Kosova vendi i luftrave të para për pamvarsi
(“Bashkimi i Kombit” 1944)
Ushtima e Sharrit (Lazër Radi)
Shtypi kombtar, qysh ditën që vendi ynë e shkundi zgjedhën fatkeqe të zaptuesit, ka fillue të merret me Kosovën, me djepin e shqiptarizmit, me at truall që asht Jeruzalemi i gjithë shqiptarëve, ku ajka e burrnisë dhe e trimnisë ka dhanë kurdoherë kushtrimin.
Truelli i Kosovës u mbrojt me gjak dhe me eshtnat e bijve të saj, të cilët si heronj u derdhën në çdo kohë që trupat e armikut u sulën për me bà at tokë pronë e pasuni të tyne. Shekuj të shumtë kaluen, gjak i madh u derdh, por kosovari qëndroi gjithmonë shqiptar, për mos me u përkulë përpara armikut dhe e mbrojti tokën e vet ashtu si e kishin zakon të parët e tyne.
Në Kosovë u banë luftnat ma të përgjakshme, në Kosovë u derdh gjaku përrua, në Kosovë u ba Lidhja e Prizrenit, lidhja e besës shqiptare, që nëpër afshin e dashnisë për Atdhe, burrat shqiptarë i treguen botës mbarë, se shqiptari për së gjalli nuk bahet rob i anmiqve shekullorë, i atyne që veç tek e vona na erdhën fqinj. Në Kosovë filloi lëvizja e Rilindjes shqiptare, dhe prej andej filloi agjitacioni për përhapjen e ndjenjës kombtare me Haxhi Zekën e të tjerë. Historia kombtare asht dëshmitare për veprat e bame në Kosovën tonë. Në kët truell u banë luftat e para për liri 1910-1912. Kaçaniku dhe Ferizaj janë dëshmitarë: Për atë që bënë kosovarët, asht zani i Bajram Currit, që thirri dje e që thërret edhe sot “Kosova asht Shqipni!”. Asht zani i idealistit, asht zani i dlirë që thotë: Shqipnia me kufijtë e 1913-ës nuk mund të jetojë.
Ne dje kemi pà heroizmin e Kosovës, kemi qà me lot robninë e saj nën zgjedhën sllave. Zoti vonon por nuk harron, thotë nji proverb i vjetër i popullit. Kur valëvitej në ajrin e pastër të Kosovës dykrenshi i Skëndërbeut, simboli kombtar, ne shqiptarët e ditës së sotme, i vumë Kosovës: Djepit të Nacionalizmit shqiptar emnin: Shqipnia e Madhe.
Shtypi i djeshëm, i shitun kambë e krye në intrigën politike të fashizmit, na e trumbetoi duke thirrë: Shqipëria e Madhe u realizue. Kjo ishte nji dhimbje për shumë shqiptarë, të cilët nuk kishin andërrue dhe as mendue se do të ketë Shqipni të Madhe a të Vogël.
Kemi ditë se ka vetëm nji Shqipni, nji Shqipni etnike, gjuhësore, me kufijtë e saj të natyrshëm, Shqipni me kufijtë e 1913-ës, pa Kosovën e dinim se asht e cungueme. Dhe qanim për Kosovën dhe punuem për Kosovë, por që të quhet e Madhe nuk ishte ushqye në zemrën e ndonji shqiptari. Për fashizmin do ta kishte at kuptim, se politikanët e Imperias fshinin mbas kësaj fjale, qëllimin e shfrytëzimit ekonomik të Kosovës; ata mendonin atë që Perëndija shqiptare nuk e kishte thanë, atë që nesër ta quanin koloni të fitueme me gjakun e bijve të vet. Për ne as ka pasë as do të ketë Shqipni të Madhe, a të Vogël, por do të ketë vetëm nji Shqipni, të dhanë prej natyrës shqiptare e të mbrojtun me gjakun e bijve të saj, që u banë e do të bahen fli në altarin e shenjtë të Atdheut.
Shtypi shkruajti n’ato kohë për bukuritë e Kosovës dhe tregoi pasunitë e saj të begatshme, kështu u lëshuen ushunjëzat e fashizmit me shpirtin e tyne të pangopun, jo për ta naltësue mendërisht, moralisht e materialisht, që për tridhjetë vjet vuejti kërbaçin, thikën, plumbin e torturat e barbarit serb, por për ta mënjanue, për ta ndrydhë e për ta varfnue;
Ditët e para qenë ditë gazi e mallëngjimi: lotët e syve preknin zemrat e njeri-tjetrit; zemra i foli zemrës, shpirti shpirtit dhe gjaku gjakut. Këto ditë plot dashni shkuen gjatë se armiku vështroi, pa dhe punoi, ai gjet në Shqipni shqiptarë të kuletës e të kolltukut. Gjeti bij shqiptari të bastarduem, e nëpër rrugë të administratës që urdhëronte, e mbushi Kosovën me gjithë farë elementësh; i la të lirë të vepronin si të donin, mjaft që të fitohesh ftohtësia midis njëri-tjetrit. Ç’thurja kapi kulmin, spiunazhi gjeti fushë, e kur ngrihej ndonjë zà për nji “Mjaft mà!” humbiste si nëpër shkretëtirë. Por Kosovari edhe në këto ditë, ndejti burrë, ai e kuptoi qëllimin e anmikut, prandaj përgojoi me nji fjalë popullore: “I joti mishin mund t’më hajë, por kockën ka me ma ruejtë!”.
Tash kemi nji qeveri kombtare që e dalun nga gjiri i popullit, e forcueme prej nacionalistëve të shqiptarizmës, do t’u vejë kujdes shërimiyt të plagëve. Kosovari s’kërkon asgja nga ne, vetëm të vllaznohemi dhe ta ndihmojmë në luftën që ai mendon për mbrojtjen e truellit të Kosovës që asht njikohësisht total e shqiptarizmës: mos me e lanë përsëgjalli që kambë e huej ta shkeli at truell, por ta mbajmë porosinë e Bajram Currit:
“O Shqipni me Kosovën, ose të gjithë dëshmorë në fushën e nderit!”
Ky duhet të jetë vendim i premë i çdo shqiptari që e don me të vërtetë Shqipninë.
P.s. Shkrimi asht pa datë botimi, po sigurisht i përket gazetës “Bashkimi i Kombit” 1944