Kur jeta lufton me antijetën…
nga Jozef Radi
E lexoj dhe e rilexoj kët rrëfim të Lirikut të Madh, Lasgush Poradecit…
Sigurisht ky ditar s’ka nevojë për asnji lloj komenti, mjafton ta lexosh… por unë s’mund të mos ndalesha, pa shënuar diçka që ta kuptojnë edhe gjithë brezat që vijnë pas nesh, se në ç’shtet jetonte Liriku i Madh, në ç’kohë i ngryste ditët e pasmetë jetës, ç’njerëz kishte rrotull, ç’probleme i hapnin atij… dhe me se merreshin ata, kur jeta kishte probleme shumë më te thella? Pse qe i detyruar veç të heshtte dhe të pësonte pafund Lirikun i madh? A s’u mjaftonte ai izolim i frikshëm nga miqtë dhe shokët, po kërkonin ta largonin edhe prej shoqërisë së asaj konke të vogël e leshrabardhë që hidhej si top dëborenëpër këmbë! Cucit të tij aq të dashur, për të cilin Komiteti Ekzekutiv, kishte marrë vendimin ta pushkatonte!!!! Janë katër ditë në ditarin e poetit 77 vjeçar, ku ai rreh gjitha rrugët e pushtetit, për të shpëtuar konkën e tij, Cucin nga vrasja… e nji shteti vrastar…
Aty përmenden, Ministra, Drejtorë, Kryetarë Komitetesh, Sekretarë Partie, Kryetare Lidhjesh, Inspektorë Komiteti, Vetereinerë, intelektualë… e plot të tjerë… aq sa duket sikur krejt shteti s’kishte asnji problem tjetër veç të merrej me atë atë qenush… Jo… s’është e vërtetë… ata kërkonin të vrisnin shpirtin e poeti përmes vrasjes së atij qenushi…!!!
Një rrëfim i shkruar thjesht, me at habinë dhe mundimet e nji 77 vjeçari, që ende është në jetë, po i përzënë nga të jetuarit… E lexon, dhe ndjen nji dhimbje që ta merr frymën, ndjen një ligështim të thellë, për dashurinë ndaj asaj krijese, që s’e lë Lirikun e Madh të ndjehet vetëm asnjiherë… ai përcjell motivin e jetës kur harbutëria shtetërore merrej me antijetën… Ky shkrim ka diçka magjike që animalistët e gjithë botës duhet ta kenë si model të dashurisë së njeriut ndaj kafshës… imazh do t’i rriste dhe madhështonte përmasat e dashurisë së njeriut ndaj njeriun…
Mund të them se e thjeshta dhe njerzorja s’janë askund më të prekshme se te ky rrëfim i vogël i të madhit Lasgush…
janar 2014
Tiranë, e Mërkurë 2 Prill 1975
Sot nga ora 1 pas mesdite, ardhë m’a muar me zor, konkën t’ime shumë të dashur dhe shumë besnike, “Cucin” që të m’a vrasin (pushkatojnë). Ishte sekretari i Këshillit të Lagjes nr. 1, me një polic dhe dy të tjerë me pushkë. Thanë: “Kemi urdhër t’i vrasim qentë!” Unë ju luta, me 1000 të lutura të m’a lënë 2-3 ditë, të marr lejë të mos m’a vrasin. Ata nuk pranuan në asnjë mënyrë. E mbanja Cucin siç ish i lidhur, me rrypin e tij poshtë shkallëve… m’a rrëmbyen egërsisht.
Megjithqë polici i tha sekretarit të m’a lenë këto 2-3 ditë, sekretari një individ zemërashpër, dha urdhër të m’a marrin. Zbriti polici poshtë ne “Cuci” m’a mori me gjith rryp dhe me gjith hallkën e rrypit, prej së cilës i vinja rrypin “Cuci-t” kur e shëtisnja nga pak në mëngjes dhe më drekë nga ora 11-12-1. Passi m’a rrëmbyen “Cuci-n” në këtë mënyrë kaq të egër, zura të qaj, zbrita poshtë shkallëve ku e mbanja lidhur me rrypkën e tij elegante (që m’a dha Kostaqi i Frosës në Poradec) dhe m’u shkreh zemra dhe zura të qaj me lot për “Cuci-n”, puthnja peronën ku kapnja rrypin, puthnja safkën e ujit ku i shtinja ujë të freskët, putha 2-3 herë dhe shumë herë enën ku i shtinja të hajë “Cucit” dhe qanja me psherëtimë. Kaq shumë m’u dhemb “Cuci”. Passi m’a muarr Cucin dhe e vunë në karrocë dhe u larguan 60-70 hapa prej meje, u vesha shpejt dhe ju vajta pas dhe i gjeta në një rrugicë pranë shtëpisë s’ime… iu luta me shumë të lutura përsëri, të m’a lenë pa e vrarë, iu thashë të vete ne Sekretari i Komitetit të Partisë së rrethit Manush Myftiu, do vete ne Sekretari i Komitetit Ekzekutiv të Rrethit, do vete në Seksionin e Shëndetsisë të marr leje për konkën (Cucin), por ata nuk m’a pranuan lutjen (nuk pranonte, prapë, Sekretari Elem Haxhia).
Ardha menjëherë në shtëpi, dhe megjithqë jam i sëmurë, prej 17 Janarit gjer më sot i shtrirë në shtrat, u vesha dhe shpejt mora Marien me mua, vajta me autobus gjer në Komitet Ekzekutiv, e mora Marien, se prej 17 Janarit s’jam ngritur prej shtratit, e mora shpirtin nër dhëmbë dhe u nisa i shoqëruar prej Maries, që po të rrëzohem rrugës i sëmurë siç jam, t’a kem Marien pranë. Vajta me Marien në Komitet Ekzekutiv. Më thanë Sekretari i Partisë (Manush Myftiu, që është antar i Byrosë së Komitetit Central) nuk vjen këtu në zyrë, Kryetari i Komitetit Ekzekutiv (Ndue Marashi) nuk priste, Zëvendëskryetari (janë 4 zëv.kryetarë) nuk kish pritje…
Poeti Pano Taçi, që ish poshtë në parterë, më tha të vete në Seksionin e Shëndetsisë, po inspektori i Seksionit nuk kishte pritje sot të Mërkurën, kishte pritje të Martën edhe të Premten prej orës 1-2. Ika i dëshpëruar jashtëzakonërisht. Ardha në shtëpi. Kostandina më tha të vete ne Arkitekt Petraq Kolevica, që Petraqi t’i thotë nesër të Enjten, inspektorit të Shëndetsisë, të më pranojë nesër të Enjten. Petraqi, që është nënpunës në Komitetin Ekzekutiv, banon afër shtëpisë s’ime (nja 200-300 hapa larg). Vajta ne Petraqi, me Marien, e ëma e Petraqit më tha se Petraqi është shtruar në spital para një jave. Do vete nesër të Enjten ne Ministri i Shëndetsisë Doktor Llambi Ziçishti, të përpiqem për Cucin, t’i japë Ministri urdhër Seksionit të Shëndetsisë, të mos m’a vrasin Cuci-n.
Shpresë s’kam, por, prapë do vete ne Ministri. Kur ardha prej Petraqit në shtëpi, sbrita të shoh vendin ku e mbanja Cucin poshtë shkallëve; atje m’u mbush shpirti dhe shpërtheva në qarje e vajë, putha dyke qarë peronën ku lithnja Cucin me rryp, e putha peronën tre herë dyke qarë, putha safkën ku i shtinja ujë të freskët e putha tre herë, putha tre herë edhe enën prej alumini ku i jipnja Cucit të hajë, edhe u ngjita prej shkallëve të Cucit për në kuzhinë, ku kam shtratin tim. Hyra në kuzhinë dyke qarë, mezi pushova. Pastaj mora Marien, vajta me Marien në rrugët ku nxirrnja pak Cucin që më vinte keq t’a mbaj vetëm lidhur. Përshkova me Marien rrugën prej shtëpisë s’ime gjer buzë lumit Lanë, shkova buzë Lanës, siç shkonja me Cucin kur e nxirrnja, vajta me Marien nëpër rrugët dhe rrugicat ku e nxirrnja Cucin, nja 20 ose 30 ose 60 minuta për dita, që të çmallem me rrugët ku shkonte Cuci. U këtheva pastaj në shtëpi, prapë zura të qaj se m’u mbush prapë shpirti dhe shkrojta këto rradhë për Cucin t’im shumë të dashur, shumë të dhemshur dhe shumë besnik. Sytë Cuci i kishte shumë të bukur, shumë të dashur, njerëzit theshin kur e baresnja Cucin, rrugëve: “sa i bukur”, edhe fëmija, edhe nuset, edhe burrat theshin sa i bukur. Cuci është leshator, i bardhë në roza, të gjithë theshin sa i bukur. Më vjen të pëlcas për dhimbjen e Cucit, po s’kam ç’bëj. Po rri këtë ditë me shpresë për nesër, që të vete nesër ne Ministri i Shëndetsisë, dhe të shoh a mos më pranojë inspektori i Shëndetsisë, me anën e ndonjë miku, ndonjë shkrimtari që t’a njohë inspektorin.
Tiranë, e Enjte 3 Prill 1975
Megjith që jam i sëmurë që prej 17 Janarit (kur ardha prej Poradeci), prapë i dhashë kurajë vetes dhe dola për të parën herë nëpër Tiranë, t’i bje pas punës së “Cuci-t”.
Vajta në Lidhjen e Shkrimtarëve, ku, që në mëngjes gjer në ora 1.30’ pas mesditës, mezi takova atje Dritëro Agollin, Kryetar i Lidhjes. Dritëroj, pas lutjes sime, i telefonoj Kryetarit të Komitetit Ekzekutiv (Ndue Marashit) që të më pranojë “për një çështje”. “Le të vijë, Lasgushi !” – i tha Kryetari i Komitetit Ekzekutiv. Vajta, pas urdhërit të tij, portieri më la të hy. Atje më thanë se puna e “Cucit” (që m’a muarr dje të m’a vrasin) mvaret prej Seksionit të Shëndetsisë (që i ka zyrat brenda në Komitetin Ekzekutiv).
Në zyrën e inspektorit të Seksionit më priti me respekt inspektori Shpëtim Gjebréa, kështu m’a tha mbiemrin Dritëro Agolli, emrin s’m’a tha inspektori, më dha cigare, më tha që ay më njeh: “kemi folur” tha “prej dy vjetësh” etj.
Shpëtim Gjebréa më tha: “do t’ju japim lejë prej Seksionit” dhe doli prej zyrës me mua të vemi në zyrën e veterinerit, që e ka zyrën brenda në Komitet Ekzekutiv, “t’ju them” tha “t’ju japin lejë për të mbajtur qenin” (konkën time). Veterineri s’ishte. “Ecni t’i thoni” më tha “Sekretarit të Lagjes Nr. 1, të mos e vrasin qenin, se nesër, kur të jetë këtu veterineri, do t’ju japim lejen për mbajtjen e qenit”.
Vajta te Sekretari i Lagjes Nr. 1 (Elem Haxhia) i thashë ç’më tha Inspektori Gjebréa. Elemi e mori Inspektorin në telefon, i tha Elem-it “do t’i japim Lasgushit lejë për qenin, nesër, se sot nuk është veterineri!” Unë u shqetësova shumë që s’u mbarua puna (sepse termini i vrasjes së Cucit është vetëm 3 ditë, dje 1 ditë, sot shkoj dita e dytë).
Tiranë, e Premte 4 Prill 1975
Megjith që jam i sëmurë, e mora shpirtin t’im nër dhëmbë dhe, nga çqetësimi për Cucin, u ngrita në mëngjes më ora 5, të vete në Kom. Ekz. më ora 7 e mëngjezit (kur vijnë gjithë nënpunësit në zyrë). I bëmë telefon Gjebréa-s prej Lidhjes, disa herë, s’kish njeri në zyrën e “Shpëtim Gjebréa-s”. Gjer më ora 1 pas mesdite telefonuam shumë herë, po s’dilte njeri në telefon. Vajtmë me djalin e profesor Çiços, prej zyrës së të cilit i kishim telefonuar shumë herë Gjebréa-s. Hymë në Komitet Ekzekutiv. Në zyrën e Seksionit të Shëndetsisë takova Gjebréa-n, “Haj – më tha – Lasgush, të vemi këtu në zyrën e doktorit veterinar”. Doktori s’ishte, prapë, në zyrë. Gjebréa më tha: “I telefonova sot Elem Haxhisë se do t’i japim lejë Lasgushit për mbajtjen e qenit, po edhe sot s’është këtu doktori veterinar”. Me qënë që sot është dita e tretë dhe kisha shumë frikë mos m’a vrasin Cucin, e mora, prej Elemit adresën e Përgjegjësit të qenve, vajta në zyrën e Komunales (e cila jep urdhër për vrasjen e qenve), në Zyrë s’kish asnjeri, pyeta ku e ka shtëpinë private përgjegjësi dhe vajta në shtëpinë private. Ky përgjegjës, më priti mirë, më tha se qenin s’kam dhënë urdhër të vritet sepse mora vesh që ky qen është i poetit Lasgush Poradeci. Përgjegjësi më tha: “Sapo të m’a sillni Lejën e qenit, do t’ju a lëshoj qenin”. M’u qetësua zemra që s’ma paskan vrarë Cucin e dashur dhe vajta në shtëpi të ha një çikë bukë, i lodhur, i këputur nga fuqitë siç isha. Hëngra pak bukë, dhe u shtriva në shtrat i potresitur. Tashti më mbetet që, nesër të vete prapë në Komitet Ekzekutiv, ne Shpëtim Gjebréa a mos m’a japë Lejën (nëqoftëse do të jetë veterineri aty në zyrat e Komitetit Ekzekutiv).
Tiranë, e Shtunë 5 Prill 1975
U ngrita shpejt që në mëngjes (ora 5 para mëngjesit, të vete në Komitet Ekzekutiv më ora 7 (përpara se të hyjnë nënpunësit) t’i them inspektorit të Shëndetsisë (Shpëtim Gjebrésë) t’i thotë veterinerit të Komitetit Ekzekutiv, të mos m’a vrasin “Cucin”. I tha po s’desh. I vajta dhe unë veterinerit (në zyrë) po s’pranovi. U dëshëprova shumë, po veterineri ish i pashpirtshëm. Thashë t’i them Kryetarit të Komitetit Ekzekutiv. Kryetari s’ish. Komiteti ka katër zëvëndës-kryetarë. Trokita te njëri, s’ishte. Trokita në derë të tjetrit, tha “hyrë”. Ky quheshe Hektor Konomi. J’u luta t’i thotë veterinerit të urdhërojë mospushkatimin e qenit (konkës s’ime). Hektor Konomi passi më pranoj dhe më dëgjoj me shumë kujdes, u ngrit, vajti vetë në katin poshtë ku është zyra e doktorit veterinar dhe ardhi më tha: “Ecni poshtë të merrni Lejen prej veterinerit që të mos ekzekutojnë konen tuaj”. Vajta mora Lejën, që atje vajta në Repartin e Komunales së Tiranës, mora prej përgjegjësit të Repartit, njoftimin me shkrim që i bënte përgjegjësi (Ferik Pilkati) mbajtësit të qenve të kapur: “Shokut Riza Gjini ose Jevgu.
Shoku Riza, jepi Profesorit qenin e tij mbasi ka marrë lejë nga Komitet Ekzekutiv i K. P. Rrethit. 5/4/1975” Në kulmin e gëzimit vajta (një orë larg) mora “Cucin” prej jevgut. Cuci sapo më pa iu shkëput jevgut prej krahëve dhe u vërsul drejt meje, si e përkëdhela 2-3 sekonda, i dhashë një qofte t’a hajë, Cuci, prej gëzimit, nuk e hante qoften, pastaj, si i dhashë prapë, e hëngri, i dhashë edhe qoften e dytë, s’desh t’a hajë prej gëzimit që më pa përsëri, pas disa sekondash përkëdheljeje, i dhashë prapë t’a hajë, i dhashë edhe të tretën, të tretën s’e hëngri nga gëzimi, e mora qoften në letër dhe u nisa me “Cucin” për në shtëpi (treçerek ore larg). Isha i lodhur, i këputur. Rrugës për në shtëpi ia dhashë prapë qoften edhe Cuci e hëngri. Maria kur e pa Cucin (sapo ardhi Maria nga shkolla) u gëzua jashtëzakonërisht, e mori në krah dyke e përkëdhelur…
Marrë nga http://www.voal-online.ch