Duke parë portretin e Jozef L. Radit
nga Thanas L. Gjika
Duke parë në facebook-un e Jozef Rdit portretin e tij, portret në ngjyrë bonxi me “cigaren” e varur në gojë, që nuk është veçse një krah i syzeve, më shfaqen si në film shumë vuajtje të këtij qytetari që lindi në internim dhe mbeti në Savër deri në moshën 35 vjeçare, kur ishte burrë i martuar me dy fëmijë. Në këtë fytyrë ndjej bekimin që mori nëna e tij, pas daljes nga burgu më 1956, kur shkoi gjunjazi e iu lut Shna Ndout te kodra e Laçit për t’i dhënë një djalë, që të mos i shuhej familja Radi. Dhe Zoti ia dëgjoi lutjen e ia plotësoi kërkesën duke i dhënë dy djem: Jozefin dhe Luçianin, si dhe një vajzë, Adrianën.
Në portretin e Jozefit ashtu si në atë të babait të tij, Lazrit, erërat e nxehta e të thata dhe ato të ftohtat plot lagështirë të Myzeqesë, kanë lënë gjurmët e tyre. Ua reshku ballin këtyre të përndjekurve dhe bashkëvuajtëve të tjerë, por as erërat, as fortunat politike nuk ua mposhtën shpirtin dhe mendjen. Ata ua kalitën e ua kthyen shpirtin dhe fytyrën në monumente broxi.
Jozefi i ndenji më pranë babait dhe e ndihmoi për t’i krijuar kushte pune si gjatë internimit dhe mbas tij. Frut i kësaj ndihme të përkushtuar janë botimi i veprës seriale në 17 volume i krijimtarisë së Lazër Radit, një korpus madhor i një të përndjekuri që ia kushtoi gjithë energjitë e tij krijuese emancipimit dhe formimit letrar e moral të popullit të vet.
Ky potret në ngjyrë bronxi dhe ajo “cigarja” e varur në anën e majtë të buzëve, që më kujton cigaren e Petro Markos, dëshmojnë për përbuzjen ndaj vuajtjeve edhe për durimin këmbëngulës në punën krijuese.
Kush ka pasur rast të lexojë shkrimet e Jozef Radit te revista internetike radiandradi.com ndjen forcën krijuese të një talenti. Kush ka dërguar për publikim shkrime tek kjo revistë, ka shijuar ngritjen e nivelit të shkrimeve të veta përmes ilustrimeve të goditura dhe faqosjes plot gusto e zgjuarsi që u është bërë këtyre shkrimeve prej publikuesit artist.
Jozef Radi, bashkë me babanë e vet Lazrin, me Profesor Sami Repishtin, Arshi Pipën, Martin Camajn, At Zef Pëllumbin, Jusuf Vrionin, Visar Zhitin, Jorgo Bllacin, Vehbi dhe Elida Skënderin, Zydi Moravën, Lek e Leonard Pervizin, Eugjen Merlikën, Genc e Mërgim Korçën, Reshat Kripën, Fritz Radovanin, Profesor Isuf Luzajn, Robert Martikon, Madu-në, bijtë e bijat e familjeve Markagjoni, Kupi, Dine, etj, me qëndrimin e tyre burrnor gjatë vuajtjeve poshtë e lart dhe me veprën e tyre letrare e publicistike, bëjnë pjesë në ajkën e inteligjencës shqiptare të këtyre 75 vjetëve të fundit të shoqërisë shqiptare. Vepra e tyre realiste letrare e publicistike ka krijuar rrymën e shëndoshë të mendimit politik e letrar shqiptar, së cilës i përket e ardhmja.
Avokati Spartak Ngjela ka të drejtë kur thotë se bijtë e këtyre të përndjekurvre, që kanë kryer shkollat e larta në botën Perëndimore, të cilët bëjnë pjesë në ekselencën e re intelektuale shqiptare, janë të gatshëm ta qeverisin Shqipërinë për ta shpënë me dinjitet në Bashkimin Europian.
I u lutem bijve dhe nipërve të ish-shërbëtorëve të diktaturës, që të lexojnë veprat e këtyre të përndjekurve për t’u kthjelluar, si u kthjellova unë pasi njoha jetën plot vuajtje dhe veprën e këtyre bijve të shquar të popullit tonë. Ky hap do t’i ndihmojë të kthjellohen dhe të çlirohen prej drogës komuniste që kanë marrë nëpër familjet e tyre dhe gjatë viteve të shkollimit, dhe do t’i afrohen kulturës së vërtetë qytetare, që nuk merret me sharje e fyerje personash, por me ndërtimin e një strategjie për mbarëvajtjen e çeshtjes kombëtare për krijimin e një kulture, të një letërsie kombëtare dhe të një shteti kombëtar shqiptar…