Filosofia al mente – Determinizëm historik!
nga Bashkim Abazi
Logjika është fillimi i ndriçimit human, jo fundi i saj.
Trashëgimia, jo vetëm kulturore, u lihet e plotë brezave. Jo ashtu siç na i dhanë neve: të trazuar, hibride, të gjymtuar apo… tjetërsuar.
Në takimin promovues të librit “Mbi Butrintin” me autor prof. Sazan Guri dhe Dr. S. Pinguli ndjehesh atdhetar, pak nacionalist dhe qenie e paplotësuar në vetëdijen dhe identitetin kombëtar.
Si antar i Akademisë qëmtoj publikisht:
-Librat janë si fëmijët e pavdekshëm, që ju bëjnë karshillëk prindërve të tyre.
-Qasjet epistemike imponojnë rrjedha logjike determinuese.
-Konsideratat e trashëgimisë ofrojnë vështrime historike, arkivore, mbrojtje juridike dhe imazh identiteti.
-Popujt që jetojnë mbi përplasje të kulturës, ngulmimeve urbane, standartit të intelektit, lëvizjeve difuzive dhe… religjionit e kanë të mbartur dhe bazal konfliktin e identitetit. Zbulimet arkeologjike si dëshmí, gjuha dhe territori – të pajustifikuara apo mpleksura gabim nga etimiologjia – përbëjnë thelbin e identitetit.
-Mbi histori hibride, lineare dhe korpuskulare me nomadizëm, beduine dhe endemizëm mbijetese enden të frikshme, mistike… dhe mitologjike pasojat a pariah e skllavërisë, gjëmat mesjetare, kryqëzatat e përgjakura nga doktrina të sundimit, asimilimit dhe humbjes/rikrijimit të identitetit.
-Vështrime pranë vetes, mbi fenomenologji historike – vendos këtu: helenët në Greqi, keltët në Galí, arabët në Spanjë, francezët në Oqeani… Krimeja, Kashmiri, Qipro, Malta… – të orientojnë në busulla të dekoduara dhe aspak suí generis. Mendoni qendrat urbane: Lisius, Oricum, Apolonia, Bylis, Durrahcium, Drishti… dhe Butrinti pranë Saranda – 40 shtëpi!
-Praktikisht, merremi me pasojën dhe jo shkakun. Ligjërisht, rezoluta eshtë nismë suksesi e Akademisë dhe Aleancës.
Si doktrinë e filozofisë së historisë dhe moralit, trashëgimia është triptik natyrë, shtet, ligj. Në filozofinë e marrëzisë është pohim/mohim i triptikut: pronë, kulturë, lirí.
Njerëzit i shmangen së vërtetës, sepse nuk e dëshirojnë humbjen e iluzioneve të tyre. Përballë një bote mbytëse të identitetit ilir, epirotas dhe arbënor; përballë falsiteteve rajonale dhe më gjerë; përballë dashakeqësisë dhe ekspansioneve pa skrupuj… duhet pasion, vullnet dhe prova. Ato janë kokëforte dhe formula e shenjtë e identitetit dhe trashëgimisë me logjikë determinuese.
B. Abazi – 25 shkurt 2023
Ph. D në filozofi.