“Biografizmi naiv” – vdekja e mjedisit dhe
“sistemi bidul” si teknologji mbijetese në art.
nga Leka Ndoja
“Derisa nji organizëm jeton në nji mjedis, ai mbijeton, por nëse vdes mjedisi, edhe organizmi vdes!”, – thotë teoricieni formalist Mikhail Bahtin në veprën “Dialogje imagjinare”.
Nëse me organizëm konsiderojmë nji vepër letrare psh gjatë 50 viteve të socrealizmit, ai e ka tepër të vështirë të mbijetojë, prandaj referentet e kësaj periudhe mundohen të kontekstualizojnë mjedisin e asaj periudhe. Psh, disa antologji, për të mbajtë gjallë letrarin qendër, riprodhojnë kontekstin e autorëve dhe subjektet promovuese të tyne: kritikë, pedagogë, investitorë (këta ishin subjekte partiake, gjatë socrealizmit, funksionarë që siguronin mjetet e promovimit, dhe sistemin e propagandës).
Këto quhen “sisteme bidule” në Francë, për përmirësimin e mbijetesën e nji teknologjie ose aggeggio në italisht – në këtë rast të mbijetesës së sistemit socrealist si teknologji që prodhoi autorë, që me vdekjen e mjedisit kanë pushu se ekzistuemi të receptuesit e mjedisit të ri. Ky mjedis asht kaotik por i fragmentuem ku lëvrijnë subjekte të reja të brishta, kapriçioze, por që nuk po e gjejnë “sistemin bidul” të teknologjisë së shfaqjes dominante.
Mjedisi i ri – me “sistemin bidul”, me “aggeggio” të reja mund t’i kapërcejë veprat e vdekuna kaherë, vetëm duke i shkatërru edhe “sistemin bidul” të socrealizmit, nji nga rrugët do të ishte – por nuk mund ta ofrojme këtë profeci, – por koha do ta sjellë që sistemi i ri letrar të pulsojë në qendrën e re.
Ndërtimi i “sistemit bidul” që senderton dendësinë e mesazheve përmes aparatit të komunikimit me nji grup të ngushtë psh turistësh – por në rastin tonë – me nji grup të ngushtë të receptuesve. Në këtë teknologji kujtesa dhe mendimi janë nji akt i mbyllët në kohë – ndërsa mesazhi artistik asht transkohor.
Duke u kthye te Bahtini, ai porosiste se nuk duhet krahasu paraqitja e nji vepre letrare dhe “realitetin naiv” – pra me realitetin historik pozitivist. Kjo metodë e “paraqitjes se realitetit naiv” ka funksion për largimin nga receptimi të atyne veprave – që nji teoricien slloven i sotëm i emërtoi veprat e socrealizmit si “vepra kolektive” duke ua mohu identitetin artistik deri dhe autorësinë.
“Sistemet bidule” po shfrytëzojnë rikontekstualizimin e mjedisit përmes kremtimeve dhe jubileve – që në jemi thirrun në çeshtje – për të mbijetu mjedisi i vdekun dhe jo emri i autorit përmes metodës së “biografizmit naiv”.
Çka asht “biografizmi naiv” si term i Bakhtin-it? Nëse Augusti kur vdiq Virgjili la porosi që veprës së tij komentatorët mos t’i shtonin asnji varg, ai u la rrugë të lirë – që të redaktonin – përsëritjet – pasi Virgjil Maroni nuk arriti t’i jepte dorën e fundit veprës “Eneida”.
Procesi i idealizimit të “mjedisit” dhe naivizmi po ndodh tashma jo me veprat letrare por me “biografizmin naiv”. Autorëve brendasistemore po iu shtohen “the deeds” – “bema” biografive – naivizëm që i kapërcen naivitetet e ideologjisë që përcollën në jetën letrare dhe publicistike brenda sistemit të mbyllet.
Biografistët naivistë janë pjesë e teknologjisë së “sistemit bidul” – mjedisi naivist – paraqitet si rrezik për letrarët e sotëm dhe teknikat e njohjes.
Marrë nga muri i FB i Vrethee Lnika, 16 prill 2023