Ditëlindje, me 20.02.1991
nga Sadik Bejko
20 shkurt 1991.
Gruaja, Elfrida, kishte ditëlindjen. Plot 40 vjeç.
Atë ditë ndoqëm në TV rënien dhe tërheqjen zvarrë nëpër rrugët e Tiranës të statujës së diktatorit. Televizioni e dha disa herë lajmin. Si për ta vërtetuar se nuk e kishin me gjasme, e pamë zvarritjen edhe në revistën kryesore televizive, në orën 8 të mbrëmjes.
Fiks në orën 20.00.
Nuk kishim bërë ndonjë plan për festimin e 40-vjetorit. Nën diktaturë festat familjare mbaheshin në mjedise të ngushta, me pak miq. Varej dhe nga xhepi. Njerëzit ishin hollë.
Atë mbrëmje na hipi në kokë që ta festonim atë 40 vjetor në një vend publik.
Ta festonim patjetër jashtë shtëpisë… ditëlindjen. Po ku?
Në errësirë dolëm të dy dhe drejt e në lokalin më të preferuar, më të mirin për kohën, në hotel Turizmin e qytetit. Hymë në restorant. U ulëm në katin e dytë. Kërkuam një darkë për dy vetë, shoqëruar me një shishe të mirë me verë, për ditëlindje.
Menjëherë na kthyen krahët. Nuk po na e varte njeri.
Në restorant ishim të vetmit klientë. Unë dhe gruaja!
Në hotel sikur kishte rënë bomba. As ngrohje, as ndriçim, as klientë. Hoteli nuk ishte i mbyllur. Por… ajo heshtje, kjo vetmi? Mos mbanin zi për dikë. Për çfarë, për cilin?
Dihej, që nëndrejtori i hotel Turizmit ishte edhe oficer i Sigurimit, pra, me punësim të dyfishtë. Shumë nga njerëzit e punësuar aty ishin “të dyfishtë”, e pakta… ishin fort të besuar politikisht për regjimin.
Rënia dhe zvarrisja rrugëve të Tiranës e statujës së Enver Hoxhës ata njerëz i kishte zënë në befasi. Dhe televizioni kronikën e gjatë të zvarritjes së diktatorit e kishte dhënë pandërprerje… pandërprerje…
Enver Hoxha për herë të parë në Televizionin Shqiptar, TV shtetëror, zyrtar, në të vetmin TV, ishte quajtur diktator. Enver Hoxha diktator?! Enver Hoxha i zvarrisur në TV shtetëror?! Zyrtarisht ?! Kjo i kishte plagosur keq. Ishin të papërgatitur për një gjëmë të tillë. Nuk mund ta besonin.
Ç’kërkonim ne aty? Pse duhet që t’u shërbenin klientëve edhe atë natë? Bota e tyre ishte kthyer përmbys. Ishte thyer copë e çikë, për të mos u kthyer më. Copë e çikë…
E përsërita kërkesën time. Ndieja që po më vështronin me egërsi. Gati nuk e donin veten që po u kërkoja të bënin detyrën si në një mbrëmje të zakonshme pune. Por unë buzëqeshja, isha i sjellshëm. E përsërita porosinë. Kërkoja një darkë të thjeshtë, sa për dy vetë…! As lule, as qirinj. Një pjatë të parë, një të dytë dhe patjetër një shishe verë… dy gota. A nuk ishte ky profesioni i tyre?! Kaq po kërkoja: të bënin punën për të cilën ekzistonin… paguheshin. Mos nuk e pëlqenin ditëlindjen e gruas sime? Do të shërbenin, apo e kishin mbyllur restorantin? Nuk kishin furnizim, apo… ishin të përzitur atë mbrëmje?
Me vonesë, por darkën e bënë. Turivaruar… po edhe shishen e verës e sollën.
.
Unë dhe gruaja në restorant. Vetëm. Asnjë tjetër… ne të dy! Në një gjysmë errësirë. Pa ngrohje. Pa na uruar. Pa na buzëqeshur njeri. Por ne ishim të vendosur. Do ta festonim.
Ngritëm gota. Gëzuar! Në ditëzvarrisjen e tyre, ne do të festonim… Dhe po e festonim. Kishim goxha motiv… Ditëlindjen… asgjë më shumë. Gëzuar!
Atë mbrëmje, me siguri, shumë nga miqtë tanë në qytet po e gëzonin zvarritjen e diktatorit. Heshtur a me zhurmë, secili sipas mënyrës së tij. Po jo publikisht. Ishte e rrezikshme. Gëzonin me frikë, të mbyllur nëpër shtëpitë e tyre.
Unë dhe gruaja, kishim një motiv që të dilnim nga shtëpia atë natë. Ditëlindjen! Morëm dhe pasaportën me vete. Që për çdo rast ta rrëfenim se ishim qytetarë seriozë. Nuk kishim asgjë me zvarritjen publike dhe pa kokë të diktatorit nëpër rrugët e kryeqytetit. Ne kishim një festë të vogël familjare. Një festë fare të pafajshme, të papërzierë me politikën e ditës.
Mbaruam darkën. Verën e pimë. U ngritëm dhe dolëm në heshtje.
Rrugës Frida më tha se ato ditë dikush e kishte kërcënuar me paralajmërime ogurzeza. I kish thënë që të ulnin kokën e të kafshonin gjuhën ata që ishin mprehur për të dalë kundër Enverit. Ne nuk dorëzohemi. Do t’i heqim zvarrë kufomat e tyre. Ta dinë mirë!!
Frida i kishte thënë se nuk kishte punë me këto llafe, ndaj të mbante rrugën larg saj. Larg familjes sime.
Por ishte trembur. Menjëherë kishte thirrur në shtëpi falltaren “personale”, plakën xhexhe Vito. Ajo hidhte fall në filxhan po t’i vije përpara një kafe. Por kafe kafe, jo nga ato me elb, apo kafe me çikore. Viton të tjerët e mbanin pak të lajthitur, por ajo ishte mikja jonë (i kishim shtëpitë ngjitur) dhe e dinim që fallet i dilnin. Asaj gjërat i dilnin të shkruara në ballë. Nuk dëgjonte as BBC, as Zërin e Amerikës.
Plaka Vito kishte përmbysur filxhanin dhe kishte thënë se njeriu me hënë dhe me yll në ballë (Gorbaçovi) e kishte prishur komunizmin. Nuk dihet si e qysh ia doli… por përfundimisht komunizëm nuk do të kishte më. Kishte cofur. Ndaj të mos trembej. Ajo e kishte parë të vdekur, i kishte dalë kaq herë në filxhan. Se… edhe nëna i kishte vdekur këtij komunizmit, vdekur mu në vendlindje, sipas Vitos. Atje te Moskovi. Një gjëje të tillë, dikujt që i vdes nëna, nuk ka kush ta ngjallë më. Kush? Nga cili bark do të dalë?
Pas kësaj darke jo shumë festive, kremtim i ditëlindjes në datën 20 shkurt 1991, ne po ktheheshim në shtëpi. Natë. Rrugët krejt të zbrazura, pa ndriçim. Me pak frikë ecnim, mbanim njëri-tjetrin. Veç diçka e errët, një diçka veçanërisht dhe pa masë e egër, kishte marrë fund diku larg nesh. Kishte vdekur një frikë e gjatë, gati gjysmëshekullore. Frika nga komunizmi.
Dhe nuk do të ngjallej. Kurrë më.
.
Tiranë, 14 shkurt 2021
.