Fryma
nga Muç Xhepa
“…Ata e përmbysin rendin e vjetër në pak orë ose ditë,
i gjithë rrëzimi përtokë me forcë zgjat disa javë ose më së shumti vite,
por fryma, fryma fanatike që frymëzoi trazirat
adhurohet për dekada më pas, me shekuj…”
Boris Pasternak, “Doktor Zhivago”
Veli Xhepa la dyqanin dykatësh, ndërtesë moderne për kohën, në krye të Lagjes “Bodurre” dhe mori rrugën për në shtëpi. Djaloshi me flokë valë-valë gështenjë të çelur, fytyrë të hijshme, mashkullore e trup mesatar të lidhur, kishte filluar të ëndërronte të ndiqte shkollën tregtare në Itali. Ëndrra do të mbetej veç ëndërr: pushtimit komunist i ishte shtuar edhe shëndeti i lig – artriti i shtyllës kurrizore i shkaktonte dhimbje të forta dhe ngurtësim të zonave të tjera të trupit.
-Mbylla portën e madhe duke e siguruar me dy krahët e hekurta. Perëndimi kuqërrem ulej ngadalë në katin e dytë dhe dukej se do t’i vinte flakën ndërtesës me kornizë muri prej druri – trarëve kryq dhe mbajtës, gjysmë dekorativë, të mbushur me suva e tulla, arkitekturë e një shekulli tjetër të artë, ndërtuar nga të parët tanë. Ndalova në mesin e oborrit. I madh, i bukur, shtruar me gurë të lëmuar. Më zuri trishtimi. Një javë më parë na kishin sekuestruar mallin e njërit prej dyqaneve. Pasuri e vënë ndër breza. Filluan ta godasin fort portën.
-Hapeni derën gjakpirës!
Dialekt jugor. Hapa njërën anë.
-Hë ti kurrizo! Gjallë je?
Ishin katër. Tre ushtarakë, veshur me uniforma të lërosura, të dalëboje dhe një civil. E njoha. Ishte ai që kishte regjistruar mallin e njërit prej dyqaneve, kur na e sekuestruan. Kishte ardhur me tefter në dorë edhe këtu. Qëndronte prapa tyre. Elbasanas, Shefqet Peni. Ujku që ulëriti te porta, me kapele, yllin të qepur kokëposhtë, më goditi me kondakun e pushkës në shpinë. U shemba në kalldrëm. Çdo pjesë e trupit mori horë, si t’më kishte flakur mbi prush.
-Ku i keni fshehur topat e stofit? Mallin…!!
Më vinte si thikë zëri i tij mes dhimbjes. Më drejtohej mua, apo pjesëtarëve të tjerë të familjes, që i kishin nxjerrë me forcë në hajat. Bëra të ngrihem. Këmbët s’më mbajtën. Ata kontrolluan çdo dhomë të katit të parë. Pastaj u ngjitën në të dytin. Atje qëndruan pak. Ndërsa zbrisnin shkallët, shanin me fjalor të ndyrë.
-Do t’i gjejmë edhe në brimën e miut t’i fusni! Pasuritë e grabitura.
Ç’ishte ajo “frymë” e re: vjedhjeje, grabitjeje… Cilës force i referohej. Gjykimi. Vullnetit, qëllimit të kujt. Të të parit të tyre. I njohur që në bankat e shkollës si vjedhës ordiner. Apo babait shpirtëror, “bijtë e Stalinit jemi…”, Kobës, që fare i ri, kishte grabitur me armë banka… Të nesërmen një përfaqësuese e pushtetit popullor, edhe ajo veshur me uniformë ushtarake, pasi regjistroi numrin e dhomave, plot kompetencë tha se “…në shtëpinë tonë do të strehoheshin disa familje të tjera, të ‘çlirimtarëve’…”. Ndërsa ne duhej të dilnim jashtë, duke lënë gjithçka aty, të paprekur. Në mbrëmje u gjendëm në rrugë. Të huaj në lagjen tonë. Kadri Mitarja hapi dyert e shtëpisë. Nuk duhet t’ia harroni, kurrë.
Fundmuaji. Gusht 1972. Trokita lehtë në derë.
-Hyr.
Zë i mekur. Kishte ditë që lëngonte në shtrat. Puna e rëndë, një jetë të tërë me kazmë e lopatë në dorë, e kishte vënë përposhtë njeriun e hekurt. Karakteri i tij i fortë, ndershmëria deri në kockë, urrejtja e pakufishme ndaj komunizmit kishin qenë shtyllat kryesore që e kishin mbajtur gjallë.
-Daj Vela, po nisem për Tiranë. Shkollë.
Ngriti kokën me mund nga jasteku. Sytë i qeshën. Vezulluan.
-Shkollën e Mesme të Gjuhëve të Huaja.
Vuri gishtin në buzë. Të mos e përsërisja.
-Hap sepeten. Merrni nga një kokërr shefteli.
Babait iu mbushën sytë me lot. E përqafoi. Ashtu bëra edhe unë.
-Ruaju bir nga “fryma” e keqe… Po futesh në folenë e grethave!!