Erenestina Halili Gjergji –
“Gjama e Eres” – Poezi
Kohë ma parë
ndesha n’do vargje shtojzovallesh,
për të cilat m’u desht me e ndalë mendjen
e me e mbajtë frymën…
e u shtyva me besue se poezia ndër shqiptarë
asht e shtrenjtë po aq sa buka,
asht e vyeshme po aq sa ujnat
e çmueshme sa dielli që i jep shpirt gjithçkafjes…
Poezia ndër ne asht binjake me njat Zotin e Madh,
që ka mujtë me na mbrritë gandull deri n’ditë t’sodit,
njashtu n’dritë të pashprishun prej së keqes,
e shumë prej poezive të kësaj zoje
të panjoftun e aq shumë të njoftun
nji ditë kanë më ju bindë edhe Ju tjerve n’fjalë të mia,
Sot unë mundem veç me thanë:
Mbani mend: Asht tuj ardhë Era…!
jozef radi, 22 e gushtit 2016
Gjama e Eres – Kopertina e Pasme e Librit
Më gjeti edhe mua me vjershat e Erenestinës, si Darën e Ri me të bijën e Lalës, që e çoi “në monë e shkuom”.
Janë të bukura, plot me gdhenj e gjurmë të një etnografie të foluri të hershme e tashmë gati të harruar. Poetja gërmon në folklorin e zonës dhe sjell së andejmi motive e leksematikë shumë të bukur, por edhe jo gjithmonë të kuptueshme për brezin e ri, besoj edhe për shoqet e saj të njëmoshe, me të cilat tashmë ndan sukseset e detyrat në katedër a department. Ç’ta ketë shtyrë këtë zonjë, mbas një përvoje të mirë e relativisht të gjatë në lëmin e gazetarisë e të letrave, me tituj të mbrojtur e çmime të fituara për shkrimtari e gazetari të realizuara në shqipen standarde, të shkruajë poezi në dialekt dhe as në gegnishten tradicionale, por në një të folme anësore e gati prej shumëkujt edhe të harruar? Pra, a kemi një ikje ekzotike “larg rrëmujës e rrëmetit”, apo një sprovë për të këndellur sende “rrëgjata”, të ndryshkura, por që kanë vlerë të madhe, pikërisht si gjetjet e hershme në zbulimet arkeologjike(?!).
Akademik Gjovalin Shkurtaj
“Në historinë tonë, në kujtesën tonë vetjake e kolektive, më së lehti hyhet me gjuhën. Me poezinë e saj, Erenestina Halili nuk shkruan histori, as të veten e as të popullit të saj, ajo ndriçon artistikisht ngjarje dhe fakte, zbërthen e kuptimëson gjendje që lidhen me këto ngjarje dhe fakte.
Në poezinë e saj, ajo nuk e ka paraqitur Dukagjinin e vet në lashtësinë e në të sotmen e tij fizike e gjuhësore, por ai i ka shërbyer si bazë e formësimit të botës së saj të pasur artistike, i ka shërbyer për të na bindur mjeshtërisht se gjithçka ndien e provon ajo, kemi ndier dhe përjetuar edhe ne, për të na siguruar se ajo jeton e mendon njëmendësisht me shpirtin dhe me krenarinë e tokës së saj dhe me frymën e shpirtin e idiomës së vet gjuhësore, kurse, siç na është e njohur, çdo idiomë gjuhësore, sado e vogël qoftë, përmban në vete një botë të veçantë, unike, me të cilën mbahet ajo, me të të cilën subjekti poetik riprodhon kujtesën e vet, trashëgiminë e vet gojore e materiale, në vërtetë me të cilën shpreh gjallësinë e shpirtit të vet. Këtë të vërtetë na e dëshmon qartë e bukur poezia e frymëzuar e Erestina Halilit.
Prof. Dr. Shefkije Islamaj
Këtë vit më bëjnë ta mbaj në mend tri poetesha: Enkeleda Ristani, Entela Tabaku Sorman dhe Erenestina Gjergji Halili. Kjo e fundit, duke u personifikuar si Era, na e solli në strukturë kompakte librin Gjȃma e Erës që nis me N’t’mjellun e sos me N’t’korrun. Në njëfarë formë sekush sjell një kumt në lirikën e tij, po kumti i Erenestinës i jep zë Erës, Dheut e Gjâmës. Ajo nuk është Fatthëna, po bija e gjëmimit të kohërave që end fijen e perit të arkeologjisë poetike e na mbështjell shpirt e mendje e zemër me pëlhurën qefin e vello njëkohësisht. Gjetje konstruktesh, formash e idiomash vijnë e bëhen qëndisma të këtij qilimi magjik. Midis këtij hutimi gjëma na bëhet klithmë dhe s’kemi sesi të mos pyesim: Erenestina, ku paske qenë!?
Adem Gashi, shkrimtar
Një libër që të përçudnon me lashtësinë, finesat gjuhësore e figurative dhe me modernitetin tematiko-stilistik. E thurur dhe konceptuar si ringjallje, ajo ta sjell afër gjuhën e Buzukut, Fishtës e Camajt, por që tematikisht dhe perceptimisht krahasohet me perlat poetike të Shkrelit. Një libër, që mëton të sjellë ligjërimin e lashtë dhe fjalët harruara gegnishte, ajo të ngjan me Biblën dhe aftësinë e saj të përhershme për përtëritje kuptimore dhe semantike. Libri Gjáma, është një inkarnim i shpirtit antik ilir, i mitologjisë shqiptare dhe i të menduarit filozofik antik.
Dr. Murteza Osdautaj
Të gjitha baladat e marra në analizë, Gjibardha, Legjenda e shqipes, Kulçedra, Binak’t, Bjeshka, Legjenda, Gjyshënve, Gjama, rrinë në këmbë mbi narracion, e autorja luan rolin e ndërmjetësueses, për te lexuesi. Autorja shërben si ndërmjetësuese, por edhe vetë identiteti (kulturor, trashëgimor) kuptohet si ndërmjetës (idem), pikërisht atëherë kur zëvendëson identitetin e kuptuar si vetvete/vetvetja (ipse), ku dallimi mes idem dhe ipse, nuk është gjë tjetër veçse identifikimi themelor i identitetit narrativ. E, ky, duket se është edhe qëllimi kryesor i autores: ngrehja e përhershme e kullës së të parëvë ndërmjet identitetit narrativ, kulturor dhe përmbajtësor. E, prof. Erenestina, ia ka dalë të ngrehë kullën e saj të përjetshme të baladave, duke sjellë jo vetëm rrënjët e shpirtit të saj, por edhe duke i mbjellë ato të përjetësi.
Dr. Alma Dema
Poezia e Erenestinës, edhe pse e tevonë, hyn te akumulimet e thella shpirtnore që nji ditë e kërkuen dhe e gjetën shpërthimin. Ajo guxoi me iu drejtue poezisë e me e kërkue prej saj dritën e përroit të nënndërgjegjes, me e shfaqë krejt at botë që kishte jetue si ndrydhje mbrenda saj. Me trajta e forma aq të larmishme letrare, prej primitives primordiale deri te modernia abstraguese, ajo mbrrin Olimpin e vet letrar, duke i dhanë përmasa të reja fjalës, fjalisë dhe mendimit. Kambanat e mshehuna në shpirtin e saj të përcjella me nji dritë të pashoqe përmes vargjesh kanë me gjetë gjithnji e ma shumë vemendje e kanë me grabitë gjithnji e ma shumë lexues!
Jozef Radi, shkrimtar
Poezia e Erës ka palcë etnie, gjuhë dhe figurë autentike. Poezia e saj s’është vetëm varietet gjuhësor, është idiolekt, gjuhë e atësisë, etnotekst. Poezia e saj është monument për gjuhën, revoltë, por edhe stil i të jetuemit. Ajo është lëngatë dhe shërim, luftë dhe ngadhënjim! Gjâma e Erës, është një autopoetikë figurale, përtej saj shtrihet antropoetika si konfesion i përhershëm, që e ndjek si hije kudo në jetë dhe në letra.
Lexues, po (ri)kthehet Era e Poezisë!
Dr. Agron Y. Gashi