![Lazër Radi - 1940](https://www.radiandradi.com/wp-content/uploads/2018/06/lazri.foto_.1940-219x300.jpg)
Biografia e Lazër Radit simbas Inteligjencës Artificiale (shqip)
Lazër Radi (Prizren, 29 janar 1916 – Tiranë, 22 shtator 1998) ishte jurist, publicist, prozator, poet dhe përkthyes shqiptar. Pas përfundimit të studimeve fillestare në Prizren, ai u zhvendos në Shqipëri, ku ndoqi shkollën e mesme në Tiranë dhe Shkodër. Në vitin 1938, filloi studimet për Drejtësi në Universitetin “La Sapienza” të Romës, duke u diplomuar në vitin 1942 me nota të larta. Me kthimin në Shqipëri ushtroi profesionin e avokatit dhe bashkëpunoi me gazeta të ndryshme. Pas vendosjes së regjimit komunist, ai u arrestua në vitin 1944 dhe u dënua me 30 vjet burg nga Gjykata Speciale, në vitin 1945. Mbasi kreu dhjetë vjet burg më pas u internua në kampe të ndryshme pune deri në vitin 1990. Pas rënies së regjimit , u kthye në Tiranë, ku rifilloi veprimtarinë e tij intelektuale, duke botuar vepra letrare dhe përkthime. Ndër veprat e tij më të njohura janë “Muret e Muzgut” (1993) dhe “Një verë me Migjenin” (1998).
Biografia
I lindur në Prizren, ai ishte më i vogli nga pesë fëmijët e Prend Çup Radit dhe Gonxhe Kolë Vilës. Familja me origjinë nga Mirdita u vendos në Bishtazhin në shek. XVII.
Lazër Radi ndoqi shkollën fillore dhe një pjesë të shkollës së mesme në vendlindjen e tij, midis viteve 1922 dhe 1929. Për shkak të mosparaqitjes së vëllezërve për shërbimin e detyrueshëm ushtarak në Mbretërinë e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve, familja fillimisht u zhvendos në Tiranë dhe më pas në Durrës. Në vitin 1931, falë një burse të dhënë nga ministri i Arsimit Hilë Mosi, vazhdoi studimet në Gjimnazin e Shkodrës, ku ra në kontakt me figura si Qemal Stafa, Pashko Gjeçi, Arshi Pipa e të tjerë. Në vitin 1938, filloi studimet për Drejtësi në Universitetin “La Sapienza” të Romës, duke u diplomuar në vitin 1942, me nota të larta. Pavarësisht ofertës për të qëndruar si profesor asistent, ai vendosi të kthehej në Shqipëri, ku filloi të ushtronte profesionin e avokatit në Durrës.
Nga viti 1942 deri në vitin 1944 ka punuar si sekretar në Zyrën e Strehimit për të Huajt dhe ka shkruar artikuj në gazetën “Bashkimi i Kombit” me pseudonimin “Ushtima e Sharrit”. Në dhjetor të vitit 1943, u martua me Vitore Vushmaqin. Mbas ardhjes së partizanëve në pushtet në nëntor 1944, ai u arrestua dhe në vitin 1945 u dënua me 30 vjet burg nga Gjykata Speciale për veprimtarinë e tij politike dhe gazetareske. Gjatë kohës së ndalimit, ai ndante qelinë me intelektualë si Mirash Ivanaj dhe Petro Marko. Në vitin 1952, u arrestua edhe gruaja e tij, por në vitin 1956 u lirua për shkak të problemeve shëndetësore. Mbas lirimit në vitin 1954, Lazër Radi u internua në kampe të ndryshme pune deri në vitin 1960. Më pas, ai jetoi me familjen në kampin e Savrës, duke punuar në profesione të ndryshme edhe në punë krahu deri në pensionimin e tij në vitin 1976. Në vitin 1982 ai u demaskua sërish në publik si “Armik i Popullit”.
Me rënien e regjimit komunist në vitin 1990, Lazër Radi rikthehet në Tiranë, duke marrë pjesë aktive në jetën intelektuale dhe politike. Në vitin 1992 kontribuoi në themelimin e lëvizjes “Lëvizja Demokratike e Bashkimit të Shqiptarëve”, duke organizuar takime në qytete të ndryshme të Shqipërisë deri në vitin 1997. Pas vdekjes së gruas në vitin 1997 dhe përkeqësimit të shëndetit, Lazër Radi vdiq në Tiranë më 22 shtator 1998.
Veprat
Veprimtarinë gazetareske Radi e filloi në vitet ‘30, duke botuar artikuj në revista si “Shtypi”, “Kombi” dhe “Drita” me pseudonime të ndryshme. Gjatë pushtimit italian ka bashkëpunuar me gazetat “Tomorri” dhe “Tomorri i Vogël”. Në vitet ‘90, pas rënies së regjimit, rifilloi të shkruajë, duke kontribuar në gazeta të ndryshme dhe duke themeluar revistën “Arbëria” së bashku me djalin e tij, Jozefin. Veprat e tij kryesore përfshijnë:
• Publiciteti: artikujt e tij i ka mbledhur në dy vëllime, “Publicistika e viteve ‘30-’40” dhe “Publicistika e viteve ‘90”.
• Përkthime: përktheu vepra të Platonit dhe Jovan Duçiqit, si dhe tekste të Frojdit dhe Jungut.
• Libra: botoi monografinë “Fashizmi dhe fryma shqiptare” dhe në vitet ‘90 vazhdoi të shkruante e të përkthente, edhe disa vepra që u botuan mbas vdekjes.
Një sërë veprash të plota të tij u botuan nga viti 2018 deri në vitin 2021, duke përfshirë 14 vepra origjinale dhe 9 përkthime, të prezantuara në Panairin e Librit 2021.
![Lazër Radi ne Vitet '70](https://www.radiandradi.com/wp-content/uploads/2021/08/228469149_4335089626552453_2276137341880716340_n-232x300.jpg)
Biografia di Lazer Radi secondo l’intelligenza artificiale (in Italiano)
Lazër Radi (Prizren, 29 gennaio 1916 – Tirana, 22 settembre 1998) è stato un giurista, pubblicista, prosatore, poeta e traduttore albanese. Dopo aver completato gli studi iniziali a Prizren, si trasferì in Albania, dove frequentò il liceo a Tirana e Shkodra. Nel 1938 iniziò gli studi in Giurisprudenza all’Università “La Sapienza” di Roma, laureandosi nel 1942 con il massimo dei voti. Tornato in Albania, esercitò la professione di avvocato e collaborò con diverse testate giornalistiche. Dopo l’instaurazione del regime comunista, fu arrestato nel 1944 e condannato a 30 anni di carcere dal Tribunale Speciale nel 1945. Trascorse dieci anni in prigione e successivamente fu internato in vari campi di lavoro fino al 1990. Dopo la caduta del regime, tornò a Tirana, dove riprese l’attività intellettuale, pubblicando opere letterarie e traduzioni. Tra le sue opere più note vi sono “Muret e Muzgut” (1993) e “Një verë me Migjenin” (1998).
albanese.
Biografia
Nato a Prizren, era il più giovane di cinque figli di Prend Çup Radi e Gonxhe Kolë Vila. La famiglia, originaria di Mirdita, si stabilì a Bishtazhin nel XVII secolo. Radi frequentò la scuola elementare e parte della scuola media nella sua città natale tra il 1922 e il 1929. A causa della mancata presentazione dei suoi fratelli per il servizio militare obbligatorio nel Regno dei Serbi, Croati e Sloveni, la famiglia si trasferì prima a Tirana e poi a Durazzo. Nel 1931, grazie a una borsa di studio concessa dal Ministro dell’Istruzione Hilë Mosi, proseguì gli studi al ginnasio di Scutari, dove entrò in contatto con figure come Qemal Stafa e Arshi Pipa. Nel 1938 iniziò gli studi in Giurisprudenza all’Università “La Sapienza” di Roma, laureandosi nel 1942 con il massimo dei voti. Nonostante l’offerta di rimanere come assistente professore, decise di tornare in Albania, dove iniziò la pratica legale a Durazzo.
Tra il 1942 e il 1944 lavorò come segretario presso l’Ufficio per l’Alloggio degli Stranieri e contribuì con articoli al giornale “Bashkimi i Kombit” sotto lo pseudonimo “Ushtima e Sharrit”. Nel dicembre 1943 sposò Vitore Vushmaqi. Dopo l’ascesa al potere dei partigiani nel novembre 1944, fu arrestato e, nel 1945, condannato a 30 anni di carcere dal Tribunale Speciale per la sua attività politica e pubblicistica. Durante la detenzione, condivise la cella con intellettuali come Mirash Ivanaj e Petro Marko. Nel 1952 anche sua moglie fu arrestata, ma rilasciata nel 1956 a causa di problemi di salute. Dopo il rilascio nel 1954, Radi fu internato in vari campi di lavoro fino al 1960. Successivamente, visse con la famiglia nel campo di Savër, lavorando in diverse occupazioni manuali fino al pensionamento nel 1976. Nel 1982 fu nuovamente denunciato pubblicamente come “nemico del popolo”.
Con la caduta del regime comunista nel 1990, Radi tornò a Tirana, partecipando attivamente alla vita intellettuale e politica. Nel 1992 contribuì alla fondazione del movimento “Lëvizja Demokratike e Bashkimit të Shqiptarëve”, organizzando incontri in diverse città albanesi fino al 1997. Dopo la morte della moglie nel 1997 e il deterioramento della sua salute, Lazër Radi morì a Tirana il 22 settembre 1998.
Opere
Radi iniziò la sua attività pubblicistica negli anni ‘30, pubblicando articoli su riviste come “Shtypi”, “Kombi” e “Drita” con vari pseudonimi. Durante l’occupazione italiana, collaborò con i giornali “Tomorri” e “Tomorri i vogël”. Negli anni ‘90, dopo la caduta del regime, riprese a scrivere, contribuendo a diverse testate e fondando la rivista “Arbëria” insieme al figlio Jozef. Tra le sue opere principali si annoverano:
• Publicistica: ha raccolto i suoi articoli in due volumi, “Publicistika e viteve ‘30-’40” e “Publicistika e viteve ‘90”.
• Traduzioni: ha tradotto opere di Platone e Jovan Dučić, oltre a testi di Freud e Jung.
• Libri: ha pubblicato la monografia “Fashizmi dhe fryma shqiptare” e, negli anni ‘90, ha continuato a scrivere e tradurre, con diverse opere pubblicate postume.
Dal 2018 al 2021 è stata pubblicata una collana delle sue opere complete, comprendente 14 opere originali e 9 traduzioni, presentata alla Fiera del Libro del 2021.
*P.s. Materiali është marrë nga Pyetja e bërë te Inteligjenca Artificiale, dhe që rezulton pa asnjë gabim, edhe pse mund të ishte më i plotë. jozef radi