu (418);

An analysis of noun qengj (418);

The source of noun kanjushë (419);

Verb me njethë (419);

Noun shnjall (420);

The sources of sound /nj/ (420);

Chapter VII: Sound /J/.

Albanian sound /j/ (420);

The reflexes of the inherited semivowel in Albanian (421);

Sound /j/ formed by the change of short /e/ into a diphthong (421);

Sound /j/ from group /lj/ (421-422);

Sound /j/ from consonant groups /kl/, /gl/ (422);

Sound /j/ from consonant groups /lk/, /lg/ (422);

Sound /j/ from consonant group /lgj/ (422);

Sound /j/from Latin group /ct/ (423);

Sound /j/ from palatals /q/, /gj/ (423);

Sound j/ from consonant / nj/ in consonant groups (423-424);

Sound /j/ from flapped sonant in consonant groups (424);

Sound /j/ with the source the source from vowel / i/ (424);

Sound /j/ with the source from vowel /e/ in unstressed position (424-425);

Sound /j/ in order to avoid the hiatus (425);

Sound /j/ in borrowings (426);

The evolution of sound /j/ near vowel /i/ (426-427);

The disappearance of sound /j/ due to vowel nasalization (427-428);

The chronology of the formation of different cases of sound / j/ (428-429);

The source of sound /j/ in noun cjap (429);

The source of sound /j/ in the verbal form fjeta (429-430);

The source of sound /j/ in adverb thjeshtë (430);

The sources of sound /j/ in Albanian (430);

Chapter VIII: Lateral liquid sonants.

Indo-european lateral liquid sonants in Albanian (431);

Pedersen’s rules on the evolution of Albanian /l/ sounds (431-432);

Explanations of the cases which avoid general rules (432);

Explanations of noun lëmoshë (432);

Explanations of nouns shelg, qelq (432);

Explanations of noun Pal (433);

Explanations of words with (double consonant) /ll/ in the lending language (433);

Explanations of words with /lj/ in the lending language (433-434);

Words with initial /ll/ in Albanian (434);

Words with sound /ll/ in a consonant group (434);

The chronology of development of sound /l/ (434-435);

The borrowings from Byzantine Middle Greek which contain sounds /l/ (435);

The borrowings from Italian which contain sounds /l/ (435-436);

Consonant groups which contain sound /l/ (436);

Groups /l/ + guttural and palatal (436-437);

Groups /l/ + dentals (437);

Groups /l/ + labials (437);

Groups /l/ + sonants (438);

Groups /l/ + spirants (438);

The sources of sound /l/ (439);

The sources of sound /ll/ (439);

Chapter IX: Flapped liquid sonants.

Indo-european flapped sonants (439);

General rules of the evolution of flapped sonants (439- 440);

The evolution /r/ > /rr/ (440);

The words with a flapped sonant in initial position (440);

Special explanations of words containing flapped sonants (441);

Sound /rr/ fromexpressive double consonant (441);

Sound /r/ in the stem of the word (441-442);

Sounds /r/ ~ /rr/ in final position in stressed syllables (442);

The disappearance of sound /r/ in a final unstressed syllable (442);

Sound /rr/ in a final unstressed syllable (442-443);

Sound /r/ as phonetic addition (443);

Consonant groups which contain sound /r/ (443);

Group /r/ + occlusives (444);

Groups /r/ + nasal sonants (444);

Groups /r/ + spirants (444-445);

Consonant groups with sound /rr/ (445);

The sources of sound /r/ (445-446);

The sources of sound /rr/ (446);

Pasqyra e lëndës (447-464).

Qendra e studimeve albanologjike.

Instituti i gjuhësisë dhe i letërsisë.

Vepra: Gramatikë historike e gjuhës shqipe,

Prof. Kolec Topalli.

Recensues: Prof. Dr. Seit Mansaku, As. Prof. Anila Osmani. Tiranë 2001.

Përmbajtja:

Parathënie (29-32).

Shkurtimet:

I-Libra e revista,

II-Gjuhë e dialekteve,

III-Terma gjuhësore,

IV-Shkurtime te reja,

V-Simbole (33-46).

Biblografia (47-84),

Burimet (85-94),

Hyrje (96-106),

Studimet në fushën e gramatikes historike të gjuhës shqipe (96).

Objekti i veprës dhe metoda e hartimit te saj (106).

Pjesa I – Evolucioni i sistemit gramatikor.

Kreu I: Veçoritë e sistemit gramatikor të shqipes, shqipja dhe indoevropianishtja (113),

Rrugët e zhvillimit të sistemit gramatikor, (120-126),

-Shqipja, gjuhë sintetike-analitike e inovuese (126-129).

Kreu II: Faktorët e krijimit të sistemit gramatikor (130-141),

Faktorët e fonetikës (130),

Faktorët morfologjikë (131),

-Dukuritë e fonetikës sintaksore (134),

-Theksi i fjalës (134),

-Theksi sintagmatik dhe theksi i fjalisë (139),

-Problemii i ndikimeve të huaja në sistemin gramatikor të shqipes (140).

Kreu III:Format dhe mjetet gramatikore (142-159).

-Format gramatikore dhe kufijtë e tyre (142),

-Mjetet e ndërtimit tê formave gramatikore (143),

-Mbaresat (144),

-Prapashtesat trajtëformuese (146),

-Ndërrimet morfologjike (146),

-Gjatêsia e zanoreve (147),

-Tingujt e shtuar (147),

-Përemrat dëftorë (149),

-Numërori një (149),

-Foljet ndihmëse modale (149),

-Supletivizmi (150),

-Parafjalët e lidhëzave, (150),

-Përngjitja (151),

-Shkalla e prodhimtarisë së mjeteve gjuhësore (152),

-Pozicioni i mjeteve gjuhësore (153),

-Mosha e mjeteve të ndryshme gjuhësore (155),

-Llojet e eptimeve të shqipes (156),

-Literatura e pjesës parë (160).

Pjesa II: Sistemi emëror.

Kreu IV: Mjetet gramatikore të sistemit emêror (165-177),

-Evolucioni i sistemit të lakmit (165),

-Mjetet e ndêrtimit të formave gramatikore, (166),

-Mbaresat, nyjet dhe prapashtesat (168),

-Ndërrimet e fonemave nē temë (170),

-Shtesat e fonemave (171),

-Mjetet analitike (174).

Kreu V: Paradigmat e lakimeve (178-197).

-Kriteret e ndarjes së emrave në paradigma (178).

-Lakimi i parë (183),

-Lakimi i dytë (187),

-Lakimi i tretë (190),

-Lakimi i katërt (194),

-Veçoritë e lakimeve të emrave (197).

Kreu VI: Kategoria gramatikore e gjinisë (200-219),

Sistemi tri gjinish i emrave,

-Gjinia-kategori semantike-gramatikore (200),

-Gjinia-kategori e mëvetsishme (202),

-Gjinia e emrave në gjuhën indoevropiane (202),

-Gjinia mashkulllore, femërore (203).

-Mjetet e dallimit të dy gjinive (204),

-Kriteret gramatikore të dalllimit të gjinisë (208),

-Gjinia asnjanëse (210),

-Asnjanēsi në gjuhën shqipe (210),

-Karakteri indoevropian i asnjanēsit tê shqipes (213),

-Çintegrimi i gjinisë asnjanëse (219).

Kreu VII: Kategoria gramatikore e numrit (225-291),

-Evolucioni i kategorisë së numrit (225),

-Kategoria e numrit nē indoevropianishte (225).

-Krijimi i temës së shumësit (226),

-Formantet e shumësit (213),

-Formanti-i (231),

-Formantet e -inj; -anj; -enj (233),

-Formanti-a (241),

-Formanti-na/-ra (246),

-Formanti-iqe (247),

-Formanti, -zë, (247),

-Formanti-m (247),

-Shumësi me ndērrime fonemash në temë (249),

-Këmbimet morfologjike (249),

-Ndërrimet morfologjike tê zanoreve (249),

-Metafonia (250),

-Ndërrimi/e/-/i/ (259),

-Ndërrimi (o) -/ua/ue/ (261),

-Ndêrrimi/e/~/ye/ (263),

-Ndërrimet morfonologjike të bashkëtinglloreve (265),

-Qiellëzorizmi (266),

-Qiellëzorizimi i grykoreve (266),

-Këmbimi (269),

-Qiellëzorizimi i sonantes hundore-n (271),

-Ndërrimi/r/~/j/ (272),

-Format e parrregulla shumësi (272),

-Format e parregullta (272),

-Dorê, duar, derë~dyer (273),

-Ditë~dit, natë~natë (273),

-Rreth~rathë, thes~thasë, gëthep~gëthapë, (274),

-Njeri/niri/njerēz (275),

-Vella~vëllazën/vëllezër (274),

-Shpend~shpezë (277),

-Dhandërr/dhëndërr/ dhandurr/dhëndurë (276),

-Gjalm(ë)~gjelmitër (278),

-Vesht~vreshtê (278),

-Ka-qe (279),

-Krye~ krenë/krerê (279),

-Vit/vjetë~(280),

-Djalë~djem (281),

-Vajzë~varza (281),

-Argull~ergjëz (282),

-Kopësht~gipishte (283),

-Pëlle~Pëlle, rre~rra (283),

-Grua~grue-gra (283),

-Djal~djemën/djemër (284),

-Ejēll-ëj (285),

-Shënjt~shenjtorë, shejtorë (285),

-Ka/kual, kalë~kuaj (286),

-Bri~brienë, dry~dryenë, krue~kroenë, (288),

-Shumêsi i singularizuar (289),

-Rastet të shumêsave tê singularizuar (289),

-Shkaqet e singularizumit të shumësit (290),

-Singularizimi nga shumësi u shquar (292),

-Singularizimi i shumësit në onomiastikë (292).

Kreu VIII: Kategoria gramatikore e rasës (294-406).

I.Evolucioni i sistemit rasor,

-Sistemi rasor indo-evropian (294),

-Ndryshimet e gjuhës shqipe (296).

II.Rasa emërore,

-Gjinia mashkullore (298),

-Emrat me temë në bashkëtingllore (299),

-Emrat që dalin me zanore të theksuar (301),

-Emrat që dalin me zanore e patheksuar -ë (302),

-Burimi i mbaresës -ë të emrave mashkullorë (307),

-Rrugêt e njësimit të rasës kallëzore me emrorën (313),

-Trajta e shquar e emrave mashkullorê (318),

-Gjinia femërore (318),

-Emrat që dalin me zanoren e patheksuar-ë (320),

-Emrat qê dalin me zanoren e patheksuar-ë (320),

-Emrat që dalin me zanore të theksuar (325),

-Emrat që dalin me zanoren e patheksuar~e (330),

-Emrat që sakin me zaniren e patheksuar~o (331),

-Emrat që dalin me tog zanor (331),

-Emrat me temë nē bashkëtingllore (332),

-Trajta e shquar e emrave femërore (336),

-Gjinia asnjanëse (345),

Trajta e shquar e emrave asnjanëse (348).

III.Rasa kallēzore,

-Gjinia mashkullore, Trajta e pashquar (352),

-Trajta e shquar e emrave mashkullorë (352),

-Gjinia femërore. Trajta e pashquar (358).

-Trajta e shquar e emrave femërore (358),

-Numri i shumësit. Trajta e pashquar (359),

-Trajta e shquar e numrit shumës (361).

IV.Rasa gjinore e dhanorja

-Trajta e pashquar. Numri njëjës (363),

-Trajta e pashquar e numrit shumës (368),

-Trajta e shquar, numri njëjës (370),

-Trajta e shquar e numrit shumës (372).

V.Rasa rrjedhore.

-Trajta e pashquar (373),

-Rjedhorja e dhanorja (376),

-Rasa rrjedhore në shqipen e sotme (380).

-Rjedhorja tek autorët e vjetër (386),

-Rjedhorja në sintasmën emërore, ujë mali (388),

-Trajta e shquar (390).

-Mënjanimi gradual i rrjedhores nga gjuha shqipe (394).

VI.Rasa kallëzore parafjalore,

-Tiparet e kësaj rase (397),

-Raporti me kallëzoren joparafjalore (398),

-Kallëzore parafjalore me numrin shumës (402),

-Përdorimi i kësaj rase me përemra (403),

-Burimi i mbaresës -t (403)

-Zanorja anapatike me emrat e kësaj rase (404).

-Literatura e pjesës II. (406-412).

Pjesa III: Sistemi nyjor

Kreu IX: Formimi i nyjave (415-443),

-Nyjat, mjete gramatikore sui generis (415),

-Nyjat e shqipes së dokumentuar (416),

-Sintagmat gjenrtivale ku u formuan nyjet (418),

-Formimi i nyjeve me anë të përngjitjes (420),

-Nyjet e përparme (423).

Kreu X: Format dhe burimet e nyjave.

I.Rasa emërore

-Nyjat e gjinisë mashkullore (425),

-Nyjat e gjinisë femërore (429),

-Nyja e gjinusë asnjanëse (432).

II.Rasa kallëzore,

-Nyja e prapme -në (433),

-Nyjat e përparme të, e (433).

III.Rasa gjinore-dhanore (435).

IV.Rasa rrjedhore (438).

V.Gjinia asnjanëse (441).

VI.Numri shumës (443-446).

Kreu XI. Funksionet e nyjave (447-468).

I:Nyjat e prapme (448-453),

II.Nyjat e përparme (453-468).

Kreu XIII: Nyja joshquese (469-478).

Kreu: XIII (479-505),

Zhvillime të nyjave në kushtet e sand’hit (478-483),

Rëniet e zanoreve fundore (483-486),

Asimilimi (486-491),

Tkurrja e zanoreve (492),

Zanoret anapatike (493),

Bashkētinglloret që zhduken hiatun (494),

Têrheqja e nyjave (495-497),

Kēmbimet e nyjave (498-504),

Zhvillime të nyjes joshquese (505-508).

Kreu XIV: Mosha e nyjave (509-516).

Pjesa IV: Sistemi mbiemëror.

Kreu XV: Paranyjëzimi i mbiemrave (525-530).

Kreu XVI: Kategoritë gramatikore të mbiemrave (535-556),

Literatura e pjesës IV. (558),

Pjesa V: Sistemi përemror.

Kreu XVII: Përemrat vetorë e vetvetorë (563-580).

Kreu XVIII: Përemrat dëftorë (583-594),

I.Format e theksuara (585-589),

Fornat e numrit shumës (590-591),

Format e patheksuara (591-592),

Format e numrit shumës (592-593),

III-Përemri dëftor (i, e) tillë (594).

Kreu XIX:Përemrat pronorë (595-627).

Formimi i pronorëve me anë të përngjitjes (595),

Format e thjeshta (596),

Format e përngjitura (597-609),

Topika e përemrave pronorë (610-616),

Zhvillime fonetike të pronorëve (617-618),

Zhvillime morfo-sintaksore te pronorëve (619-622),

Zhvillime të pronorëve në shqipen e shkruar (623-626),

Kronologjia (627-630).

Kreu XX: Përemrat pytēs e lidhorë (631-644).

Përemrat pytës e lidhorē të gjuhës shqipe (631-633),

Përemri pytës -kush (633-636),

Përemri pytës -Çë (637-639),

Përemrat pytës se, si, sa (640),

Përemri pytës-lidhor -qish- dhe përemri lidhor që (641-643),

Përemri pytës -cili dhe përemri lidhor -i cili (644-645).

Kreu XXI:Përemrat e pacaktuar (646-662),

Përemrat e pacaktuar të shqipes (645-648),

Klasifikimi i përemrave të pacaktuar (648-651).

Rrugët e formimit të përemrave të pacaktuar (652-655),

Burimet e përemrave të thjeshtë (656-661),

Literatura e pjesës V: (662-665).

Pjesa VI – Sistemi u numërimit.

Kreu XXII. Numërorët themelorē (669-685).

-Kategoritë gramatikore tē numërorëve (669-687).

Kreu XXIII: Numërorët rreshtorë (688-690),

-Formimi i numërorëve rreshorë (688-691),

Literatura e pjesës VI. (692-695) .

Pjesa VII: Sistemi foljor.

Kreu XXI: Evolucioni i sistemit foljor (699-710).

Kreu XXV: Mjetet gramatikore të sistemit foljor (711-773).

Mbaresat (714-715),

Prapashtesat trajtëformuese (716-717),

Zanoret anapatike (718-719),

Bashkëtinglloret që zhdukin hiatin (719-720),

Ndërrimet morfonologjike (720-744),

Gjatësia e zanoreve (744-745),

Foljet ndihmëse (745-747),

Foljet modale dhe aspektore (747-750),

Pjesëzat (751-752),

Foljet supletive (752-754).

Kreu XXVI: Paradigmat e zgjedhimit (755-773).

-Kriteret e përcaktimit të paradigmave foljore (775),

-Zgjedhimi I (763),

-Zgjedhimi II (764),

-Zgjedhimi i III (765),

-Zgjedhimi i IV (768),

-Veçori zhvillimi të paradigmave foljore (770).

Kreu XXVII: Kategoria gramatikore e vetës dhe e numrit (774-801),

Mënyra dëftore (806-807),

Mënyra lidhore (808-810),

Mënyra urdhërore (811-817),

Mënyra dëshirore, (818-828),

Mënyra habitore (829-838).

Kreu XXIX: Kategoria gramatikore e kohës, (839-871),

-Kohêt imperfektive:e tashmja dhe e pakryera (844-848),

-E kryera e thjeshtë (849-851),

-Kohët e kryera analitike (852-857),

-Kohët e ardhme (858-875).

Kreu XXX: Kategoria gramatikore e diatezës (876-893),

Format joveprore sintetike (881-886),

Format joveprore me pjesëzen -u- (887-892),

Format joveprore me foljen ndihmëse -jam- (893-895).

Kreu XXXI: Zgjedhimi atematik (896-936),

-I.Mënyra dëftore (897-900),

Folja – jam (901-910),

Folja – kam (910-912),

Folja – thom (913-914),

Koha e pakryer (915-922),

Koha e kryer e thjeshtë (923-926),

Forma joveprore (927-928).

II.Mënyra lidhore (928-930),

III.Mënyra urdhërore (931-933),

IV.Mënyra dëshirore (934-935),

Pjesorja (935-939).

Kreu XXXII:Zgjedhimi i parë (940-958),

-Koha e tashme e mënyrês dëftore (940),

-Koha e pakryer (952),

-Koha e kryer e thjeshtë (954),

-Forma joveprore (956),

-Mënyra lidhore (957),

-Mënyra urdhërore (958).

Kreu XXXIII: Zgjedhimi i dytë (959-978),

Koha e tashme e mënyrës dëftore (959-970),

Koha e pakryer (971-973),

Koha e kryer e thjeshtë (973),

Forma joveprore (974),

Mënyra lidhore (975),

Mënyra urdhërore (976-977),

Mënyra dëshirore (978).

Kreu XXXIV: Zgjedhimi i tretë (978-1000),

-Koha e tashme e mënyrës dëftore (980-987),

Koha e pakryer, (988-989),

Koha e kryer e thjeshtë (989-995),

Forma joveprore (996-997),

Mënyra lidhore, (997-998),

Mënyra urdhërore (998-1000),

Mēnyra dëshirore (1000-1001).

Kreu XXXV: Zgjedhimi i katërt (1002-1019).

Foljet e zgjedhimit të katërt (1002),

-Klasa e parë (1003),

-Klasa e dytë – Nënklasa e parë (1006),

-Nënklasa e dytë (1012),

-Klasa e tretë (1015-1019).

Kreu XXXVI: Foljet e parregullta (1020-1033),

Folja vdes (1020-1021),

Folja lë (1021-1022),

E pakryera (1023-1024),

Mënyra lidhore, urdhërore (1025),

Mēnyra dëshirore, Folja -Dua (1026),

E pakryera (1027-1028),

E kryera e thjeshtë dhe pjesorja (1028-1029),

Forma joveprore (1030-1031),

Mēnyra dëshirore (1032),

Folja-vete (1033-1038).

Kreu XXXVII:Format e pashtjelluara (1039-1086),

Format e pashtjelluara të sistemit foljor (1039-1040),

Pjesorja (1041-1047),

Prapashtesa (1048-1049),

Prapashtesa-n, prapashtes-të (1050-1052),

Prapashtesa-m (1053-1054),

Prapashtesa-në/-rë (1055-1056),

Prapashtesa -jtë (1059-1060),

Prapashtesa-tun (ë) /tur (ë) (1061),

Prapashtesa -nun (ë) (1062-1 064),

Format analitike me bazë pjesoren (1065-1079),

Format analitike me bazë emrat prejfoljorë (1080-1085).

Literatura e pjesēs VII (1086-1096).

Pjesa VIII: Kategoritë e paeptushme.

Kreu XXXVIII: Ndajfoljet (1099-1110),

-Lidhja e ndajfoljeve me mbiemrat (1099),

-Lidhja e ndajfoljeve me përemrat (1100),

-Lidhja e ndajfoljeve me parafjalët e lidhëzat (1101),

-Ndajfoljet e parme (1102),

-Ndajfoljet e prejardhura (1103),

-Ndajfoljet e përngjitura (1105),

-Ndajfoljet nga forma rasore të emrave (1106),

-Forma fonetike e ndajfoljeve (1107-1110).

Kreu XXXIX: Parafjalēt (1111-1120),

-Parafjalët si fjalë shërbyese 1111-1112),

-Parafjalët në gjuhën indoeuropiane (1113),

-Parafjalët e mirëfillta (të trashëguara), (1115-1119),

-Regjimi i trajtês së emrave nga parafjalët (1116-11).

Kreu XL: Lidhëzat (1122-1135)

-Lidhëzat dhe klasifikimi shërbyes (1122-1123),

-Lidhëzat e mirëfillta (1124),

-Lidhëzat e pamërfillta (1125).

Kreu XLI: Pjesēzat (1127-1132)

-Pjesēzat si fjalë shërbyese (1127),

-Pjesëzat e pohimit (1127-1128),

-Pjesëzat e mohimit (1129-1130),

-Pjesëzat pytëse (1131),

-Pjesëzat me kuptime të tjera (1132-1135).

Kreu XLII:Pasthirrmat (1136-1143).

-Veçoritê e llojet e pasthirrmave (1136-1137),

-Pasthirrmat dhe kategoritë gramatikore (1137-1138),

-Lashtësia e pasthirrmave (1138-1139),

-Pasthirrmat si burim fjalëformimi (1141-1143).

-Literatura e pjesës VIII (1144-1145).

Pjesa IX: Sistemi i fjalëformimit.

Kreu XLIII: Mënyrat e krijimit të fjalēve (1149-1156),

-Sistemi i fjalëformimit dhe mjetet e tij (1149-1150),

-Formimi i fjalëve në indoeuropianishte (1150),

-Kompozimi (1151),

-Përngjitja (1152)

-Kalket (1155),

-Antroponimet (1156).

Kreu XLIV: Ndajshtesat (1157-1173),

-Parashtesat (1157-1160),

-Prapashtesat (1161-1172).

-Literatura e pjesës IX. (1173-1175).

Pjesa X: Sintaksa e fjalisë.

Kreu XLV: Mjetet e lidhjes sintaksore (1178-1187),

-Lidhjet e fjalëve në fjali (1179),

-Veçoritë sintaksore të indoeuropianishtes (1179),

-Parataksa dhe hipotaksa (1180-1181),

-Mjetet si taksore të shqipes (1182-1183),

-Parafjalët (1184-1185),

-Lidhëzat (1885)

-Përemrat lidhorë (1186)

-Nyjat e përparme (1187).

Kreu XLVI: Përshtatja sintaksore ( (1188-1219),

I.Mjetet e përshtatjes sintaksore (1189-1190),

Nyjat (1191-1192),

Ndryshimet e fonemave (1193-1194),

Format supletive (1194),

II.Përshtatja në kategorinë e gjinisë (1194-1196),

Përshtatja e përemrave (1197-1206),

II.Përshtatja në kategorinë e numrit (1207-1210),

III.Përshtatja në kategorinë e rasës (1211-1212),

Përshtatja e përemrave (1213-1214),

Përshtatja e emrave (1215),

IV.Përshtatja në kategorinë e shquarsisë (1216-1219).

Kreu XLVII:Topika e gjymtyrëve të fjalisë (1220-1253),

-Rendi i fjalëve në fjali (1220-1221),

-Veçoritë e shqipes (1222),

Gjymtyrët e pamëvetsishme (1223-1224),

Gjymtyrêt e mëvetësishme (1225),

-Topika e mbiemrave dhe emrave në gjinore (1226),

-Topika e pjesëzave mohuese (1233-1248),

-Topika e gjymtyrëve të tjera (1249-1253).

Kreu XLVIII.Theksi i fjalisë dhe dukuritë e Sand’hit (1254-1278),

I.Dukuritë e Sand’hit në sistemin zanor (1257-1262),

Rëniet e zanoreve (1263-1266),

Ndërhyrja e bashkëtingëlloreve (1267-1270),

Ndërrimi i timbrit të zanoreve (1270-1272),

II.Dukuritê e Sand’hit nē sistemin bashkêtingëllor,

Rëniet e bashkëtingëlloreve (1273-1274),

Shtimi i zanoreve (1275-1277),

Ndêrimi i timbrit të bashkëtinglloreve (1277-1278).

Literatura e pjesës X (1279-1281).

Treguesi alfabetik i lëndës (1285-1289).

Treguesi alfabetik i autorëve (1293-1307).

Treguesi alfabetik i shembujve (1309-1369),

II.Indoeuropianisht (1369-1372),

III.Indishte e vjetër (Sanskritisht) (1373),

IV.Iranisht (1373),

V.Armenisht (1373),

VI.Tokarisht B,

VII.Trakisht. (1374),

VIII.Greqisht (1374-1377),

IX.Dialektet italike (1377),

X.Latinisht (1378-1382),

XI.Gjuhë e dialekte romane (1383-1384),

XII.Gjuhët kelte (1385-1387),

XIII.Gjuhët gjermanike (1386-1389),

XIV.Gjuhët baltike (1389-1390),

XV.Gjuhët sllave (1390-1391),

XVI.Gjuhët joindoeuropiane (Turqisht), (1391).

English – Preface, Introduction (1395-1398).

Part I: The evolution of the grammatical system (1398-1403),

Chapter II: The factors that led to thr creation of the grammatical system (1402-1406) .

Chapter III: Forms and grammatical tools (1406-1410).

Part II: The nominal system (1411-1414),

Chapter V: The paradigms of declensions (1414-1420).

Chapter VI: The grammatical category of gender (1420-1428).

Chapter VII: The grammatical category of number (1429-1444).

Chapter VIII: The grammatical category of case (1445-1492).

Part III: The article system.

Chapter IX: The formation of articles (1493-1496).

Chapter X: The forms of the articles ans their origins (1497-1504).

ChapterXII: The functions of thr articles (1504-1512).

Chapter XIII: The development of articles under the conditons of sandhi (1512-1516).

Chapter XIV: The age of the articles (1517-1518).

Part IV: The adjectival system.

Chapter XV: The pre-articulation of adjectives (1519-1522).

Chapter XVI: The grammatical category of adjectives (1523-1531).

Part V: The pronominal system-

Chapter XVII: Personal and reflexive pronuns (1532-1538).

Chapter XVIII: Demonstrative pronouns (1539-1544).

Chapter XIX: Possesive pronouns-simple forms, agglutinated forms (1544-1554),

Phonetic and morpho-syntacitc developments (1555-1557).

Chapter XX: Interrogative and relative pronouns,

Classification, The pronun-kush, The pronoun- çë, The pronouns-se, si, sa, The pronouns-qish and -që (1557-1664).

Chapter XXI: Indefinite pronouns (1565-1568).

Part VI: The numeral system

Chapter XXII: The cardinal numerals (1569-1575).

Chapter XXIII: The ordinal numerals (1575-1578).

Part VII: The verbal system.

Chapter XXIV: The evolution of verbal system (1578-1581).

Chapter XXV: Grammatical means of the verbal system (1581-1586).

Chapter XXVI : The conjugation paradigms (1587-1593).

Chapter XXVII: The grammatical categories of person and numer (1593-1598).

Chapter XXVIII: The Grammatical category of mood (1599-1608).

Chapter XXIX: The grammatical category of tense (1609-1622).

Chapter XXX: The grammatical category of voice (1623-1630).

Chapter XXXI: The athematic conjugation (1630-1642).

Chapter XXXII: The first conjugation (1642-1652).

Chapter XXXIII: The second conjugation – The present tense of the indicative mood (1653-1658).

Chapter XXXIV: The third conjugation (1659-1659).

Chapter XXXIV: The Third Conjugation (1658-1666).

Chapter XXXV: The fourth conjugation, The first class (1666-1674).

Chapter XXXVI: Irregular verbs (1674),

Verb lë (1675-1677),

Verb dua (1677-1678),

Verb vete (1680).

Chapter XXXVII: The imlict forms (1680-1692).

Part VIII: The Uninflected categories.

Chapter XXXVIII: The Adverbs (1693-1695).

Chapter XXXIX: The Prepositions (1696-1698).

Chapter XL: The Conjuctions (1699-1701).

Chapter XLI: The particles (1702-1704).

Chapter XLII: The interjections (1704-1706).

Part IX: The word formation system.

Chapter XLIII: The ways of word creation (1706-1710).

Chapter XLIV: The Affixes (1710-1714).

Part X: Sentence – Level syntax.

Chapter XLV: The Linguistic tools of syntactic connection (1715-1718).

Chapter XLVI: Syntactic Accord (1719-1722),

Accord un Gender (1722-1723).

Accont Number (1723-1726).

Chapter XLVII: The topic of terms (1726-1732).

Chapter XLVIII: Sentence-Level stress and the phenomenon of sand’hi (1732-1733),

Sand’hi in the Vowel system (1734-1735) .

Sand’hi in the Consonantal System (1736-1737).

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Mbylltoret e gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli

Recensues: Prof. Dr. Seit Mansaku, Prof. Dr. Et’hem Likaj, Dr. Anila Omari. Tiranë 2002, Formati: 61×86/16, f. 388.

Përmbajtja:

Parathënie (3-4);

Pasqyra e shkurtimeve,

I.Revista e përmbledhje studimesh (5-10);

II.Bibliografia (11-29);

III.Burimet (29-34);

IV.Gjuhë e dialekte (35-37);

V.Terma gjuhësore (37-38);

VI.Shkurtime të tjera (38-39);

VII.Shenja të veҫanta (39-40);

Hyrje (41-42);

Kreu I: Grykoret indoeuropiane në gjuhën shqipe,

Rëndësia e studimit të grykoreve indoeuropiane për gjuhën shqipe (43-45);

Mendimet e gjuhëtarëve për reflekset e grykoreve indoeuropiane (45-47);

Klasifikimi i gjuhëve indoeuropiane sipas reflekseve të grykoreve (48-49);

Teza e Meyerit dhe Pedersenit për reflekset e grykoreve të trashëguara në gjuhën shqipe (49-55);

Reflekset e paraqiellzoreve indoeuropiane në gjuhën shqipe (55-63);

Reflekset e bozoprapaqiellzoreve indoeuropiane në gjuhën shqipe (63-67);

Mendimet e gjuhëtarëve për reflekset e paraqiellzoreve indoeuropiane në gjuhën shqipe (67-68);

Kritikë tezës së Ҫabejt për burimin e tingullit /z/ nga një /ḭ/ e trashëguar (68-83);

Refleksi /ǩ/ > /th/ i qiellzoreve të pazëshme (83-84);

Refleksi /ǩ/ > /s/ i qiellzoreve të pazëshme (85-89);

Refleksi /ĝ/, /ĝ ͪ / > /dh/ i qiellzoreve të zëshme (89-91);

Refleksi /ĝ ͪ / > /d/ i qiellzoreve të zëshme në ballë të fjalës (91-92);

Refleksi /ĝ/ , /ĝ ͪ / > /z/ i qiellzoreve të zëshme (92-94);

Refleksi /ǩ/ > /h/ i qiellzoreve të pazëshme (94-96);

Ndërrimi i serisë së grykoreve (96);

Shpjegime për reflekset e qiellzoreve të trashëguara (99-104);

Kreu II: Grupet bashkëtingëllore me një grykore si element të parë (105);

Grupi bashkëtingëllor /kt/ i trashëguar (106);

Grupi /kt/ i periudhës historike (107-110);

Grupet bashkëtingëllore /ks/, /gs/ të trashëguara (110-113);

Grupet bashkëtingëllore /ks/, /gs/ të periudhës historike (111-113);

Grupet e lashta bashkëtingëllore me një lëngëzore (113-114);

Zhvillime dialektore të grupeve /kl/, /gl/ (116-119);

Grupet /kl/, /gl/ në rokje paratheksore (119);

Grupet /kl/, /gl/ në rokje pastheksore (119-120);

Grupet e sotme /kl/, /gl/ (120-122);

Grupet grykore + /r/ (122-124);

Grupi grykore e zëshme + / m / (124);

Grupet /k/ + /j/, /g/ + /j/ (124-125);

Kreu III: Qiellëzoret e shqipes,

Burimi i qiellzoreve të shqipes (127-129);

Bashkëtingëlloret qiellzore te emrat (129);

Bashkëtingëlloret qiellzore te foljet (130);

Qiellzoret në format e mënyrës urdhërore (130-131);

Qiellzoret në format joveprore (131);

Qiellzoret në format e së kryerës së thjeshtë (131-132);

Qiellzoret në format e së pakryerës (132);

Lashtësia e qiellzorëzimit të grykoreve në gjuhë shqipe (132-134);

Qiellzoret nga grupe /kl/, /gl/ (135);

Qiellzoret nga grupe /tj/, /dj/ (135-136);

Qiellzorja e zëshme nga gjysmëzanorja /i/ (137);

Rastet me grykore të ruajtur para zanoreve qiellzore (137-141);

Qiellzoret para zanoreve të mbyllta (141-145);

Grupet bashkëtingëllore me një qiellzore (146);

Burimet e qiellzoreve në gjuhë shqipe (146-147);

Kreu IV: Tingulli /h/,

Tingulli /h/ në gjuhët indoeuropiane (149-150);

Tingulli /h/ nga fërkimorja indoeuropiane /s/ (151);

Tingulli /h/ nga grupi bashkëtingëllor /sk/ (151-152);

Tingulli /h/ nga grupet bashkëtingëllore /ks/, /gs/ (152);

Tingulli /h/ nga qiellzorja e trashëguar /ǩ/ (152-153);

Tingulli /h/ nga fërkimorja buzodhëmbore e zëshme /v/ (153-154);

Tingulli /h/ për zhdukje të hiatit (154-155);

Formimet onomatopeike që përmbajnë tingullin /h/ (155);

/H/-ja në ballë të fjalës për një shqiptim emfatik (155-157);

/H/-ja në huazimet e periudhës historike (157-158);

Rënia e /h/ – së në ballë të fjalës (158);

Grupet bashkëtingëllore me tingullin /h/ (158-161);

Kronologjia e formimit të tingullit /h/ (161-162);

Shkronja /h/ te Buzuku (162);

Mendimet e gjuhtarëve për shkronjën /h/ te Buzuku (162-167);

Rastet kur /h/ – ja paraqet një tingull të caktuar (167-178);

Shkronja /h/ në ballë të fjalës (168-169);

Shkronja /h/ në fund të fjalës (169-171);

Arsyet e përdorimit të shkronjës /h/ te Buzuku (171-175);

Shkronja /h/ pas zanores /i/ (176-177);

Shkronja /h/ në trup të fjalës (177-178);

Përdorimi i /h/-së- veҫori individuale e Buzukut (178-180);

Burimet e tingullit /h/ në gjuhë shqipe (180);

Kreu V: Bashkëtingëlloret mbylltore buzore,

Buzoret e trashëguara në gjuhë shqipe (181-185);

Shndërrimet e zëshme ~ e pazëshme dhe anasjelltas (185-186);

Buzoret nga fërkimoret bozodhëmbore /v/, /f/ (186);

Buzorja e zëshme /b/ nga sonantja /m/ (186-187);

Buzorja e zëshme /b/ si tingull shtesë pas sonantes /m/ (187-189);

Grupet bashkëtingëllore me një buzore (189);

Grupet buzore + sonante (190);

Grupi buzore + /l/ (190-191);

Evolucioni /pl/ > /pj/, /bl/ > /bj/ (191-192);

Grupet buzore + /r/ (192-194);

Grupi /pt/ (194-195);

Grupi /ps/ (195-196);

Burimet e mbylltoreve buzore në gjuhën shqipe (196-197);

Kreu VI: Bashkëtingëllorte mbylltore dhëmbore,

Reflekset e dhëmboreve indeuropiane në gjuhë shqipe (199-207);

Kthimi i dhëmboreve në ndërdhëmbore (207-214);

Ndërhyrja e tingullit /t/ në grupin /sr/ (214-215);

Shtimi i tingullit /d/ pas sonantes /n/ 215-217 );

Sonantja /n/ para dhëmbores /d/ (218);

Evolucioni i grupeve /tḭ/ > /s/, /dḭ/ > /z/ (218-221);

Evolucionet /tḭ/ > /q/ , /dḭ/ > /zgj/ (222);

Evolucioni /tj/ > /dj/ (223);

Grupet bashkëtingëllore me një dhëmbore (223);

Geminantat /tt/ e grupi /dt/ (224-229);

Grupi /tn/ (229-231);

Grupet dhëmbore + /l/ (231);

Grupet /tr/, /dr/ (231-233);

Grupet dhëmbore + fërkimore (233-235);

Burimet e dhëmboreve të shqipes (235-237);

Përmbyllje (239-246);

Treguesi i autorëve (247-255);

Treguesi leksikor e onomastik (257);

I.Shqip (259-281);

II.Indoevropianisht (281-288);

III.Indishte e vjetër (288-290);

IV.Avestisht (290);

V.Persisht (290-291);

VI.Iranisht (291);

VII.Tokarisht (291);

VIII.Armenisht (291-292);

IX.Greqisht,

a) greqishte e vjetër (292-295);

b) greqishte e mesme dhe e re (295-296);

X.Ilirisht (296);

XI.Trakisht (296);

XII.Dakisht (296);

XIII.Frigisht (296);

XIV.Dialektet italike (296);

XV.Latinisht (297-302);

XVI.Gjuhët romane dhe dialektet e tyre (302-303);

XVII.Gjuhët Kelte (303-304);

XVIII.Gjuhët gjermanike (304-307);

XIX.Gjuhët baltike (307-309);

XX.Gjuhët sllave (309-311);

XXI.Gjuhët joindoevropiane,

a) Turqisht (311);

Summary (313);

Introduction ( 315-316);

Chapter I: The indoeuropean gutturals in Albanian,

The importance of studying the Indo-european gutturals for the Albanian language (316);

Linguist’s opinions regarding the reflexes of Indo-european gutturals (317);

The classification of the Indo-european languages according to the reflexes of gutturals (317-318);

Meyer and Pedersen’s thesis about the reflexes of the inherited gutturals in Albanian (319-320);

The reflexes of the Indo-european velars in Albanian (320-321);

The reflexes of the Indo-european labio-velars in Albanian (321);

Linguist’s opinions regarding the reflexes of the Indo-european palatals in Albanian (321-322);

Critique of Ҫabej’s thesis concerning the origin of /z/ from an inherited /i/ (322-326);

The reflex /ǩ/ > /th/ of the voiceless palatals (326);

The reflex /ǩ/ > /s/ of the voiceless palatals (327-328);

The reflex /ĝ/, /ĝ ͪ / > /dh/ of the voiced palatals (328);

The reflex /ĝ ͪ / > /d/ of the voiced palatals word-initially (329);

The reflex /ĝ/, /ĝ ͪ / > /z/ of the voiced palatals ( 329-330);

The reflex /ǩ/ > /h/ of the voiceless palatals (330);

The change of the series of gutturals (331);

Explanations about reflexes of inherited palatals (331-333);

Chapter II: Consonant clusters with a guttural as the first element (333);

Consonant cluster with a guttural as the first element (333);

Inherited consonant cluster /kt/ (333);

Consonant cluster /kt/ of the historical period (333-334);

Inherited consonant clusters /ks/, /gs/ (334);

Consonant clusters /ks/, /gs/ of the historical period (334-335);

Ancient consonant clusters with a liquid (335-336);

Dialectal evolutions of consonant clusters /kl/, /gl/ (336);

Consonant clusters /kl/, /gl/ in a pretonic syllable (336);

Consonant clusters /kl/, /gl/ in a posttonic syllable (337);

Present day consonant clusters /kl/, /gl/ (337);

Consonant clusters guttural + /r/ (337);

Consonant cluster voiced guttural + /m/ (337);

Consonant clusters /k/ + /j/, /g/ + /j/ (338);

Chapter III: Albanian palatals (338);

The source of Albanian palatals (338);

Palatal consonants in nouns (338);

Palatal consonants in verbs (338-339);

Palatals in the imperative mood forms (339);

Palatals in nonactive forms (339);

Palatals in the simple past tense forms (339-340);

Palatals in the imperfect forms (340);

The antiquity of the palatalization of gutturals in Albanian (340-341);

The palatals from the consonant cluster /kl/, /gl/ (341);

The palatals from the clusters /tj/, /dj/ (341);

The voiced palatal from the Indo-european spirant /s/ (341);

The voiced palatal from the semivowel /ḭ/ (342);

The cases with the preserved guttural before palatal vowels (342-343);

Palatals before closed vowels (343);

The consonant clusters with a palatal (343);

The sources of palatal in Albanian (344);

Chapter IV: The sound /h/ (344);

Sound /h/ in modern Indo-european languages (344-345);

Sound /h/ from the Indo-european spirant /s/ (345);

Sound /h/ from the consonant cluster /sk/ (345);

Sound /h/ from the consonant clusters /ks/, /gs/ (345);

Sound /h/ from the inherited palatal /ǩ/ (345);

Sound /h/ from the voiced labiodentals spirant /v/ (345-346);

Sound /h/ to avoid hiatus (346);

Onomatopoeic formations containing the phoneme /h/ (347);

The word-initial emphatic /h/ (347);

The phoneme /h/ in borrowings of the historical period (347-348);

The disappearance of word-initial /h/ (348);

Consonant clusters with sound /h/ (348);

The chronology of formation of the phoneme /h/ (349);

The grapheme /h/ in Buzuku’s work (349);

Linguist’s opinions about the grapheme /h/ in Buzuku’s work (349-350);

Cases in which the grapheme /h/ represents a determined phoneme (350-351);

The grapheme /h/ word-initially (351);

The grapheme /h/ word-finally (351-352);

Reasons for the use of the grapheme /h/ in Buzuku’s work (352-354);

The grapheme /h/ after vowel /i/ (354-455);

The grapheme /h/ word-medially (355);

The use of the grapheme /h/ as a characteristic of Buzuku’s work (355-356);

The sources of the phoneme /h/ in Albanian (356);

Chapter V: Occlusive labial consonants (356);

Inherited labials in Albanian (356-357);

Voicing alterations (357);

Labials evolving from labiodentals spirants /v/, /f/ (358);

Viced labial /b/ from sonant /m/ (358);

Epenthetic /b/ after sonant /m/ (358-359);

Consonant clusters with a labial (359);

Consonant clusters labial + sonant (359-360);

Consonant cluster labial + /l/ (360);

The evolution /pl/ > /pj/, /bl/ > /bj/ (360);

Consonant cluster labial + /r/ (360-361);

Consonant cluster /pt/ (361);

Consonant cluster /ps/ (361);

The sources of labial occlusies in Albanian (361-362);

Chapter VI: Occlusive dental consonants (362);

The reflexes of the Indo-european dental in Albanian (362-363);

The change of dentals into interdentals (363-365);

The epenthesis of /t/ in consonant cluster /sr/ (365);

The insertion of /d/ after sonanat /n/ (365-366);

The evolution /tḭ/ > /s/, /dḭ/ > /z/ ( 366 );

Evolutions /tḭ/ > /q/, /dḭ / > /gj/ (367-368);

Dental consonant clusters (368);

The evolution of /tj/ > /dj/ (368);

Double consonant /tt/ and consonant cluster /dt/ (368-369);

Consonant cluster /tn/ (369-370);

Consonant cluster dental + /l/ (370);

Consonant cluster /tr/, /dr/ (370);

Consonant cluster dental + spirant (370-371);

The sources of dentals in Albanian (371-372);

Pasqyra e lëndës (373-388).

Kolec Topalli - Fërkimoret dhe afrikatet e gjuhës shqipe — **Kolec Topalli – Fërkimoret dhe afrikatet e gjuhës shqipe**

Akademia e Shkencave e Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë

Vepra: Fërkimoret e afrikatet e gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Recensues: Prof. Dr. Seit Mansaku, Prof. Dr. Emil Lafe. Tiranë, 2003, f. 387.

Përmbajtja:

Parathënie (3-4);

Pasyra e shkurtimeve (5);

I.Revista e përmbledhje studimesh (5-9);

II.Bibliografia (9-22);

III.Burimet (23-27);

IV.Gjuhë e dialekte (28-30);

V.Terma gjuhësore (30-31);

VI.Shkurtime të tjera (31-32);

VII.Shenja të veҫanta (32);

Hyrje (33-37);

Kreu I: Fërkimoret e trashëguara dhe reflekset e tyre në gjuhën shqipe (39);

Fërkimoret e gjuhës inevropiane (39-40);

Mendimet e gjuhëtarëve për reflekset e fërkimoreve indoevropiane (40-44);

Reflekset e fërkimores së trashëguar në gjuhën shqipe (44-45);

Evolucioni /s/ > /sh/ (45-47);

Rënia e fërkimores /s/ në pozicion fundor (47-48);

Evolucioni /s/ > /gj/ (48-51 );

Evolucioni /s/ > /h/ (51-54);

Evolucionet /s/ > /gj/ dhe /s/ > /h/, dy aspekte të një refleksi të vetëm (54);

Evolucioni /s/ > /th/ (55-57);

Pavërtetësia e tezës së ruajtjes së fërkimores së trashëguar (57-59);

Pavërtetësia e tezës së refleksit /s/ > /d/ (59-63);

Dy reflekse të vetme të fërkimores së trashëguar në gjuhën shqipe (63-64);

Fërkimorja e zëshme e trashëguar /z/ në grupe bashkëtingëllore (64-66);

Fërkimorja ndërdhëmbore e trashëguar (/þ/) në gjuhën shqipe (66-69);

Kreu II: Grupet bashkëtingëllore të trashëguara me fërkimoren alveolare si element të parë (71);

Grupet /s/ + bashkëtingëllore (71-72);

Geminatat /ss/ (72);

Mendimet e gjuhëtarëve për reflekset e grupeve /s/ + grykore (73-76);

Fjalët me grupin e trashëguar /s/ + grykore (76-78);

Reflekset grupit /s/ + grykore në gjuhën shqipe (78-85);

Grupi bashkëtingëllor /s/ + /m/ (85-86);

Grupi bashkëtingëllor /s/ + /n/ (86-88);

Grupi bashkëtingëllor /s/ + /l/ (88);

Grupi bashkëtingëllor /s/ + /r/ (88-89);

Grupi bashkëtingëllor /s/ + /p/ (89-91);

Grupi bashkëtingëllor /s/ + /t/ (91);

Grupi bashkëtingëllor /s/ + /ṷ/ (91-92);

Kreu III: Fërkimoret alveolare /s/, /z/ e qiellzore-alveolare /sh/, /zh/ të periudhës historike të shqipes (93);

Fërkimoret /s/, /sh/ në huazimet e periudhës historike (93-100);

Grupi bashkëtingëllor /sh/ + /q/ (100-103);

Grupi bashkëtingëllor /sh/ + /m/ (103);

Burimet e fërkimores /s/ të periudhës historike (104);

Burimet e fërkimores /z/ të periudhës historike (105);

Burimet e fërkimores /sh/ të periudhës historike (105-106);

Burimet e fërkimores /zh/ të periudhës historike (106-108);

Kreu IV: Fërkimorja buzodhëmbore e zëshme /v/ (109);

Fërkimoret buzodhëmbore të gjuhës shqipe (109-110);

Gjysmëzanorja e trashëguar në ballë të fjalës (110-112);

Rastet e rënies së gjysmëzanores së trashëguar (113-114);

Tingulli /v/ i huazimeve të periudhës historike (115-118);

Tingulli /v/ në fjalët që nisin me vo-/-va (118-120);

Tingulli /v/ në trajtën e së kryerës së thjeshtë (120-121);

Tingulli /v/ në huazimet e periudhës historike (121-122);

Krijimet onomatopeike që përmbajnë tingullin /v/ (122);

Tingulli /v/ nga buzorja e zëshme /b/ (122-130);

Tingulli /v/ nga fërkimorja ndërdhëmbore /dh/ (131);

Shndërrimi /v/ > /h/ (131-132);

Shndërrimi /v/ > /u/ (132-134);

Shndërrimet /lv/ > /lb/, /rv/ > /rb/ (134-135);

Shndërrimi /v/ >/ dh / (135-136);

Shndërrimi /v/ > /m/ (136);

Tingulli /v/ në grupin /l/ (136-138);

Tingulli /v/ në grupin /ṷr/ (138-140);

Tingulli /v/ në grupin /vn/ (140-141);

Grupet /v/ + mbylltore (140-141);

Prirjet e zhvillimit të tingullit /v/ (141);

Burimet e tingullit /v/ gjuhën shqipe (141-142);

Kreu V: Fërkimorja buzodhëmbore e pazëshme /f/ (143);

Tingulli /f/ si zhvillim i brendshëm i shqipes (143-144);

Tingulli /f/ nga grupi bashkëtingëllor /sp/ (144-151);

Tingulli /f/ nga bashkëtingëllorja buzore e shurdhët /p/ (151-157);

Tingulli /f/ nga buzodhëmborja e zëshme /v/ (157-160);

Tingulli /f/ në formime onomatopeike (160-161);

Tingulli /f/ në krijime elementare (161);

Tingulli /f/ nga fërkimorja ndërdhëmbore /th/ (161-167);

Tingulli /f/ nga bashkëtingëllorja /h/ (167-168);

Tingulli /f/ nga bashkëtingëlloret mbylltore të pazëshme (168-169);

Tingulli /f/ në huazime (169);

Grupet bashkëtingëllore me fërkimoren /f/ (169-172);

Kronologjia e formimit të tingullit /f/ (172);

Burimet e fërkimores /f/ në gjuhën shqipe (172-174);

Kreu VI: Fërkimoret ndërdhëmbore (75);

Fërkimoret ndërdhëmbore, formime të brendshme të shqipes (175-176);

Fërkimoret ndërdhëmbore nga qiellzoret e trashëguara (176-178);

Fërkimoret ndërdhëmbore nga dhëmboret /t/, /d/ (178-179);

Huazimet me fërkimore ndërdhëmbore (179-180);

Kthimi i fërkimores ndërdhëmbore të shurdhët në dhëmbore (180-182);

Kthimi i fërkimores ndërdhëmbore të zëshme në dhëmbore (182-183);

Kthimi i fërkimores ndërdhëmbore të pazëshme në buzodhëmbore (183);

Kthimi i fërkimores ndërdhëmbore të zëshme në buzodhëmbore (183-186);

Kthimi i ndërdhëmbores së zëshme /dh/ në bashkëtingëlloren /ll/ (186-187);

Kronologjia e formimit të fërkimoreve në gjuhën shqipe (187-188);

Burimet e fërkimoreve ndërdhëmbore në gjuhën shqipe (188-189);

Kreu VII: Afrikatet alveolare (191);

Afrikatet e shqipes (191-193);

Afrikatja /c/ nga grupet bashkëtingëllore /t + s/, /t + z/ (193);

Afrikatja /c/ nga fërkimorja alveolare /s/ (193-196);

Tingulli /c/ nga fërkimorja alveolare e zëshme /z/ (196);

Tingulli /c/ nga afrikatja qiellzore-alveolare /ҫ/ (197);

Tingulli /c/ në formime onomatopeike (197);

Tingulli /c/ në disa krijime elementare (198);

Tingulli /c/ në ballë të disa fjalëve (198-199);

Kronologjia e formimit të tingullit /c/ (199-203);

Koha e formimit të tingullit /c/ në gjuhën shqipe (203-204);

Burimet e tingullit /c/ në gjuhën shqipe (204-205);

Afrikatja alveolare e zëshme /x/ (205-207);

Kreu VIII: Afrikatja qiellzore-alveolare nga grupi bashkëtingëllor /sk/ (209-210);

Afrikatja /ҫ/ nga fërkimorja /sh/ (210-213);

Tingulli /ҫ/ nga qiellzorja /q/ (213-215);

Tingulli /ҫ/ nga afrikatja /c/ (215-216);

Tingulli /ҫ/ nga shkrirja e dy bashkëtingëlloreve (216-217);

Tingulli /ҫ/ nga shkrirja e dy fërkimoreve, /sh/ + /sh/, /s/ + /sh/ (217);

Tingulli /ҫ/ në formime onomatopeike e krijime elementare (218-219);

Tingulli /ҫ/ në huazime (219-222);

Koha e formimit të tingullit /ҫ/ në gjuhën shqipe (223);

Burimet e tingullit /ҫ/ në gjuhën shqipe (223-224);

Afrikatja qiellzore-alveolare e zëshme /xh/ (224-226);

Përmbyllje (227-234);

Treguesi i autorëve (235-242);

Treguesi leksikor e onomastik (243);

I.Shqip (245-273);

II.Indoevropianisht (274-278);

III.Indishte e vjetër (279-280);

IV.Iranisht (280-281);

V.Armenisht (281);

VI.Greqisht,

a) greqishte e vjetër (281-284);

b) greqishte e mesme dhe e re (284-285);

VII.Ilirisht (285);

VIII.Trakisht (285;

IX.Frigisht (285);

X.Dialektet italike (285);

XI.Latinisht (86-289);

XII.Gjuhët romane e dialektet e tyre (289-291);

XIII.Gjuhët kelte (291);

XIV.Gjuhët gjermanike (292-294);

XV.Gjuhët baltike (294-296);

XVI.Gjuhët sllave (296-299);

XVII.Gjuhët joindoevropiane (299);

Introduction (303-304);

Chapter I: Inherited fricatives and their reflexes in Albanian (304);

Indo-european fricatives (304);

Linguist’s ideas regarding the reflexes of indo-european fricatives (305-306);

Reflexes of the inherited fricative in Albaninan (306);

Evolution (/s/>/sh/ (306-307);

The disappearance of the fricative /s/ in the final position (307-308);

Evolution /s/ > /gj/ (308);

Evolution /s/ >/h/ (308-309);

Evolution /s/ > /gj/ and /s/ >/h/, two aspects of single reflex (309);

Evolution /s/ > /th/ (309-310);

The untruthfulness of the inherited fricative preservation thesis (310-311);

The untruthfulness of the reflex /s/ > /d/ thesis (311-313);

Two single reflexes of the Albanian inherited fricative (313);

The inherited voiced fricative /z/ in consonantic clusters (313);

The Albanian inherited interdental fricative (314);

Chapter II: Inherited consonantic clusters with the gingival fricative as first element (314);

Clusters /s/ + consonant (314);

Double consonant /ss/ (314-315);

Linguist’s ideas regarding the reflexes of cluster /s/ + guttural (315-316);

Words with the inherited cluster /s/ + guttural (316-317);

The reflexes of cluster /s/ + guttural in Albanian (317-318);

The consonantic cluster /s/ + /m/ (318-319);

The consonantic cluster /s/ + /n/ (319);

The consonantic cluster /s/ + /l/ (319-320);

The consonantic cluster /s/ + /r/ (320);

The consonantic cluster /s/ + /p/ (320-321);

The consonantic cluster /s/ + /t/ (321);

The consonantic cluster /s/ + /ṷ/ (321);

Chapter III: Gingival fricatives /s/, /z/ and palatal gingival fricatives /sh/, /zh/ of the Albanian historic period (322);

Fricatives /s/, /sh/, in borroviwings of the historic period (322-323);

The consonantic cluster /sh/ + /q/ (323-324);

The consonantic cluster /sh/ + /m/ (324);

The sources of fricative /s/ of the historic period (324-325);

The sources of fricative /z/ of the historic period (325);

The sources of fricative /sh/ of the historic period (325-326);

The sources of fricative /sh/ of the historic period (326);

Chapter IV: Voiced labiodentals fricative /v/ (327);

Albanian labiodentals fricatives (327);

Word-initial inherited semivowel (327-328);

Cases of the disappearance of the inherited semivowel (328-329);

Phoneme /v/ of the historic period borrowings (329-330);

Phoneme /v/ in words starting with vo-/-va (330-332);

Phoneme /v/ in the simple past form (332-333);

Phoneme /v/ in borrowings of the historic period (333);

Onomatopoeic formations containing phoneme /v/ ( 333);

Phoneme /v/ from the voiced labial /b/ (333-335);

Phoneme /v/ from the inherited fricative /dh/ (335-336);

The alteration /v/ > /h/ (336);

The alteration /v/ > /u/ (336-337);

The alterations /lv/ > /lb/, /rv/ > /rb/ (337);

The alteration /v/ > /dh/ (338);

The alteration /v/ > /m/ (338);

Phoneme /v/ in cluster /ṷl/ (338);

Phoneme /v/ in cluster /ṷr/ (339);

Phoneme /v/ in cluster /vn/ (339);

Clusters /v/ + occlusive (339-340);

Development tendencies of phoneme /v/ (340);

Sources of phoneme /v/ in Albanian (340-341);

Chapter V: Voiceless labiodentals fricative /f/ (341);

Phoneme /f/ as Albanian inner development (341);

Phoneme /f/ from the consonantic cluster /sp/ (341-343)

Phoneme /f/ from the unvoiced labial consonant /p/ (343-345);

Phoneme /f/ from the voiced labiodental /v/ (345-346);

Phoneme /f/ in onomatopoeic formations (346);

Phoneme /f/ in elementary creations (347);

Phoneme /f/ from the interdental fricative /th/ (347-348);

Phoneme /f/ from consonant /h/ (348);

Phoneme /f/ from voiceless occlusive consonants (348-349);

Phoneme /f/ in borrowings (349);

Consonantic clusters with the fricative /f/ (349- 350);

The formation chronology of phoneme /f/ (350);

The sources of the fricative /f/ in Albanian (350-351);

Chapter VI: Interdental fricatives (351);

Interdental fricatives ass inne developments of Albanian ( 351-352 );

Interdental fricatives from inherited palatals (352);

Interdental fricatives from dentals /t/, /d/ (352);

Borrowings with interdental fricatives (353);

The alteration of the voiceless interdental fricative into a dental (353);

The alteration of the voiced interdental fricative into a dental (353-354);

The alteration of the voiceless interdental fricative into a labiodental (354);

The alteration of the voiced interdental fricative into a labiodentals (354);

The alteration of the voiced interdental /dh/ into consonant /ll/ (354-355);

Formation chronology of Albanian fricatives (355-356);

The sources of the Albanian interdental fricatives (356);

Chapter VII: Gingival affricates (357);

Affricate /c/ from consonantic clusters /t + s/, /t + z/ (357);

Affricate /c/ from the gingival fricative /s/ (357-358);

Phoneme /c/ from the voiced gingival fricative /z/ (358);

Phoneme /c/ from the palatal gingival affricate /ҫ/ (358);

Phoneme /c/ in onomatopoeic formations (359);

Phoneme /c/ in some elementary creations (359);

Phoneme /c/ in front of some words (359-360);

Formation chronology of the phonem /c/ ( 360-361);

The recent formation time of phoneme /c/ in Albanian (361-362);

The sources of the phoneme /c/ in Albanian (362);

The voiced gingival affricate /x/ (362-363);

Chapter VIII: Palatal gingival affricates (363);

The palatal gingival affricate from the consonantic cluster /sk/ (363-364);

Affricate /ҫ/ from fricative /sh/ (364);

Africate /ҫ/ from palatal /q/ (364-365);

Africate /ҫ/ from the melting of two consonants (366);

Africate /ҫ/ from the melting of two fricatives: /sh/ + /sh/, /s/ + /sh/ (366-367);

Affricate /ҫ/ in onomatopoeic formations and elementary creatiotns (367-368);

Affricate /ҫ/ in borrowings (367-368);

Formation time of affricate /ҫ/ in Albanian (368);

The sourcs of affricate /ҫ/ in Albanian (369);

The voiced palatal gingival affricate /xh/ (369-370);

Pasqyra e lëndës (371-387).

Akademia e Shkencave e Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Dukuritë fonetike të sistemit bashkëtingëllor të gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Recensues: Prof. Dr. Seit Mansaku, Prof. Dr. Et’hem Likaj. Tiranë, 2004. Fq. 330; 21 cm.

Përmbajtja:

Parathënie (3-5);

Pasqyra e shkurtimeve.

Revista e përmbledhje studimesh (7-10);

Bibliografia (10-22);

Burimet (23-31);

Gjuhë e dialekte (31-33);

Terma gjuhësore (33-34);

Shkurtime të tjera (34);

Shenja të veçanta (34-35);

Hyrje (37-41);

Kreu I: Asimilimi.

Asimilimi si dukuri fonetike (43-44);

Asimilimi i grupeve bashkëtingëllore (44-49);

Kreu II: Bashkëtingëlloret dyfishe.

Bashkëtingëlloret dyfishe të trashëguara (51-53);

Bashkëtingëlloret dyfishe të huazimeve (53-54);

Bashkëtingëlloret dyfishe të shqipes (55-59);

Kreu III: Disimilimi.

Raste disimilimi në bashkëtingëllore (61-67);

Disimilimi në shkallën zero (67-70);

Kreu IV: Metateza.

Metateza si dukuri fonetike (71);

Metateza e lëngëzoreve (71-90);

Metateza në bashkëtingëllore të tjera (90-91);

Kreu V: Shtesat

Proteza (93-96);

Epenteza (96-107);

Epiteza (107-113);

Kreu VI: Rëniet.

Rëniet e bashkëtingëlloreve (115-116);

Afereza (116);

Sinkopa (117-133);

Apokopa (133-137);

Rëniet në grupet bashkëtingëllore (137-149);

Kreu VII: Haplologjia.

Haplologjia në fjalë të trashëguara e në huazime (151-153);

Haplologjia në huazime (151-153);

Haplologjia në formime të brendshme të shqipes (153-159);

Kreu VIII: Zëshmimi e shurdhimi.

Zëshmimi i bashkëtingëlloreve të shurdhëta (161-173);

Shurdhimi i bashkëtingëlloreve të zëshme (173-185);

Kreu IX: Ndërrimet morfonologjike.

Dukuritë morfonologjike në sistemin bashkëtingëllor (187-188);

Ndërrimet e mbylltoreve (188-194);

Ndërrimet e sonanteve hundore (194-198);

Ndërrimet e sonanteve lëngëzore (198-205);

Ndërrimet e fërkimoreve (205);

Përmbyllje (207-213);

Treguesi alfabetik i autorëve (215-223);

Treguesi alfabetik i fjalëve:

Shqip (227-256);

Indoevropianisht (256-258);

Indishte e vjetër (258-259);

Iranisht (259);

Armenisht (259);

Greqisht (259-261);

Ilirisht (261-262);

Trakisht (262);

Dakisht (262);

Latinisht (262-267);

Gjuhët romane e dialektet e tyre (267-269);

Gjuhët kelte (269);

Gjuhët gjermanike (269-271);

Gjuhët baltike (271-272);

Gjuhët sllave (272-273);

Gjuhët joindoevropiane (turqisht) (273);

Summary:

Introduction (277-278);

Chapter I: Assimilation (278-280);

Chapter II: Double consonants (280-283);

Chapter III: Dissimilation (283-285);

Chapter IV: Metathesies (285-292);

Chapter V: The additions of consonants.

Prothesies (292-293);

Epenthesis (294-296);

Epithesis (296-298);

Chapter VI: The disappearances of consonants.

Apheresis (298-299);

Syncopation (299-300);

Apocope (300-302);

The disappearances in consonantic groups (303- 305);

Chapter VII: Haplology (306-308);

Chapter VIII: Sonorization and devoicing.

The sonorization of voiceless consonants (308-311);

The devoicing of voiced consonants (311-315);

Chapter IX: The morphonologic alterations (315-316);

The alterations of gutturals (316-318);

The alterations of nasal sonants (318-319);

The alterations of liquid sonants (319-322);

The alterations of fricatives (322);

Pasqyra e lëndës (323-327).

Vepra: Bazat e fonetikës historike të gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Redaktore: Marie Mato, Punoi dhe faqosi në kompjuter: Autori,

Kopertina: Klara Shoshi. Tiranë, 2005. Formati: 70x 100/ 16,174.; 23 cm.

Përmbajtja:

Parathënie (3-4);

Pasqyra e shkurtimeve:

Gjuhë e dialekte (5);

Terma gjuhësorë (5);

Shkurtime të tjera (6);

Shenja të veçanta (6);

Hyrje: Evolucioni i fonemave (7-8);

Objekti i fonetikës historike (8-9);

Lidhja me shkencat e tjera (9);

Ndërrimet fonetike dhe rregullat fonetike (9-10);

Karakteristikat fonetike themelore të shqipes (10-11);

Fonemat dhe grafemat (11-12);

Historiku i studimit (12-14);

Rëndësia e studimit të fonetikës historike (14-15);

Literatura (15);

I.Sistemi zanor.

Kreu I: Theksi.

Theksi dinamik i gjuhës shqipe (17);

Theksi muzikor e dinamik (17-18);

Lëvizja e theksit (18-19);

Vendi i theksit (19-20);

Theksi nistor i shqipes së lashtë (20-21);

Theksi parafundor i shqipes së sotme (21-22);

Rregullimi mekanik i theksit (22-23);

Dallime dialektore (23);

Theksi i sintagmës dhe i fjalisë (24);

Dukuritë fonetike të sand’hit (24-25);

Roli i sand’ hit në sistemin gramatikor (25-26);

Literatura (27);

Kreu II: Zanoret e theksuara.

Sistemi zanor i shqipes së sotme (26);

Sistemi zanor indoeuropian (27);

A-Zanoret e shkurtra:

Zanorja /a/ (28);

Zanorja /e/ (28);

Zanorja /i/ (28-29);

Zanorja /o/ (29);

Zanorja /u/ (29);

B-Zanoret e gjata.

Zanorja /ā/ (30);

Zanorja /ē/ (30);

Zanorja /ī/ (30);

Zanorja /ō/ (30);

Zanorja /ū/ (30-31);

C-Zanoret e formuara brenda shqipes.

Zanorja /y/: Burimet (31-32);

Kronologjia (32);

Zanorja /ë/;

Burimet (32-33);

Zhvillime dialektore (33);

Kronologjia (33);

Literatura (34);

Kreu III: Gjatësia e zanoreve.

Dallimet e gjatësië së zanoreve (35-36);

Faktorët e trashëgimisë (36-37);

Faktorët e zhvillimit të brendshëm (38);

Roli i analogjisë (38-39);

Roli i fonetikës sintaksore (39-40);

Roli i ligjërimit afektiv (40);

Literatura (41-41);

Kreu IV: Zanoret hundore.

Karakteri dialektor i hundoësisë (42-44);

Kushtet fonetike (44-45);

Mungesa e hundorësisë te diftongjet (45-46);

Shndërrime të zanoreve hundore (46);

Kronologjia (47-48);

Literatura (48);

Kreu V: Zanoret e patheksuara.

Evolucioni i zanoreve të patheksuara (49);

A-Zanoret nistore: Rënia e zanoreve nistore (49-50);

Zanoret nistore te Buzuku (50-51);

Zanoret nistore të shqipes së sotme (51-52);

B-Zanoret paratheksore në trup të fjalës.

Rënia e zanoreve paratheksore (52);

Shndërrimi i zanoreve paratheksore në fonemën /ë/ (52-53);

Kronologjia (53);

Rënia e zanores /ë/ (53-54);

Shndërrime të zanores /ë/ (54);

C-Zanoret pastheksore në trup të fjalës. Rënia e zanoreve pastheksore (54-55);

Shndërrimi i zanoreve pastheksore në fonemën /ë/ (55-56);

Shndërrime të zanores /ë/ (56);

D-Zanoret fundore (56-57);

Zanorja /ë/ (57-58);

Zanorja /e/ (58);

Zanoret /i/, /u/ (59);

Zanorja /a/ (59);

Zanorja /o/ (59);

Literatura (60);

Kreu V: Diftongjet (61);

A-Diftongjet e trashëguara (61-62);

Gjysmëzanoret në ballë të fjalës (62-63);

B-Diftongjet e formuara në gjuhën shqipe (63);

Diftongu /je/: Kushtet fonetike (63-64);

Rikthimi i diftongut /je/ në zanoren /e/ (64-65);

Diftongu /ja/: Kushtet fonetike (65-66);

Kronologjia (66);

Togu zanor /íe/ (66- 68);

Togjet zanore /ua/ue/: Kushtet fonetike (68);

Tiparet e zanores së diftonguar (68-69);

Fazat e diftongimit (69-70);

Kronologjia (70-71);

Togu zanor /ye/: Burimi (71-72);

Kushtet fonetike (72-73);

Tiparet e zanores së diftonguar (73-74);

Fazat e diftongimit (74);

Kronologjia (74-75);

Grupi tingullor /vo-/va-/: Burimi (75-76);

Kushtet fonetike (76-77);

Kronologjia (77);

Literatura (77-78);

Kreu VII: Dukuritë morfonologjike (79);

A-Apofonia (79);

Apofonia kualitative (80);

Apofonia kuantitative: Zanoret e theksuara (80-81);

Zanoret e patheksuara (81-82);

B-Metafonia (83);

Metafonia tek emrat (83-84);

Metafonia tek foljet (84-85);

Kronologjia (85);

C-Ndërrimi /E/ ~ /I/ (86);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ tek emrat (86);

Ndërrimi /e/ ~ / i/ tek foljet (87-88);

D-Këmbimet e togjeve me zanore të thjeshta (88);

E-Tkurrja e zanoreve (kontraksioni):

Zanoret e njëjta (88-89);

Zanoret endryshme (89-90);

Kronologjia (90);

Tkurrja në diftong (90-91);

Krasi (91-92);

F-Anaptiksi:

Zanorja /ë/ (92);

Zanoret /i/ ~ /u/ (92-93);

Literatura (93);

II.Sistemi bashkëtingëllore.

Kreu VIII:

Bashkëtingëlloret e shqipes (95);

Sistemi bashkëtingëllor indoeuropian (95-96);

Laringalet (96-97);

Zhvillime të brendshme të shqipes (97-98);

Literatura (98);

Kreu IX: Sonantet (99);

A-Sonantet idoeuropiane në gjuhën shqipe.

Sonantet indoeuropiane (99-100);

Sonantet lëngëzore (100-101);

Sonantet hundore (101);

B-Bashkëtingëllorja hundore /M/: Burimet (101);

Grupet bashkëtingëllore: Grupi /mn/ (101);

Grupi /mt/ (102);

Grupi /ms/ (102);

Grupi /mv/ (102);

C-Bashkëtingëllorja hundore /N/:

Burimet (102-103);

Grupet bashkëtingëllore:

Grupet /nt/, /nd/ (103-104);

Grupet /nd/, /np/ (104);

Grupi /ns/ (104);

Grupi /nz/ (104);

Grupet /nf/, /nv/ (104);

Rotacizmi (104-105);

Kushtet fonetike (105-106);

Kronologjia (106-107);

D-Bashkëtingëllorja hundore-qiellzore / NJ/:

Burimet (107);

Kronologjia (107-108);

Shndërrimi dialektor /nj/ > /j/ (108-109);

E-Bashkëtingëllorja qiellzore /J/: Burimet (109-110);

Kronologjia (110) ;

F-Lëngëzoret anësore /L/, /Ll/. Llojet e /l/-së:

Rregulla I (111);

Rregulla II (111);

Rregulla III (111);

Rregulla IV (111-112);

Rregulla V (112);

Kronologjia (112);

Grupet bashkëtingëllore: Grupet /kl/, /gl/ (112-114);

Grupet /pl/, /bl/, /fl/ (114);

Grupi /ln/ (114);

Grupet /lk/, /lg/ (114);

Grupi /lt/ (114);

Kronologjia (114-115);

G-Lëngëzoret dridhëse /R/, /Rr/: Llojet e /r/-së: Rregulla I (115);

Rregulla II (116);

Rregulla III (116);

Rregulla IV (116);

Kronoligjia (116-117);

Grupet bashkëtingëllore (117);

Literatura (117-118);

Kreu X: Bashkëtingëlloret mbylltore (119);

A-Mbylltoret grykore.

Grykoret e gjuhës indoeuropiane (119-120);

Grykoret e trashëguara në gjuhën shqipe (121);

Prapaqiellzoret (122);

Qiellzoret (122);

Buzoprapaqiellzoret (122-123);

Grupet bashkëtingëllore: Grupi /gn/ (122-124);

Grupet /kl/, /kr/ e /gl/, /gr/ (124);

Grupet /lk/, /lg/ (124);

Grupi /kt/ (124-125);

Grupi /ks/ (125);

Mbylltoret qiellzore /Q/, /GJ/:

Burimet (126- 127);

Kronologjia (127) ;

C-Mbylltoret dybuzore /P/, /B/:

Burimet (127);

Rënia e dybuzores /b/ (128);

Grupet bashkëtingëllore:

Grupi /pn/ (128);

Grupi /pt/ (128);

D-Mbylltoret dhëmbore /T/, /D/:

Burimet (129);

Rënia e dhëmbores /d/ (129);

Shndërrimi i dhëmboreve në fërkimore (129-130);

Grupet bashkëtingëllore:

Grupi /dl/ (131);

Grupi /tn/ (131-132);

Literatura (132);

Kreu XI: Bashkëtingëlloret fërkimore (133);

A-Fërkimorja /S/ e trashëguar në gjuhën shqipe (133-134);

Reflekset: Refleksi /s/ > /sh/ (134);

Refleksi /s/ > /gj/ (134);

Refleksi /s/ > /h/ (134- 135);

Refleksi /s/ > /th/ (135);

Grupet bashkëtingëllore: Grupi /sk/ (135-136);

Grupet /sm, /sn/ (136);

Grupet /sl, /ls/ (136);

Grupi /sr/ (136);

Grupi /sp/ (136);

Grupi /sų/ (136);

Grupi /zd/ (137);

B- Fërkimoret alveolare /S/, /Z/ (137);

C-Fërkimoret ndërdhëmbore /Th/, /Dh/;

Burimet (139);

Shndërrimi i ndërdhëmboreve në buzodhëmbore (140);

E- Fërkimoret buzodhëmbore / F/, /V/ (140);

Bashkëtingëllorja / f/:

Burimet (140);

Kronologjia (141);

Bashkëtingëllorja / v/;

Burimet (141-142);

Rënia e fërkimores / v/ (142) ;

Shndërrime të fërkimores / v/ (142-143);

Kronologjia (143);

F- Fërkimorja /H/: Burimet (143-144);

Rënia e bashkëtingëllores / h/ (144);

Kronologjia / 144-145);

Literatura (145);

Kreu XII: Bashkëtingëlloret afrikate (146);

A-Afrikatet alveolare /C/, /X/.

Bashkëtingëllorja /c/: Burimet (147);

Kronologjia (147-149);

Bashkëtingëllorja /x/ (149);

B- Afrikatet qiellzore- alveolare /Ç/, /XH/. Bashkëtingëllorja /ç/:

Burimet (150-151);

Kronologjia (151);

Bashkëtingëllorja /xh/ (152);

Literatura (153);

Kreu XIII: Dukuritë fonetike (154);

A.Asimilimi (154-155);

B.Disimilimi (155);

C.Haplologjia (156) ;

D.Bashkëtingëlloret e dyfishta (157);

E.Grupet prej tri bashkëtingëlloresh (158);

F.Shtesat: Proteza (158-159);

Epenteza (159-161);

Epiteza (161);

Bashkëtingëlloret që zhdukin hiatin:

Bashkëtingëllorja /j/ (161-163);

Bashkëtingëllorja /v/ (163);

Bashkëtingëllorja /h/ (163-164);

G.Metateza: Lëvizja e pare (164);

Lëvizja e dytë (165);

Lëvizja e tretë (165-166);

H.Zëshmimi e shurdhimi: Zëshmimi i bashkëtingëlloreve (166-167);

Shurdhimi i bashkëtingëlloreve (167-168);

I.Ndërrimet morfonologjike (168);

Ndërrimet e grykoreve (168);

Ndërrimet e dhëmboreve (168-169);

Ndërrimet e sonanteve hundore (169);

Ndërrimet e lëngëzoreve anësore (169-170);

Ndërrimet e lëngëzoreve dridhëse (170-171);

Ndërrimet e fërkimoreve (171);

Literatura (171-172);

Pasqyra e lëndës (173).

Akademia e Shkencave e Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Fonetika historike e gjuhës shqipe.

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Recensues: Prof. Dr. Seit Mansaku, As. Prof. Anila Omari. Tiranë: Dituria, 2007, f. 712.

Përmbajtja:

Parathënie (5-10);

Pasqyra e shkurtimeve,

I.Revista e përmbledhje studimesh (11-17);

II.Gjuhë dialektike (17-18);

III.Terma gjuhësorë (18);

IV.Shkurtime të tjera (18-19);

V.Shenja të veҫanta (19);

Bibliografia (20-40);

Burimet (41-49);

Hyrje,

Objekti i fonetikës historike (51-55);

Metoda e studimit (55-57);

Pjesa Ι, Sistemi zanor,

Kreu Ι: Theksi, Theksi i fjalës,

Tiparet themelore të theksit të shqipes (61);

Theksi muzikor e dinamik (61-63);

Lëvizja e theksit (63-65);

Vendi i theksit (65-72);

Theksimi parafundor (72-77);

Dallime dialektore (78-79);

Theksi i sintagmës dhe i fjalisë,

Dukuritë e sand’hit (79-80);

Ndryshimi i gjatësisë së zanoreve (80-81);

Rëniet e fonemave (81-83);

Roli i sand’hit në sistemin gramatikor (83-86).

Kreu ΙΙ: Zanoret e theksuara,

Sistemi zanor i gjuhës indoeuropiane (88-89);

Zanoret e shkurtra (89);

Zanorja /a/ (89-90);

Zanorja /e/ (90);

Zanorja /і/ (90-91),

Zanorja /o/ (91-92);

Zanorja /u/ (92);

Tingulli /ә/ (shva) (92-93);

Zanoret e gjata (93);

Zanorja /ā/ (93);

Zanorja /ē/ (94);

Zanorja /ī/ (94-95);

Zanorja /ō/ (95);

Zanorja /ū/ ( 95-96);

Zanoret e formuara brenda shqipes (96);

Zanorja /y/ (96-98);

Zanorja /ë/ (98-103).

Kreu ΙΙΙ: Gjatësia e zanoreve,

Dallimet e gjatësisë së zanoreve të shqipes (106-108);

Roli i trashëgimisë (108-110);

Faktorët e zhvillimit të brendshëm (110-114).

Kreu ΙV: Zanoret hundore,

Karakteri dialektor i hundorësisë (115-117);

Kushtet fonetike (118-122);

Kronologjia (122-124).

Kreu V: Zanoret e patheksuara,

Evolucioni i zanoreve të patheksuara dhe faktorët e ndryshimit të tyre (126);

Zanoret nistore,

Rënia e zanoreve nistore (126);

Zanoret nistore në fjalë me dy rrokje paratheksore (129);

Zanoret nistore në veprën e parë të gjuhës shqipe (130);

Zanoret nistore të shqipes së sotme (130-131);

Zanoret paratheksore në trup të fjalës,

Rënia e zanoreve paratheksore (132-133);

Rrëgjimi i zanoreve paratheksore (133-136);

Rënia e zanores së rrëgjuar (136-138);

Shndërrime të zanoreve paratheksore (138-139);

Zanoret pastheksore në trup të fjalës,

Rënia e zanoreve pastheksore (139-140);

Rrëgjimi i zanoreve pastheksore (140-141);

Rënia e zanores së rrëgjuar /ë/ (141-142);

Shndërrimet e zanoreve pastheksore (142);

Dallime në evolucionin e zanoreve të patheksuara në trup të fjalës (142-143);

Zanoret fundore,

Rrëgjimi e rënia e zanoreve të trashëguara indoeuropiane (144-145);

Zanorja /ë/ (145-149);

Zanorja /e/ (149-150);

Zanoret /i/, /u/ (150-151);

Zanorja /a/ (151);

Zanorja /o/ (151-152).

Kreu VI: Diftongjet,

Diftongjet e gjuhës shqipe (154);

Diftongjet e trashëguara,

Diftongjet indoeuropiane (155);

Reflekset e diftongjeve të shkurtra (155-156);

Reflekset e diftongjeve të gjata (156);

Kronologjia e thjeshtimit të diftongjeve të trashëguara (156-157);

Gjysmëzanoret në ballë të fjalës (157-158);

Diftongjet e formuara në gjuhën shqipe,

Tiparet e diftongjeve të shqipes (158-159)

Diftongu /je/ (159-164);

Diftongu /ja/ (164-167);

Togu zanor /íe/ (167-170);

Togjet zanore /ua/, /ue/ (170-182 );

Togu zanor /ye/ (82-189);

Grupi tingullor /vo/, /va/ (189-193).

Kreu VII: Dukuritë morfologjike,

Ndërrimet morfologjike të zanoreve (196);

Apofonia (196);

Apofonia në gjuhën indoeuropiane (196-197);

Apofonia kualitative në gjuhën shqipe (197-199);

Apofonia kuantitative në gjuhën shqipe (199-204);

Metafonia, Shkaqet e krijimit të metafonisë (204-205);

Metafonia në sistemin emëror (205-207);

Metafonia në sistemin foljor (207-209);

Ndërrimi e ~ i , Rastet e shfaqjes së ndërrimit /e/ ~ /i/ në format gramatikore (209);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ në sistemin emëror ( 209-210);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ në sistemin foljor (210-213);

Këmbimet e togjeve me zanore të thjeshta,

Ndërrimi /uo/ ua/ ~ /u/ dhe /ye/ ~ /y/ (213-214);

Tkurrja e zanoreve (Kontraksioni) (214);

Tkurrja e zanoreve të njëjta (214-215) ;

Tkurrja e zanoreve të ndryshme (215-217);

Tkurrja e zanoreve në diftong (217-219);

Krasi (219-220);

Zanoret shtesa (Anapktisi) (220);

Zanorja /-ë-/ (220-221);

Zanoret /-i-/, /-u-/ (221).

Pjesa II, Sistemi bashkëtingëllor (225)

Kreu VIII: Sistemi bashkëtingëllor indoeuropian

Sistemi bashkëtingëllor i gjuhës shqipe (227);

Sistemi bashkëtingëllor i indoeuropianishtes (227-229);

Larinaglet (229-230);

Zhvillime të brendshme të shqipes (230-231);

Kreu IX: Sonantet,

Sonantet e shqipes (233);

Sonantet indoeuropiane në gjuhën shqipe,

Sonantet e indoeuropianishtes (233-234);

Sonantet lëngëzore (234-237);

Sonantet hundore (237-238);

Bashkëtingëllorja hundore /m/, Burimet (238-239);

Grupet bashkëtingëllore (240-242);

Bashkëtingëllorja hundore /n/,

Burimet (242-243);

Grupet bashkëtingëllore (243-246);

Rotacizmi, Kushtet fonetike (246-249);

Kronologjia (249-252);

Bashkëtingëllorja hundore-qiellëzore /nj/, Burimet (252-254);

Kronologjia (254-256);

Shndërrimi /nj/ > /j/ (256);

Bashkëtingëllorja qiellëzore /j/, Burimet (256-259);

Kronologjia (259-260);

Rënia e fonemës /j/ (260-262);

Bashkëtingëlloret lëngëzore anësore /l/, /ll/, Llojet e lëngëzoreve anësore dhe kushtet e shfaqjes së tyre (262-265);

Kronologjia (265-266);

Grupet bashkëtingëllore (266-272);

Bashkëtingëlloret lëngëzore dridhëse /r/, /rr/,

Llojet e lëngëzoreve dridhëse dhe kushtet e shfaqjes së tyre (272-273);

Kronologjia (275-276);

Grupet bashkëtingëlloe ( 276-277);

Kreu X: Bashkëtingëlloret mbylltore (okluzive) (280);

Mbylltoret grykore (280-281);

Grykoret e gjuhës indoeuropiane (281-283);

Grykoret e trashëguara në gjuhën shqipe (283-290);

Grupet bashkëtingëllore (290-295),

Mbylltoret qiellzore /q/, /gj/, Burimet (295-297);

Kronologjia (297-299);

Mbylltoret dybuzore /p/, /b/, Evolucioni i dybuzoreve të trashëguara në gjuhën shqipe (300-302);

Grupet bashkëtingëllore (302);

Bashkëtingëlloret dhëmbore /t/, /d/, Burimet (303-304);

Rënia e dhëmbores së zëshme (303-304);

Shndërrimi i dhëmboreve në fërkimore ndërdhëmbore (305-307);

Grupet bashkëtingëllore (308-310).

Kreu XI: Bashkëtingëlloret fërkimore (frikative),

Bashkëtingëlloret fërkimore të gjuhës shqipe, llojet e tyre (314);

Fërkimoret indoeuropiane në gjuhën shqipe,

Fërkimorja /s/ dhe reflekset e saj në gjuhën shqipe (314-320);

Fërkimorja /z/ në grupin /zd/ të trashëguar (320-321);

Grupet bashkëtingëllore me fërkimoren /s/ të trashëguar (321-326);

Fërkimoret alveolare /s/, /z/, Burimet e fërkimoreve /s/, /z/ (326-327);

Fërkimoret qiellzore-alveolare /sh/, /zh/ (327);

Bashkëtingëllorja /sh/ (327-331);

Bashkëtingëllorja /zh/ (331-333);

Fërkimoret ndërdhëmbore /th/, /dh/, Burimet (333-334);

Kronologjia (334-335);

Shndërrimet e fërkimoreve ndërdhëmbore në fonema të tjera (335-338);

Fërkimoret buzodhëmbore /f/, /v/,

Fërkimoret buzodhëmbore të gjuhës shqipe (338);

Bashkëtingëllorja /f/ (338-343);

Bashkëtingëllorja /v/ (343-348);

Fërkimorja glotale /h/, Burimet (348-349);

Rënia e kësaj bashkëtingëlloreje (349-350);

Kronologjia e formimit;

Kreu XII : Bashkëtingëlloret afrikate,

bashkëtingëlloret afrikate të gjuhës shqipe, llojet e tyre (353-354);

Afrikatet alveolare /c/, /x/, Bashkëtingëllorja /c/ (355-359);

Bashkëtingëllorja /x/ (359-360);

Afrikatet qiellzore-alveolare /ҫ/, /xh/ (360)

Bashkëtingëllorja /ҫ/ (360-367);

Bashkëtingëllorja /xh/ (367-368).

Kreu XIII: Dukuritë fonetike,

Dukuritë fonetike të sistemit bashkëtingëllor (370);

Asimilimi, Asimilimi si dukuri fonetike (371);

Grupet bashkëtingëllore të asimiluara (371-372);

Disimilimi, Disimilimi i sonanteve dhe i bashkëtingëlloreve të tjera (372-375);

Disimilimi në shkallë zero (375-376);

Haplologjia, Haplologjia në fjalë të trashëguara e në huazime (376-377);

Haplologjia në zhvillime të brendshme të shqipes (377-379);

Bashkëtingëlloret e dyfishta,

Formimi i bashkëtingëlloreve të dyfishta (379-381);

Rrugët e shmangies së bashkëtingëlloreve të dyfishta (381-382);

Grupet prej tri bashkëtingëlloresh,

Rënia e bashkëtingëllores së mesit (382-383);

Rënia e bashkëtingëllores së parë (383-384 );

Shtesat, Proteza (384-386);

Epenteza (386-391);

Epiteza (392-394);

Bashkëtingëlloret që zhdukin hiatin (394-401);

Metateza, Matateza e sonanteve lëngëzore (401-406);

Zëshimi e shurdhimi,

Zëshimi i bashkëtingëlloreve të shurdhëta (406-409);

Shurdhimi i bashkëtingëlloreve të zëshme (410-414);

Ndërrimet morfologjike,

Dukuritë morfologjike të sistemit bashkëtingëllor (414-415);

Ndërrimet e mbylltoreve (415-418);

Ndërrimet e sonanteve hundore (418-419);

Ndërrimet e sonanteve lëngëzore (419-421);

Ndërrimet e fërkimoreve (421-422);

Përfundime (423-428);

Treguesi alfabetik i lëndës (429-438);

Treguesi alfabetik i autorëve (439-449);

Treguesi alfabetik i shembujve (451);

I.Shqip (453-509);

II.Gjuha indoeuropiane (509-514);

III.Indishte e vjetër (514-515);

IV.Iranisht (515);

V.Armenisht (516);

VI.Ilirisht (516);

VII.Trakisht (516);

VIII.Dakisht (516);

IX Greqisht (516-521);

X.Dialektet italike (521);

XI.Latinisht (521-529);

XII.Gjuhë e dialekte romane (529-532);

XIII.Gjuhët kelte (532-533);

XIV.Gjuhët gjermanike (533-535);

XV.Gjuhët baltike (536-537);

XVI.Gjuhët sllave (537-540);

XVII.Gjuhë joindoeuropiane (turqisht) (540).

Summary (541);

Preface (543-544);

Introduction (544-545);

Part I: The vowel system,

Chapter I: Stress, Word-level stress (546-554);

Syntagmatic and sentence-level stress (554-556);

Chapter II: Stressed vowels (557-558);

Short vowels (558-560);

Long vowels (560-561);

Vowels formed language-internally in Albanian (561);

The vowel /y/ (561-563);

The vowel /ë/ (563-564);

Chapter III: Vowel length (564-571);

Chapter IV: Nasal vowels (571-577);

Chapter V: Unstressed vowels (577);

Word-initial vowels (577-580);

Word-medial pretonic vowels (580-584);

Word-medial posttonic vowels (584-585);

Word-final vowels (586);

The vowel /ë/ (586-587);

The vowel /e/ (587-588);

The vowels /i/ and /u/ (588);

The vowel /a/ (589);

The vowel /o/ (589);

Chapter VI: Diphthongs (589-590)

Inherited diphthongs (590-591);

Diphthongs that formed language-internally in Albanian (591-592);

The diphthong /je/ (592-594);

The diphthong /ja/ (594-596);

The vowel cluster /íe/ (596-597);

The vowel cluster /ua/ and /ue/ (597-605);

The group /vo – ~ va-/ (605-607);

Chapter VII: Morphonological phenomena ( 607);

Apophony (607-608);

Qualitative apophony (608-609);

Quantitative apophony (609-611);

Umlaut (611-614);

The alternation /e/ ~/i/ (614-617);

The exchange of vowel clusters into simple vowels (617);

Vowel contraction (617-620);

Crasis (620-621);

Anaptyxis (Epenthesis) (621-622);

Part II: The consonantal system,

Chapter VIII: The Indo-european consonantal system (623-625);

Chapter IX: Sonants (625-626);

Indo-european sonants in Albanian (626-627);

The nasal consonant /m/ (627-629);

The nasal consonant /n/ (629-631);

Rhotacism (631-633);

The palatal nasal consonant /nj/ (634-636);

The palatal sonant /j/ (636-638);

The lateral /l/ and /ll/ (638);

Rule I ( 638);

Rule II ( 638);

Rule III (639);

Rule IV (639);

Rule V (639);

The vibrant liquids /r/ and /rr/ (643);

Rule I (643);

Rule II (644);

Rule III (644);

Rule IV (645-646);

Chapter X: Occlusive consonants (646);

The gutturals (646-654);

The palatal occlusives /q/ and /gj/ (654-656);

The bilabial /p/ and /b/ (656-657);

The dental occlusives /t/ and /d/ (657-661);

Chapter XI: Fricative consonants (661-662);

The inherited /s/ in Albanian (662-666);

The alveolar fricatives /s/ and /z/ (666-667);

The palato-alveolar /sh/ and /zh/ (667-669);

The interdental fricatives /th/ and /dh/ (669-670);

The labio-dental fricatives /f/ and /v/ (671-674);

The voiceless glottal fricatives /h/ (674-676);

Chapter XII: Affricates (676-677);

The alveolar affricates /c/ and /x/ (677-679);

The palato-alveolar affricates /ҫ/ and /xh/ (679-683);

Chapter XIII: Phonetic phenomena ( 683 );

Assimilation (683);

Dissimilation (684);

Haplology (684-685);

Double consonants (685-686);

Three consecutive consonants (CCC) ( 686-687);

Intrusion (687-688);

Epenthesis (688-689);

Epithesis (689-690);

Intrusive consonants that prevent hiatus (690);

The palatal sonant /j/ (690-692);

The voiced labio-dental fricative /v/ (692);

The voiceless glottal fricative /h/ (692-693);

Metathesis (693-696);

Voiceless and voiced consonants (696-698);

Morphological changes (698);

Changes involving gutturals (698-699);

Changes involving dental (699);

Changes involving nasal sonants (699-700);

Changes involving lateral liquids (700);

Changes involving the vibrant liquids (701);

Changes involving fricatives (701-702) ;

Pasqyra e lëndës (703-712).

Kolec Topalli - Evoluvioni Historik i Përemrave të Shqipes — **Kolec Topalli – Evolucioni Historik i Përemrave të Shqipes**

Akademia e Shkencave e Shoqërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Evolucioni historik i përemrave të Shqipërisë,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Recensues: Akad. Shaban Demiraj, Prof. Dr. Seit Mansaku, Prof. Dr. Ethem Likaj.

Translated by: Julie May Kolgjini, Ph. D. Tiranë, 2008. Fq. 296, 16x 22 cm.

Përmbajta:

Parathënie (5-6);

Pasyra e shkurtimeve:

Revista e përmbledhje studimesh (7-9);

Gjuhë e dialekte (10-11);

Terma gjuhësorë (11-12);

Shkurtime të tjera (12);

Shenja të veçnta (12-13);

Bibliografia (14-23);

Burimet (tekste, fjalorë, gramatika, material dialektore, onomastikë) (24-27);

Kreu I: Përemrat vetorë dhe vetvetorë.

A-Format e theksuara:

Veta e I numër njëjës (29-50);

Veta I numër shumës (51-54);

Veta II numër shumës (54-56);

B-Format e patheksuara (56-61);

C-Përemrat vetvetorë (61-66);

Kreu II: Përemrat dëftorë.

A-Format e theksuara (67-70);

Format e numrit njëjës (70-85);

Format e numrit shumës (85-88);

B-Format e patheksuara: Format e numrit njëjës (88-89);

Format e numrit shumës (89-90);

C-Përemri dëftor (i, e) tillë (90-91);

Kreu III: Përemrat pronorë (92-93);

Tezat kryesore për formimin e pronorëve (93- 96);

Format e thjeshta (96-98);

Format e përngjitura (98-117);

Topika e përemrave pronorë (117-126);

Zhvillime fonetike të përemrave pronorë (126-129);

Zhvillime morfo-sintaksore të përemrave pronorë (129-139);

Kronologjia (140-144);

Kreu IV: Përemrat pyetës e lidhorë (145-146);

Klasifikimi i përemrave pyetës-lidhorë (146-148);

Përemri pyetës kush (148-155);

Përemri çë (155-159);

Përemrat pyetës se, si, sa (159-161);

Përemri pyetës-lidhor qish dhe përemri lidhor që (161-164);

Përemri pyetës cili dhe përemri lidhor i cili (164-67)

Kreu V: Përemrat e pacaktuar (168-170);

Klasifikimi (170-175);

Rrugët e formimit (175-180);

Burimet e përemrave të thjeshtë (180-191);

Përfundime (193-195);

Treguesi alfabetik i autorëve:

A B C Ç (197-199);

D E F G GJ H I J K L (200-201);

M N O P R S (201-202);

SH T V W XH Z (202);

Treguesi alfabetik i shembujve: Shqip:

A (203-206);

B C (206-207);

Ç D (207-208);

DH E Ë F G (208-209);

GJ (209-210);

H I J K (210-212);

L LL M (212-213);

N (213-214);

NJ O P (214-215);

Q R RR S (215-216);

SH (216-217);

T (217-218);

TH U (218);

V XH Z (219-220);

Z ZH (220);

Indoeuropianisht (220-222);

Indishte e vjetër (223);

Iranishte (223);

Armenisht (223);

Greqisht (224-225);

Latinisht (225-227);

Gjuhët romane dhe dialektet e tyre (227);

Gjuhët kelte (227-228);

Gjuhët gjermanike (228-229);

Gjuhët baltike (228-229);

Gjuhët sllave (229);

Gjuhë të tjera indoeuropiane (229):

Summary:

Preface (233-234);

I.Personal and reflexive pronouns:

A-Stresses forms (234-240);

B-Unstressed forms (240-243);

C-Reflexive pronouns (243-244);

II.Demonstrative pronouns:

A-Stressed forms (244-254);

B-Unstressed forms (254-256);

C-Demonstrative pronoun (i, e) tillë (256-257);

III.Possessive pronouns:

A-Simple forms (257-258);

B-Agglunitated forms (258-269);

C-The topic of possessive pronouns (269-273);

D-Phonetic and morpho-syntactic developments (273-275);

Chronology (275-277);

IV.Interogative and relative pronouns:

A-Classification (277-279);

B-The interrogative pronoun kush (279-281);

C-Interrogative pronoun çë (281-282);

D-Interrogative pronoun se, si, sa (282-283);

E-The pronouns qish dhe që (283-286);

F-The pronouns cili and i cili (286-287);

V.Indefinite pronouns:

A-Classification (287-289);

B-The path of formation (289-291);

C-Simple origins of the pronouns (291-292);

Pasqyra e lëndës (293).

Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë,

Departamenti i gjuhësisë.

Vepra: Bazat e gramatikës historike të gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Këshilli botues i ShBLU-së: Kryeredaktore: Lirika Çoçoli,

Anëtarë: Klara Shoshi, Nirvana Lazi, Valbona Gjergo, Spartak Kumbaro, Marjeta Pengo.

Redaktore përgjegjëse: Klara Shoshi,

Redaktore letrare: Klara Shoshi, Punoi në kompjuter: Autori,

Kopertina: Klara Shoshi, Recensues: Prof. Dr. Et’hem Likaj, Prof. Seit Mansaku.

Tiranë, 2011. Formati 70x 100/ 16. Fq. 302.

Përmbajtja:

Pasqyra e lëndës (3);

Parathënie (5-6);

Shkurtimet: Gjuhë e dialekte (7);

Terma gjuhësorë (7);

Shkurtime të tjera (8);

Simbole (8);

Kreu I: Evolucioni i sistemit gramatikor.

Veçoritë e sistemit gramatikor të shqipes (9-12);

Faktorët e krijimit të sistemit gramatikor:

Faktori fonetik (12);

Faktori morfologjik (12-13);

Dukuritë e fonetikës sintaksore (13);

Theksi (13-15);

Format dhe mjetet gramatikore:

Mjetet gjuhësore me të cilat shprehen kategoritë gramatikore, mund të jenë: të shumëkuptimshme dhe të njëkuptimshme (15-16);

Mbaresat (16);

Prapashtesat trajtëformuese (16);

Ndërrimet morfonologjike (17);

Tingujt e shtuar (17-18);

Mjetet e tjera gjuhësore janë: Përemrat dëftorë, numërori një, foljet ndihmëse e modale (18);

Supletivizmi (18);

Parafjalët (18);

Ndonjë lidhëz (18);

Përngjitja (18);

Disa lloj epitmesh:

Epitmi i jashtëm, epitmi i brendshëm, epitmi i përzier, epitmi në ballë të fjalës (19);

Literatura (19-20);

Kreu II: Sistemi emëror.

Veçoritë e sistemit emëror (21-22);

Paradigmat e lakimeve (22-23);

Lakimi i pare (23);

Lakimi i dytë (23-24);

Lakimi i tretë (24-25);

Lakimi i katërt (25-26);

Kategoria gramatikore e gjinisë (26-28);

Gjinia mashkullore e femërore (28-29);

Prapashtesat trajtëformuese (29-30);

Emrat që formojnë ndyshime në gjini me: mjete leksikore, mjete fjalëformuese dhe me mjete gramatikore (30);

Gjinia asnjanëse (30-34);

Kategoria gramatikore e numrit (34-36);

Formantet e shumësit: Formanti – ī (36);

Formantet – inj, – anj, – enj (36);

Formanti – nj (37);

Formanti – ë (37);

Formanti – e (37);

Formanti – a (37);

Formanti – ën (ë)/ – ër (ë) (37-38);

Formanti – në/ – rë (38);

Formanti – na/ – ra (38);

Shumësi me ndërrime fonemash në temë:

Metafonia (38- 40);

Ndërrimi /e/ ~ /i/ (40-41);

Ndërrimi /o/ ~ /ua/ ue/ (41-42);

Ndërrimi /e/ ~ /ye/ (42);

Ndërrimet morfonologjike të bashkëtingëlloreve (42-44);

Forma të parregullta shumësi (44-46);

Shumësi i singularizuar (46-47);

Kategoria gramatikore e rasës. Sistemi razor i indoeuropianishtes dhe i shqipes (47-51);

Emërorja e kallëzorja. Gjinia mashkullore (51-57);

Në trajtën e shquar të rasës emërore emrat e gjinisë mashkullore marrin nyjat shquese – i dhe – u (57);

Në rasën kallëzore nyja e trajtës së shquar është – në (57-60);

Gjinia femërore. Si dalin në trajtën e pashquar emrat e gjinisë femërore (60-64);

Nyja – a në trajtën e shquar (64-66);

Gjinia asnjanëse (66-67);

Trajta e shquar e emrave të gjinisë asnjanëse formohert me nyjën shquese – të (67-68);

Numri shumës (68-70);

Trajta e shquar e numrit shumës pse nuk sjellë ndryshime të temës (70);

Gjinorja e dhanorja. Kanë të njëjtat mbaresa po nga çfarë dallohen (70-74);

Si formohet trajta e shquar e shquar e emrave të rasa gjinore e dhanore (74-75);

Rasa rrjedhore (75-79);

Trajta e shquar në numrin njëjës formohet me anë të nyjës – t për të dyja gjinitë (79-81);

Rasa kallëzore parafjalore (81-83);

Literatura (84-85);

Kreu III: Sistemi nyjor.

Formimi i nyjave (86-88);

Format e nyjave dhe burimet e tyre:

Rasa emërore (89);

Rasa kallëzore (89-90);

Rasa gjinore-dhanore (90-91);

Rasa rrjedhore (91-92);

Gjinia asnjanëse (92-93);

Numri shumës (93-95);

Funksionet e nyjave:

Nyjat e prapme (95-96);

Nyjat e përparme:

Grupi i parë (96-97);

Grupi i dytë (97);

Grupi i tretë (97-98);

Grupi i katërt (98-100);

Nyja joshquese (100-102);

Zhvillime të nyjave në kushtet e sand’hit (102-107);

Mosha e nyjave (107-109);

Literatura (109-111);

Kreu IV: Sistemi mbiemëror.

Paranyjëzimi i mbiemrave (112-116);

Kategoritë gramatokore të mbiemrave (116);

Kategoria e gjinisë (116-118);

Kategoria e numrit (119-120);

Kategoria e rasës (120-121);

Kategoria e shkallës (121-122);

Literatura (122-123);

Kreu V: Sistemi përemëror.

Evolucioni i sistemit përemëror të gjuhës shqipe (124-125);

Përemrat vetorë: Format e theksuara (125-127);

Format e patheksuara (128-129);

Përemrat vetvetorë (129-130);

Përemrat dëftorë: Format e theksuara (130-132);

Format e patheksuara (132-133);

Në numrin shumës format e patheksuara janë: u për rasën dhanore dhe i për rasën kallëzore (133-134);

Përemri dëftor (i, e) tillë (134);

Përemrat pronorë: Format e thjeshta (134-135);

Format e përngjitura (135-141);

Topika e përemrave pronorë (141-143);

Zhvillime fonetike e morfo-sintaksore të pronorëve (143-144);

Kronologjia (144-145);

Përemrat pyetës e lidhorë:

Klasifikimi i përemrave pyetës-lidhorë (146);

Përemri pyetës kush (147-148);

Përemri pyetës çë (148-149);

Përemrat pyetës se, si, sa (149);

Përemri pyetës- lidhor qish dhe përemri lidhor që (150-151);

Përemri pyetës cili dhe përemri lidhor i cili (151);

Përemrat e pacaktuar: Klasifikimi (152-153);

Rrugët e formimit (153-154);

Burimet e përemrave të thjeshtë (154-155);

Literatura (155-157);

Kreu VI: Sistemi i numërimit.

Numërorët themelorë (158-159);

Burimi indoeuropian (159-160);

Kategoritë e tyre gramatikore:

Numërori një (160);

Numërori dy (160);

Numërori tre~tri (160-161);

Numërori katër (161);

Numërori pesë (161);

Numërorët e tjerë nga gjashtë deri në dhjetë (161-162);

Numërorët nga njëmbëdhjetë deri në nëntëmbëdhjetë (162);

Numërori (një)-zet (162);

Numërorët (një)-qind e (një)-mijë (162-163);

Numërorët rreshtorë (163-165);

Literatura (165-166);

Kreu VII: Sistemi foljor.

Evolucioni i sistemit foljor (167-169);

Mjetet gramtikore të sistemit foljor (169-170);

Mbaresat vetore (170);

Zanoret anaptitike (170-171);

Bashkëtingëlloret që zhdukin hiatin (171);

Prapashtesat (171-172);

Ndërrimet morfonologjike (172);

Gjatësia e zanoreve (173);

Foljet ndihmëse (173);

Foljet modale dhe aspektore (173-174);

Pjesëzat (174);

Foljet supletive (174-175);

Paradigmat e zgjedhimit (175-176);

Zgjedhimi i parë:

Klasa e parë (176-177);

Klasa e dytë: Nënklasa e parë, Nënklasa e dytë (176-177);

Zgjedhimi i dytë:

Klasa e parë, Nënklasa e dytë, Nënklasa e dytë (177);

Klasa e dytë: Nënklasa e parë, Nënklasa e dytë (177-178);

Klasa e tretë: Nënklasa e parë, Nënklasa e dytë (178);

Zgjedhimi i tretë:

Klasa e parë, Nënklasa e dytë (178);

Klasa e dytë: Nënklasa e parë, Nënklasa e dytë (178-179);

Zgjedhimi i katërt:

Klasa e parë, Nënklasa e parë, Nënklasa e dytë (179);

Klasa e dytë: Nënklasa e parë, Nënklasa e dytë (179);

Klasa e tretë (179-180);

Kategoritë gramatikore: veta dhe numri (180-184);

Kategoria gramatikore e mënyrës (185-186);

Mënyra dëftore:

Atributi i parë, Atributi i dytë, Atributi i tretë (186-187);

Mënyra lidhore (187-188);

Mënyra urdhërore (188-189);

Mënyra dëshirore (190-192);

Mënyra habitore (192-194);

Kategoria gramatikore e kohës (194-196);

Kohët imperfekte (196-198);

E kryera e thjeshtë (198-200);

Kohët e kryera (200-202);

Kohët w ardhme (202-205);

Kategoria gramatikore e diatezës (206-208);

Mbaresat (208-210);

Pjesëza u (210-212);

Paradigmatika: Zgjedhimi atematik (212);

E tashmja dëftore (212-213);

Folja jam (213-214);

Folja kam (214);

Folja thom (215);

E pakryera (215-217);

E kryera e thjeshtë (217-218);

Forma joveprore (219);

Mënyra urdhërore (219-220);

Mënyra dëshirore (220);

Format e pjesores (220-221);

Zgjedhimi i parë:

Klasa e parë, Klasa e dytë (221-226);

Koha e pakryer (226-227);

Koha e kryer e thjeshtë (227-228);

Forma joveprore (228);

Mënyra lidhore (228-229);

Mënyra urdhërore (229);

Zgjedhimi i dytë:

Klasa e parë (229-230);

Klasa e dytë (230);

Klasa e tretë (230-231);

E pakryera (231-232);

E kryera e thjeshtë (232);

Forma joveprore (232-233);

Mënyra lidhore (233);

Mënyra urdhërore (233-234);

Mënyra dëshirore (234);

Zgjedhimi i tretë:

Klasa e parë, Nënklasa e parë, Nënklasa e dytë (234-235);

Klasa e dytë: Nënklasa e parë (Grupi i parë, Grupi i dytë) (235);

Nënklasa e dytë (235-236);

E pakryera (236-237);

E kryera e thjeshtë (237);

Forma joveprore (237-238);

Mënyra lidhore (238-239);

Mënyra urdhërore (239);

Mënyra dëshirore (239-240);

Zgjedhimi i katërt:

Klasa e parë, Nënklasa e parë (240);

E tashmja dëftore (240-241);

E pakryera (241);

Në mënyrën lidhore (241);

Në mënyrën urdhërore (241-242);

Klasa e dytë, Nënklasa e parë (242);

Në kohën e tashme (242);

Në të pakryerën (242);

Në të kryerën e thjeshtë (242-243);

Në mënyën lidhore (243);

Në mënyën urdhërore (243);

Mënyra dëshirore (243);

Nënklasa e dytë: Në kohën e tashme (244);

E pakryera (244);

E kryera e thjeshtë (244);

Në mënyrën lidhore (244);

Mënyra urdhërore (244);

Mënyra dëshirore (244);

Klasa e tretë: Në të tashmen (244-245);

E pakryera (245);

E kryera e thjeshtë dhe epjesorja (245);

Mënyra dëshirore (246);

Foljet e parregullta (246);

Folja vdes (246);

Folja lë (247);

E pakryera (247-248);

E kryera e thjshtë (248);

Mënyra lidhore (248);

Mënyra urdhërore (248);

Mënyra dëshirore (248-249);

Folja dua (249);

E pakryera (249);

E kryera e thjeshtë dhe pjesorja (250);

Forma joveprore (250);

Mënyra lidhore (250);

Mënyra dëshirore (250-251);

Folja vete (251);

Format e pashtjelluara (251);

Pjesorja (252-253);

Prapashtesa – ë (253-254);

Prapashtesa – n (254);

Prapashtesa – të (254-255);

Prapashtesa – m (255);

Prapashtesa – në/- rë (255-256);

Prapashtesa – nᵈë (256);

Prapashtesa – un(ë)/ – ur(ë) (256);

Prapashtesa – jtë (256);

Prapashtesa – tun(ë)/ tur(ë) (256);

Prapashtesa – jtun(ë)/ – jtur(ë) (257);

Prapashtesa – mun(ë) (257);

Prapashtesa – nun(ë);

Forma themelore e foljeve (257);

Format analitike me bazë pjesoren (historikisht paskajorja) (257-260);

Format analitike me bazë emrat foljorë (260)

Paskajorja e tipit për të bërë (260);

Forma me të ardhur (261-262);

Forma një të ardhur (262);

Forma ta pamen (262);

Literatura (263-264);

Kreu VIII: Kategoritë e paeptueshme.

Ndajfoljet (265-267);

Parafjalët (267-269);

Lidhëzat (269-271);

Pjesëzat (271-273);

Pasthirrmat (273-275);

Literatura (275-276);

Kreu IX: Sistemi i fjalëformimit.

Mënyrat e krijimit të fjalëve (277-279);

Parashtesat (279-280);

Prapashtesat (281-282);

Literatura (282-283);

Kreu X: Sintaksa e fjalisë.

Mjetet e lidhjes sintaksore (284-287);

Përshtatja sintaksore (287-288);

Prapashtesat trajtëformuese (288);

Nyjat (288);

Ndyshimet e fonemave (289);

Ndryshimi i gjatësisë së zanoreve (289);

Format supletive (289);

Përshtatja në kategorinë e gjinisë (289-290);

Përshtatja në kategorinë e numrit (290);

Mbiemrat (290);

Përemrat (290);

Foljet (291);

Përshtatje në kategorinë kategorinë e rasës (291-292);

Përshtatja në kategorinë e shquarsisë (292);

Topika e gjymtyrëve të fjalisë (292-297);

Theksi i fjalisë dhe dukuritë e sand’hit (297-298);

Dukuritë e sand’hit në sistemin zanor (298-300);

Dukuritë e sand’hit në sistemin bashkëtingëllor (300-301);

Literatura (301-302).

Bibliografia e komentuar e veprave të profesor Kolec Topallit – nga Begzad Baliu

Gazeta

Bibliografia e komentuar e veprave të profesor Kolec Topallit

nga Begzad Baliu

Evolucioni historik:

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Theksi në gjuhën shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Akademia e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Për historinë e hundorësisë në gjuhën shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Zhvillimi historik i diftongjeve të shqipes

Prof. Dr. Kolec Topalli

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Shndërrime historike në sistemin zanor të gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Sonantet e gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Qendra e studimeve albanologjike.

Instituti i gjuhësisë dhe i letërsisë.

Vepra: Gramatikë historike e gjuhës shqipe,

Prof. Kolec Topalli.

Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Mbylltoret e gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli

Akademia e Shkencave e Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë

Vepra: Fërkimoret e afrikatet e gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Akademia e Shkencave e Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Dukuritë fonetike të sistemit bashkëtingëllor të gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Vepra: Bazat e fonetikës historike të gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Akademia e Shkencave e Shqipërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Fonetika historike e gjuhës shqipe.

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Akademia e Shkencave e Shoqërisë,

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.

Vepra: Evolucioni historik i përemrave të Shqipërisë,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë,

Departamenti i gjuhësisë.

Vepra: Bazat e gramatikës historike të gjuhës shqipe,

Prof. Dr. Kolec Topalli.

Related Images:

More articles

PËRGJIGJU Anulo përgjigjjen

Jozef Radi

Artikujt e fundit