Imzot Prend Doçi, Abat i Mirditës Pal Doçi (1993)

Imzot Prend Doçi – Abati i Mirditës (1846-1917)

Pal Doçi (1993)

Në gjurmë të figurave të historisë kombëtare

Në një raport mjaft të hollësishëm, që konsulli rus i dërgonte qeverisë së vet, mbi rrjedhën e punëve në Kongresin e Manastirit më 1908, ndër të tjera vë në dukje se: “…nuk qe e lehtë miratimi i alfabetit latin të shoqërisë “Bashkimi” mbasi Prend Doçi, Kryetar i saj dhe autori i alfabetit ishte prej Mirdite. Përfaqsuesit e krahinave më të përparume e quanin për fyerje të pranonin egërsinë e kësaj krahine të prapambetur…” Sidoqoftë krahas një tjetri të kaluar kohe, alfabeti i “Bashkimit” u pranua dhe mbetet një alfabet i përbashkët kombëtar, por kurrë s’u tha se Prend Doçi qe autori i tij. E kjo ka ndodhë për atë fakt të pamohueshëm historik që flet konsulli i huaj.
Edhe në tubimin me rastin e 80 vjetorit të ngritjes së Flamurit Kombëtar të organizuar në Tiranë më 25-28 Nëntor 1992, edhe pse pati një referat të veçantë për çështjet e kulturës, ku u përmendën sa e sa vetë, edhe të dorës së tretë në fushën e kulturës kombtare shqiptare, autori i referatit Prof. Alfred Uçi nuk e gjeti me vënd(!) të përmendte Prend Doçin, i cili për më afër se gjysëm shekulli 1870-1917, i ka shkri gjithë energjitë e veta mendore dhe fizike në dobi të atdheut dhe kombit, duke luftuar me pushkë dhe penë për zgjimin e ndërgjegjes së bashkimit kombtar për çlirimin dhe përparimin e shqiptarve.
Prend Doçi lindi në Bulgër të Mirditës, në 26 shkurt të vitit 1846. Në vitet 1859-1861, vijoi mësimet në seminarin papnor të Shkodrës, ndërsa në vitet 1861-1871, vijoj studimet në kolegjin urban të Romës, ku u laurue në filozofi. Thuhet se tezën e laurës e shkroi në disa kangë me vargje 12-rrokëshe në gjuhen latine.
Me 1871, kthehet në Shqipëri dhe shërben si prift në disa famulli të Mirditës, deri në vitin 1876, ku merr pjesë si frymëzues, organizator dhe luftëtar në  kryengritjen antiosmane të viteve 1876-1877, në Mirditë. Kuvendi i krerve kryengritës e ngarkoi me shkue në Vjenë, në Paris, Londër e Romë dhe me paraqitë atje kërkesat e tyre. Duke kalue pranë Gucisë u kap nga një skuadër ndjekëse turke dhe u dërgua në burgun e Stambollit. Me ndërhyrjen e përfaqësusve të Vatikanit kardinalit Hassun, të patriarkut armen të Stambollit Stefan Mzarian dhe tërthorazi të ambasadorit Austro-Hungarez Zichy, u lirua me kusht, që të mos shkelte më në tokat e perandorisë Osmane, pa leje të veçantë të Portës së Lartë.
Vatikani, në vjeshtë të vitit 1877, e dërgon me mision në Kanada ku shërben deri në vitin 1883. Shërben për pak kohë në Tivar dhe Athinë dhe më 1884, dërgohet me mision në Indi me qendër në Bombei, ku qëndron gjer më 1886, vit në të cilin kthehet në Romë. Mbas përpjekjesh të shumta arrin të nxjerë lejen dhe të kthehet në Shqipëri me detyrën e Abatit të Mirditës.
Në fushën e dijeve dhe të kulturës sfera e interesave të Prend Doçit ka qënë mjaft e gjërë, por shumë shkrime të tij, janë botuar pa emër dhe nuk njihen, kurse shumë të tjera kanë mbetur dorëshkrime dhe ende nuk janë gjetur.
Më 1870, ka botuar “Kajkë për Zojën Dora d’Istria” dhe po atë vit thuhet se ka shkruar dhe “Një kushtrim Shqiptarve” e botuar vetëm 20 vjet mbas vdekjes së tij. Tek “Fjamuri i Arbrit” ka botuar në vitin 1884-1885 elegjinë “Vaj për Maria Roza Toçin” dhe artikullin “Topografia e Lezhës”, një nga studim serioz dhe plot frymëzim me të dhëna të shumta për etnografinë, gjuhësinë, historinë dhe demografinë sociale të këtij qyteti të lashtë.

Më 1886 harton dy kumtime drejtuar Selisë se Shenjtë. Ne të parin me titull: “Kumtim për Epirin” parashtron shkencërisht autoktoninë e shqiptarve dhe luftën e klerit fanariot për të greqizuar viset shqiptare, duke mos lejuar shkollën dhe gjuhën shqipe. Në shtesën e kumtimit të dytë përligj domosdoshmërinë e rikrijimit të Abacisë së Mirditës, të mbyllur qysh më 1876.
Në një kumtim të vitit 1892, kundërshton me argumenta të shëndosha futjen e liturgjisë sllave (glogalitike) në Ipeshkvinë e Tivarit dhe përfundimin e një marveshjeje ndërmjet Selisë së Shenjtë dhe qeverisë turke, pasi ato ishin me dëme të mëdha për shqiptarët. Më 1896, ai i parashtron qeverisë së Austro-Hungarisë një plan veprimi për autonominë e Shqiperisë, ku veç të tjerave në këtë veprimtari aktivizon dhe Murat Toptanin. Dipllomacia Austro-Hungareze jo vetëm që nuk e mbështet, por e pengoj atë . Më 1895, botoi poemthin “Shqypnia në robni”, e cila mbetet edhe kryevepra e tij poetike.
Themelon në Shkodër në vitin 1899, shoqërinë gjuhësore dhe letrare “Bashkimi”, e cila botoi 35 libra shqip nga fusha të ndryshme të dijes, hapi disa shkolla në Mirditë dhe me bashkepuntoret e vet hartoi dhe botoi gjithë tekstet e shkollës fillore shqipe, tekste të cilat u përdorën jo vetëm në Shkodër, po dhe në Durrës e gjer në Elbasan.
Duke u mbështetur vetëm në librin e mjekut të Turgut Pashës, Edwin Jack, dhe pa ndonjë dokument tjetër, historianët tanë(!!) pa të drejtë e akuzojnë gjoja si bashkëpuntor të këtij gjenerali famkeq gjatë fushatës së ushtrisë turke në Mirditë.
Këtë akuzë e vënë në dyshim edhe historianët gjermanë. Në arkivin tonë historik ka dokumente, të cilat e hedhin poshtë këtë akuzë të pathemeltë dhe keqdshese. Prend Doçi mbetet një atdhetar konseguent dhe i patundur. Edhe pse në moshë të thyer gjatë viteve 1912-13, ai mbështeti qeverinë e Ismail Qemalit, mbajti qëndrim të drejtë kombëtar ndaj pushtusve serbomëdhenj, përkrahu qeverinë e Vidit dhe u shpreh haptas kundër intrigave të huaja në Shqiperinë e Mesme.
Me urdhërin e komandës eprore të ushtrisë austro-hungareze të pushtimit të Shqipërisë më 1916 thuhet: “…të interrnohet në thellësi të vendit…!” Po më në thellësisë se në Orosh nuk kishin se ku ta çonin, kështu që pranë selisë abaciake u vendos një garnizon ushtarak, pa lejen e të cilit Prend Doci nuk mund të vizitonte as famullitë e dioqezit të vet.
I vetmuar, i burgosur në shtëpinë e vet, ky luftëtar i lirisë, ky pishtar i kulturës shqipe, vdiq i helmuar më 22 shkurt 1917. Edith Durham do të shkruante: “…vdekja e tij qe një humbje e madhe për nacionalizmin shqiptar…”
(Arbëria 10,  shtator 1993)

Related Images: