Ladi
nga Edison Ypi
Ladi ishte njeri i qeshur. E vetmja gjë që Ladi e shqiptonte me solemnitet ishte kjo; Jeta gjatë së cilës nuk bën asgjë të madhe për të tjerët, nuk është jetë, është vdekje.
Ladin e kisha shok klase në Politeknikum. Për një gjë nuk rashë kurrë dakord me Ladin; Ladi i tallte pedagogët. Unë jo. Për mua mësimdhënësit ishin dhe mbetën të shenjtë. Kur një behar shkolla vajti në “aksion” Ladi j’u bashkua “shumicës dërrmuese” si e quanim me tallje kopenë e aksionistave. Unë, si dhe në të tjera raste të ngjajshme, nuk vajta, luajta rolin e budallait. Ladi më lutej t’ja mësoja rolin e budallait. Nuk munda. Rolin e budallait nuk e luaja, budalla isha.
Pas Politeknikumit, na morën ushtar. Ladi “e hodhën”, kështu thuhej, në Marinë, mua në një repart kundërajror.
Pas ushtrie i rrëfenim njëri-tjetrit dromca militare. Katera silurues me motorra të ndryshkur gjysëm të fundosur. Nëndetse me bateri të thara. Marinarë të alivanosur. Alarme pa asnjë shkak. Rreziqe imagjinare nga NATO. E të tjera e të tjera, Ladi të shkulte gazit me hajvanllëqet e marinës detare, asaj karrakatinës ujore së cilës sot ca hajvanë i thurin lavde.
Ladi tallte gjithë kohës nomenklaturën dhe Bllokun për të cilët tregonte vazhdmisht qyfyre. Gallatën, bisedat e rrezikshme, vizitat e fshehta i përdornim si ilaçe për parandalimin e atakut të zemrës apo çmendjes.
I thashë një ditë Ladit, ma arrestuan vëllain.
Ladi më la pa ment. Ja plasi gazit. S’ka problem tha, vëllai yt do rrijë ca vjet në një burg të vogël, ne do vazhdojmë të gjallojmë në burgun e madh. Sa mirë që vëllai yt dha një shembull madhor, bëri një gjë të madhe për të tjerët. Unë e ti nuk kemi bërë asgjë. Ti, si vëllai i të dënuarit, do heqësh picirin. Vëllai yt, meqënse nuk do ketë vëlla të dënuar, do vuaj më pak se ty.
Qëllonte që nuk takoheshim me muaj.
Një nga këto intervale u zgjat aq tepër sa u detyrova të pyes. Pyet njërin pyet tjetrin, askush nuk e dinte ku ishte zhdukur Ladi.
Kaluan edhe disa muaj të tjerë.
Ishullarët vazhdonin të thoshin se nuk e dinin ku ishte Ladi. Por jo me vendosmërinë e parë. Këtë herë në një mënyrë që të linte të dyshoje se e vërteta rreth Ladit ndrynte brenda diçka dramatike që nuk ta thoshin ngaqë nuk donin të të brengosnin.
Pasi kaloi një vit e ca që s’dihej ku ishte, u muar vesh se Lad Toto nuk ishte gjallë, por se çfarë kishte ndodhur askush nuk e dinte.
Po bëheshin më tepër se dy vite nga zhdukja e Ladit, kur u duk se e vërteta po dilte. Ladi kishte vajtur një mbrëmje tek disa kushurinj të tij në Laprakë që banonin në një parafabrikat peskatësh. Kaq. Asgjë me tepër nuk u muar vesh për vite të tëra.
Gjatë atyre viteve fati i Ladit rrëfehej nëpër ishuj me një solemnitet manastiresh. Si rrëfim murgjësh që nuk nguten, rrëfejnë ngadalë me fragmente kohore disavjeçare.
U desh të kalojnë vite të tjera për tu marrë vesh se Ladi atë natë kishte qëndruar gojëkyçur nja një orë tek kushurinjtë. Pasi ishte larguar nga kushurinjtë ishte ngjitur në terracën e parafabrikatit ku kishte ndejtur i strukur në një qoshe i mbështjellë me pallto deri në mëngjez. Në të zbardhur kishte dalë nga strukja, kishte hequr pallton, i ishte afruar ngadalë bordurës, ishte hedhur nga terraca në tokë ku e gjetën të nesërmen mbytur në gjak.
Për shumë kohë rrëfimit të kësaj llaftarie, nuk ju shtua asgjë, nuk u tregua asnjë shkak, nuk u bë asnjë interpretim, asnjë hamendje. Gjithçka mbeti e shurdhët dhe e mbytur si muzikë daullesh që vjen nga larg.
E vërteta e plotë u mësua pas vitesh. Sigurimi i kishte kërkuar Ladit të spiunonte miqtë. Ladi nuk e la t’i ikte nga duart Fati i shumpritur. Ëndrrën e kahershme për të bërë diçka të madhe për të tjerët nuk e realizoi duke u bërë spiun por duke u vetvrarë.
I nderuari zoti Ypi,
shumë fisnike kjo buqetë fjalish, për ndershmërinë e Ladi Totos!
Ju lutem shkruani, se gdhendni thellë, atë të vërtetën te diktaturës, kur njeriu u dekompozua…