Dy fjalë nga unë për Vermoshin
nga Denata Rroji
Vermoshi asht në krahinën e Kelmendit, ky i fundit rrjedh nga latinishtja e vjetër që do të thotë: i urtë, i thjeshtë, i mirë. Ndodhet 95 kilometra larg qytetit të Shkodrës, në një lartësi prej 1100 metra mbi nivelin e detit.
Përgjat Vermoshit kalon lumi me të njëjtin emër, i cili përmes degëzimeve dhe bashkimeve me lumenjtë e tjerë derdhet në Danub. Fshati Vermosh rrethohet nga male, pllaja dhe lëndina me aromë sherebele, hije të cilëve u bëjnë së shumti pemët e ahut, panjës dhe më pak pishat.
.
Në këtë tokë t’bekueme jetojnë malësorë shtatnaltë të pashëm dhe gra të bukura hijeranda në dukje, por shumë të thjeshta, të pastër si uji i burimeve dhe mikpritsa me zemër. Janë të famshëm kelmendasit për bulmetnat e tyne të shijshëm, për mishin e kullotave jeshile, për proshutën e tymosun, bagëtinë buzëqumësht të sapotherun, për rakinë prej boronice, të gjitha këto shtruar mbi tavolinën prej druni zbukuruar me lule mali. Shtëpitë karakteristike të alpeve shqiptare, me çatitë e pjerrëta me pllaka druri ba për me rrëshqit bora në dimrin e gjatë, vendosun mbi muret e larta të gurta, në to dritare të vogla po prej druri, strehojnë malësorë me histori prejshekullore të pamposhtur as nga shkjau, e as nga turku 500-vjeçar dhe sigurisht, as nga regjimi i ashpër komunist, duke paraqit një qëndresë si prej malesh. Pronat e tyne ndahen me gardhiqe, në fund me një derë të improvozuar që hapet me një çengel po dhe ai i sajum. Sapo dëgjojnë derën e gardhit që hapet, pa ditë se kush je, thërrasin me za t’sigurtë dhe miqësor që prej verande: “Bujrum n’shpinë e filanit!” Kshu t’i ndihesh mik që në prag t’oborrit.
.
Sa të heshtun, të mençur, aq dhe oratorë, sofistë, janë malësorët e Kelmendit, përvojë oratorie e fitume ndër kuvende me temë jetën e tyne sipas ligjësive të kanunit, ashtu sofistë dhe në lidhje me temat e fatit t’Shqipnisë apo dhe të popujve fqinjë. Atje ku në dukje shikoje një jetë të theksume patriarkale, gruaja ishte në qendër të vëmendjes duke na u prezantu si njeriu më i rëndësishëm i familjes sa shpesh urdhëronte për të mos u disktuar urdhni i saj. Këto e të tjera arsye janë, pse u dashurua atëherë me alpet shqiptare aristokratja angleze Edit Durham dje si dhe albanologu Robert Elsie dhe çdo turist i huaj apo vendas sot që shkel në këto zona.
.
Shkrue me 15 maj të 2017
.