Kundër Homerit…
nga Robert Martiko
Poeti i dytë gjenial pas Homerit ishte Arkiloku. U shfaq një shekull pas tij. Në kohën që i pari mbahej si gjeni i padiskutueshëm dhe krijuesi artistik i Eposit Heroik Grek, i dyti lëshoi bombën e madhe se njeriu, kur e shikon keq në luftë, është më mirë të hedhë poshtë mburojën se sa të humbasë jetën. Këtë e bëri ngaqë, nga koha e Lufta e Trojës kishin kaluar katër shekuj. Jeta në qytetet e para greke ishte duke ndryshuar. Qenë shtuar teknikët, ndërtuesit, detarët, tregtarët, etj. Fuqia a aristokratëve, që ishin gjithnjë të parët në luftë, me modele heroizmi Akilin, Agamemnonin, Odiseun, Diomedin, Patroklin, Ajaksin, etj. ishte në rënie. Ata pikërisht mbështesnin idenë heroike se nuk ka rëndësi vdekja para nderit dhe lavdisë në luftë. Megjithatë revolta e Arkilokut nuk pati aspak qëllim të hidhte poshtë heroizmin. Poeti i famshëm me një karakter mjaft guximtar e provokues, donte të mësonte njerëzit se krahas nderit duhet të ekzistojë edhe ideja e jetës. Ndryshe nga sa kishte shkruar, kur erdhi çasti vendimtar, Arkiloku u vra në luftë pa e hedhur mburojën.
Konkluzioni është se ky lloj Arti, ndryshon shoqërinë, krijon botë dhe kulturë. Nxjerr njeriun nga natyra e tij, mbushur me instinkte primitive. Mbi këto mrekulli individësh gjenialë që nuk ndanin kurrë nga mendja idenë e ndryshimit të njeriut, u bazua Qytetërimi i Madh Perëndimor. Shkaku i këtij shkrimi është diskutimi me një person, i cili mburr një poet të ashtuquajtur të madh të realizmit socialist që midis vargjeve të shumta vëllavrasëse, ka bërë edhe një vjershë, që thotë se kur njeriu e shikon keq, për të shpëtuar kokën, më mirë të heqë pantallonat.
Arti i dytë shkatërron gjithçka nga themelet. Kthen njeriun në xhunglën e parë ku është origjina e tij. Prandaj Shqipëria sot nuk mund të ndërtojë dot Shtet për së mbari me Ligje e Mirëqenie. Gjysmë shekulli art vëllavrasjeje me pasoja mijëra të vrarë, të internuar, jetë të shkatërruara e varfëruara, përçarje e armiqësi si kurrë më në historinë e vendit. Vetëm duke kuptuar në thellësi botën e pastër shpirtërore të Lasgush Poradecit, Lazër Radit, Et’hem Haxhiademit, mbinjerëz të tipit Pjetër Meshkalla, Dino Martiko etje me kulturë të thellë humane, perëndimore, burrëri e fisnikëri shpirtërore, mund të rilindë Shqipëria shpirtërisht… në Kohë...
29 qershor 2020
.