Visar dhe Eda Zhiti – Muzeun e Holokaustit në Washington
Tronditëse ka qenë vizita jonë në Muzeun e Holokaustit në Washington.
Në pjesën ballore të ngrehinës, mbi hyrjen kryesore varej një banner i madh, ku shkruhej “Ju kurrë mos pushoni së kërkuari përse”. Dhe e bëmë një foto aty…
Një punonjëse e shërbimit ftonte të gjithë vizitorët, duke na ndarë në burra dhe gra, që t’i afroheshim një kapice të madhe me… karta identiteti. Merrni njerën, na thoshte. Dhe ja goditja e parë: një histori personi, një jetë e ndërprerë përmblidhej në secilën kartë identiteti. Emra të shuar në kampet e vdekjes, nga Gjermania, nga Polonia, Çekosllovakia, Italia, Franca, nga Ballkani, nga gjithandej, emra, emra, emra të deportuar në Aushvic… që, me të mbërritur, i futnin në dhomat e gazit…
Ja, dhe njëri nga vagonat autentik të atyre trenave të ferrit, një foto dhe aty… më tej gryka e llahtarshme e furrës… hiri, o Zot, që dikur ishte jetë, si mund ta shohësh, pa të djegur sytë… më tej grumbulli i këpucëve të thara prej mosecjes. Cilat janë këpucët e emrit që unë mbaj në dorë, po të emrit tënd?
“Ju kurrë mos pushoni së kërkuari përse!” Prandaj e sjell këtë poemë në Ditën Botërore të kujtesës.
.
Muzeun e Holokaustit në Washington
Kjo ditë e gjithë për të kujtuar
9 pjesë, aq sa dhe plagët e Gjergj Elez Alisë –
nga Visar Zhiti
Çdo Solomoni,
të persekutuar a mbret, ligjvënës a mjek,
poet e mik, kujdo qoftë tjetër, edhe pa këtë emër,
bashkëvuajtës dhe i përndjekur, edhe në harrime…
.
Visar Zhiti i burgosur
1.
Kjo ditë e gjithë për të kujtuar…
Por tmerri është më i madh, nuk e nxë dot kjo ditë,
del përtej. Kanë mbetur nëpër ajër klithma pa gojë
dhe lotë pa sy,
të përziera me shiun që nuk bie, por rri pezull
si një ankth. Dhe dhëmbja e mëpastajme
si lodrat e fëmijëve pa fëmijët,
të shkelura, të thyera.
Urtësi pleqsh të flakura tej si borsalinat e tyre të çara
dhe heshtje e zezë si një qen këmbëthyer,
gjysma macesh, copra pasqyrash, flatra zogjsh e librash…
I vërvit era andej-këndej apo kujtesa e çoroditur.
Në rrugën e zbrazët një këpucë gruaje e hedhur,
si zemër e shtrembëruar, e kuqerremtë si gjak i tharë…
dhe një djalë me pranga,
fantazmë që e arrestojnë çdo ditë…
Ku po e çonin jetën? Ku?
Shpejt, shpejt, shpejt, ec, lëviz! Ju – andej harrimit,
këtej harrimit – ju.
Shtyhuni! Të nisen makinat? Ku? Ku? Dhe urdhërat
kanë mbetur nëpër natë, në natën që s’ka yje,
por tela me gjëmba.
Në natën e fundit, ku nuk zbardh më…
Brenda natës ka prapë natë,
minierat e zeza të ferrit…
Muzeun e Holokaustit në Washington
2.
Nga lart na vijnë fatkeqësitë, por jo nga Qielli.
Nga Golgota e dënimit
ku ngjitemi vetë,
të shtyrë nga djalli që gjithmonë mbetet poshtë,
në terr
dhe i ushqen rrënjët e së keqes
me egoizmin helmues, me ambicjet vrastare,
që bëhen çmenduri kolektive. Doktrinë e krimit…
Po unë dua ditën time të harresës…
3.
Avitem për andej, kaloj në kohë i lemerisur,
ndal mes dënimit, shpirt dhe i largët,
plagë që vetëm dhëmb, dot nuk pëshpëris: të kishit
shkuar në vendin tim, dikur, nuk do ju përzinin,
do ju prisnin nëpër shtëpitë e varfëra, do ju mbronin,
edhe pse të pushtuar
nga vrasësit e përbashkët. Bukën
dhe frikën me ju do ta ndanin. Se ndodhi vërtet,
si nuk ndodhi?
Qëndresa dhe nderi si në librat tuaj të lashtë…
Dua dhe unë ditën time të harresës…
Se pastaj u vërsulën mbi ne shumë më keq,
Na vranë tanët
dhe pastaj të vrarë na mbyllën burgjeve dhe punonim
në minierat e ferrit si skllevër…
Djalli po hakmerrej.
4.
Popull i zgjedhur, po Zoti na zgjedh dhe ne,
s’e dimë pse, për të vuajtur,
se vuajtja na e bëka më të mënçur botën
e martirizimi të shenjtë. I duhen të ardhmes si drita…
Të ecësh pas një Krishti prej ere, me dishepujt
e shenjtët e përhapur gjithandej.
Në vend të breroreve të tyre përshfaqen
pllanga të dritave të projektorëve të luftës,
në burgje e në kufi,
mbi fytyrën e atij që do të zbraseshin plumbat
si breshër i mortjes.
I gjatë rreshti i të dënuarve, shumë i gjatë,
dhe rreshti i ushtarëve po ashtu, ende më i gjatë…
gjysma në të shkuarën
dhe gjysma në të ardhmen
dhe thashë, nuk mjafton një ditë për të kujtuar…
5.
Dua dhe unë ditën time të harresës,
Të gjithëve u duhet një ditë tepër, jo vetëm të vrarëve…
Çizme të mëdha diktature
kanë bllokuar horizontet, njëra si e hitlertë, e zezë
dhe tjetra si e stalintë, e kuqe…
Alarm! Po ecën historia, jo kundërhistoria si përbindësh!
Midis tyre këpucë të kalbura, që ecin vetë pa këmbë.
Mos janë këpucët e vuajtjes, të durimit të padurueshëm,
të frikës së shndërruar në guxim paranojak? Ja,
dalin nga rrethimi, poshtë telave me gjëmba, ku
po shkoni, mijëra këpucë, se si jeni,
gojë ulërimash të vrara,
nuk ju nxë dot asnjë kujtesë,
pirgje leckash të gjalla, por krimi
është më i madh, ohu-u, sa i madh! Dhe sa e pakët
ndjenja e atyre që kryejnë krime, më e vogël
se guriçka brenda në njërën nga këpucët e vdekura.
Ja, ja, dhe këpucët e mia aty, as këpucë nuk ishin,
copa çizmesh të çara në minierat e ferrit…
Dhe unë, i zbathur, me këmbët e përgjakura,
me dobësitë sikur të ishte e Akilit,
me një shigjetë fatkeqësie të ngulur, që s’duket,
jo, jo, nuk dua të marr këpucë jetime të të tjerëve.
Dhe në m’u bindshin, teksa endem mes tyre
dhe kërkoj të miat. Por një amanet të fshehtë
mund ta marr,
i kujdoqoftë, është i njeriut, teksa i mbush me elegji
këpucët e nxira të netëve
dhe këpucët e zbardhura të ditëve…
.Muzeun e Holokaustit në Washington
6.
Ndërgjegjen e botës nuk e mbyt dot të gjithë
gazi i kobshëm i furrave të së keqes.
Ky hi i hidhur jete s’është nga zjarri prometean,
nuk bën genocid zjarri dhe nuk marroset pas ndonjë doktrine.
Është i zjarrit tjetër të djallit
Që të fut të ftohtin e vdekjes. Kolla e krimit
u përhaq gjithandej, te rrugët e dyert,
kolliten shkallët, dritaret, shpresa, automatiku i zi,
Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.
To provide the best experiences, we use technologies like cookies to store and/or access device information. Consenting to these technologies will allow us to process data such as browsing behavior or unique IDs on this site. Not consenting or withdrawing consent, may adversely affect certain features and functions.
Functional
Always active
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistics
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes.The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
