Legjenda e ikjeve të mia… nga Izota Haruni – në kujtim të eksodit mars 1991

Legjenda e ikjeve të mia…

nga Izota Haruni 

në kujtim të eksodit mars 1991

Në kujtim të ditëve të janarit
dhe të marsit të vitit 1991,
kur krejt shpirtrat tanë të çoroditur
mërrnin malet dhe detet
në kërkim të lirisë
dhe të një jetë ndryshe…

Ai vit qe më i ftohtë se dimrat e anëve tona dhe moti vërtet qe ca i thatë po mjaft pickues.
Me një pallto të madhe dhe një palë çizme të gjata të marra borxh, drejtohemi për tek stacioni i trenit.
Nëna ime (e ndjera nuk jeton më) qe nisur për në Durrës te një nipi i sajë, që të lidhej në telefon me të birin. Kishte shumë mall dhe merak për të…
Ishte fillimi i vitit 1991, dhe im vëlla kishte gati dy muaj që kishte mërguar në Greqi. Zemra e nënës përpëlitej dhe ishte plot dhimbje për djalin e saj. Ishte akoma i ri… dhe i vetëm nëpër rrugët e botës. S’dinte as gjuhë, as eksperiencë kishte… qe aq pak i rrahur me jetën.
Kështuqë prindërve të mi, çdo ditë lotët u rrëshqisnin në heshtje mollëzave… duke u përfunduar në gushë, e s’mund t’i fshihnin ato pika qelibari… që dëshmonin atë shqetësimin e pafundmë të tyre.
Mjaft e shqetësuar isha edhe unë, e për më tepër ndjehesha fajtore, pse nuk isha vazhduar rrugën bashkë me të…

***
Ishte 14 Janari i 1991.
Për mua qe një ditë e shënuar.
Nëna për të ma bërë qejfin kishte therur një pulë, dhe me ato mundësi të pakta që kishte përgatitur që në darkë të festohej ai përvjetor i imi.
Im vëlla hyri nxitimthi duke iu marrë fryma, sikur të kishte fituar ndonjë maratonë.
-Bëhu gati… – më thotë, – Janë hapur kufijtë në Gjirokastër… Do ikim sonte!
Ishim nga të parët që po të niseshim… Të paktën prej atyre që njihnim ne.
-Jo… Ç’a duam ne andej… ngurrova unë duke u justifikuar… -Ne nuk kemi as njeri jashtë… As gjuhën s’e dimë… Rri se po na kapin… e kushedi se ç’ndodh…
Vëllai po më shihte drejt e në sy!
-Jo, jo – i them unë, – Po mami ku do rrijë!?
-Bëhu gati! – këmbënguli ai urdhërues – Kam folur edhe me një shokun tim. Do na ndihmojë ai të kalojmë kufirin.
-Joooo! – vazhdova unë në timen – Ç’a duam andej… E merr vesh që s’njohim as njeri andej… Gjuhë nuk e dimë. Pastaj, po mami! Ku ta lemë mamin!!!
Mami për mua qe ajo shoqja që i tregoja të gjitha dhe nuk më gjykonte kurrë. Ne ishim gjithmonë të pandara. Sytë tanë u kryqëzuan… Dukej sikur ajo kërkonte mendim nga unë… dhe unë kërkoja aprovim prej saj.
-Ik! – më tha – Je me tët vëlla. Amanet njeri tjetrin… Mos e lini njëri tjetrin, e mos u ndani kurrë… Mos i zgjidhni duart… për asnjë arsye!
Eh dreqi e mori, jeta ime asokohe qe edhe ca e koklavitur!
Isha e dashuruar… Ajo histori prej gati gjashtë vitesh tashmë qe konsumuar dhe më kish lodhur shumë. Tërhiq e mos këput q bërë, po si duket tani i kishte ardhur fundi. Të dy e dinim këtë gjë, por unë, si unë… mendoja t’i jepja edhe një shans. Më prit gjysëm ore i them tim vëllai dhe dola…
Ashtu me mendje të çakërrdisur shkova e takova X. e nxitimthi i fola për planin që kishim ndërtuar atë natë.
-E mirë – më thotë Ai – po vij edhe unë.
Nuk e di sa u lumturova. Megjithëse duhej të mendonte ai për ne, nuk u mërzita. Luaneshat gjuajnë më mirë se luanët – mendova.
Nga ora pesë mbasdite u nisëm.
Edhe pse si natyrë isha e fortë, mes atyre dy djemve u ndjeva e sigurt.
Rruga qe e pafund… Ishte hera e parë që shkelja atyre anëve… dhe mendoja e para herë dhe e fundit…! E sigurt se nuk do t’i shihja më. Kjo nisi të më turbullonte…
Kur po mendoja se as mamin nuk do ta shihja më – nji drithmë ma përshkoi tërë trupin? U përpoqa të mendoja më kot, pse mendimet m’i trazonte ai dimër i ashper që sikur kërkonte të hakmerrej me ne. Në të vërtetë ne po e sfidonim.
Era e tërbuar, na ftohte deri në zemër… kërkonte të na ndante, po ne sa më shumë afroheshim e shtrëngoheshim me njëri tjetrin, ngjisheshim për t’u ngrohur sado pak, për ta sfiduar acarin e atij 14 janari të 1991.
Mendoja se sa ngrohtë kishte qenë vite më parë, ajo ditë e ditëlindjes time… Tani isha nisur ta sfidoja fatin për një jetë më të mirë… për një rilindje tjetër… për një jetë të re plot ëndrra… në një botë të panjohur… që dukej sikur niste prej asaj dite!

Sa më shumë largoheshim aq më shumë e ndjeja se dashuria për nënën time ishte më e madhe më e zjarrtë se ajo dëshirë për një botë të re e të panjohur.
Në shtëpi, kishin ngelur vetëm ajo dhe motra e vogël… me pulën e shtruar midis tavolinës. As babanë nuk arritëm ta takonim. Ai si gjithnji ishte në punë. Më dhimbsej edhe ai!
Si ika…!? Si i lashë…!? A do t’i shihja më!? Dhe ajo rrugë e mallkuar më dukej pa kthim. A do të jetoja dot pa nënën time? Ajo ma kish falur jetën, e po ajo më mbante akoma në jetë! Edhe pse më e madhja e fëmijëve… më dukej sikur ende s’e kisha prerë kordonin e kërthizës me të!
Po më mungonte ende pa dalë përtej… “A isha gati të jetoja larg tyre, a mund të jetoja larg atyre syve?”  – Ndërsa vazhdonim të udhëtonim të shtrënguar të tre bashkë…
-Unë do të kthehem! – u them e vendosur dy djemve. – Unë nuk vij! Më duket se dikush më tërheq me forcë nga pas… E ndjej!
Ishte dora e nënës sime… ishte zëri i saj që më bëhej sikur më fliste parreshtur… sikur më kërkonte. Unë do të kthehem te mami – u them atyre të dyve që po më shihnin me sy të zgurdulluar!
-Ju ikni. Unë nuk kthehem mbrapa! – më thotë im vëlla. – Do të kaloj matanë gjallë o vdekur!
-Ikni ju të dy, se unë kthehem edhe vetëm…
Vëllai u nis. Tjetri mbeti aty me mua! Pritëm disa orë ashtu të ngrirë midis borës derisa morëm vesh që ai kishte kaluar… dhe me një trishtim të pakufi për atë ndarje vendosëm të marrim rrugën e kthimit.
Djali i ëndrrave të mia, që e kisha marrë në atë aventurë arratije, nuk m’u duk aq i sigurt në atë ikje të çmendur. U kthye me mua. Për të mos më lënë vetëm në ato ditë trazirash. Kët qëndrim e mora si shenjë pozitive. Kthimi qe i shkurtër.
Kur mbrrita te porta e shtëpisë dëgjoj mamin që qante me zë.
Nuk do ta harroj kurrë… Ende e kam në veshë atë buçimën e fjalëve të saj. Hapa derën dhe e përqafova fort… po fort. Nuk doja ta lëshoja më.
Vetëm atë çast zemra ime nisi të merrte ritmin e humbur. Tani po e ndjeja. Si duket kur isha nisur zemrën s’e kisha marrë me vete. E kisha lënë aty, tek nëna ime, tek shtëpia ime, tek vendi im.

***
Kurse tani, hipur mbi një tren po udhëtoja drejt Durrësit, për të folur me tim vëlla. Pas kaq kohësh kisha mall për t’ia dëgjuar zërin, për ta pyetur si ishte. Se edhe atje ku ishte, pyeste gjithmonë se kur do të shkoja, si duket kishte nevojë për mua. Nuk isha motër për të. Më quante vëlla. Si dy këlyshë luanësh qemë rritur bashkë… Herë rrahur e herë pajtuar, por gjithmonë me dashuri… Në fakt ne zihemi shpesh edhe tani… jemi dy Bricjapë… ça pret nga ne!?
Në tren nuk ishim vetëm. Me mua udhëtonte edhe një shok fëmijërie i imi. Në fakt, kohët e fundit ishim më shumë se shokë… Kishte mjaft simpati midis nesh. Kish qenë gjithnjë i pranishëm, aty i strukur diku në jetën time. E kishim lënë me fjalë të udhëtonim së bashku. Nuk ishte hera e parë që udhëtonim… dhe ndjeheshim shumë të lirë me njeri-tjetrin.
Ai shkonte të takonte vëllanë ushtar në Tiranë… unë të flisja me vëllanë në telefon… Kur papritmas treni filloi të ndalojë në Shkozet. E dija që aty e ngadalësonte pak shpejtësinë, por jo aq sa të ndalonte fare. Jashtë pashë një rrëmujë e madhe. Turma të handakosura njerëzish vraponin drejt portit… S’po arrija ta kuptoja çfarë po ndodhte. Treni ndaloi si për t’u dhënë mundësinë njerëzve, të zgjidhnin: O donin të zbrisnin o të vazhdonin! Nga dritarja pyes se çfarë kishte ndodhur.
-Eshtë hapur porti… bërtiti dikush prej atyre të çmendurve që vraponin… – Janë mbushur plot tragetet… Njerëzit po ikin drejt Italisë… Italiaaaa…!!! Klithia ai dhe vrapoi si i çmendur. “Oh sa më ishte i dashur ai emër…! Sa e kisha ëndërruar… Kisha filluar të mësoja edhe gjuhën italiane. Kisha një fjalor të vogël të vjetër… Ishte i gjithi i verdhur nga koha. E kisha gjetur te Fabrika e Letrës… ku bëheshin brumë shumë vepra të mëdha. Asokohe nuk e dija ça ishin, por tani nuk ja fal vetes që nuk bëra një bibliotekë me ato thesare të kohës që gjeja atje. Dija vetëm se ishin libra të ndaluar.
Ato pak fjalë që dija në italisht mund të më ndihmonin…  mendova
-Po iki edhe unë – i them mamit, e cila më pa me sy të lebetitur – Hajde ikim! – i them edhe shokut tim. Ai u përpëlit. Më pa drejt e në sy e s’foli asnjë fjalë. As unë prita përgjigje… Ia lashë mamit në dorë çfarë kisha… kapa dorën atij dhe duke e tërhequr me forcë vrapuam si të çmendur drejt rrymës. Ndjeva se po i zhdukesha prap mamit nga sytë. Por tani ishte më ndryshe… Ne kishim folur shumë… E dinim, që do të ndaheshim një ditë, e që nuk do të kthehesha më pas. Ato dy muaj na kishin shërbyer për të reflektuar. Ata që kishin ikur, na kishin përcjellë fjalët me të mirë për jetën andej. Duke ndjekur atë rryme njerëzish shihnim një mal të hekurt plot me liliputë që kërkonin t’i ngjiteshin atij mali. Ashtu dukeshim ne, përballë asaj anijeje gjigande mallrash Panameze.
Kërkuam të ngjitemi edhe ne pasi ishim futur deri në brez në ujë.
Të gjithë na ndihmonin… të gjithë zgjasnin duart të na tërhiqnin sipër e të ngjiteshim lart. Atë ditë e kuptova se ne ishim të gjithë të njohur… Të gjithë të një familje. Të gjithë të gatshëm për një botë të re e të panjohur. Ishim nji popull i çmendur i gatshëm të nisej drejt së panjohurës… Duke u ngjitur, ndjeva një zë që më thirri… Hajde këtej më thotë… Hajdeni. Kur e pashë, dallova se ishte djali i xhaxhait tim… Fluturova nga gëzimi… Edhe një herë tjetër Zoti më jepte provë se ishte i pranishëm për mua. Prap po ndjehesha e mbrojtur… Po si t’ia bëja të ditur nënës time…!! Si të mund ta qetësoja?! Isha pjesë e atij uragani njerëzish, dhe ishim gati ta përballonim egërsinë e një deti… të luftonim me fuqitë tona për të mbrritur një botë të re…
Të gjithë besonim se një jetë tjetër na priste matanë detit.
Atë natë e kaluam në breg, pa lëvizur, me atë frikën që situata mund të ndryshonte nga momenti në moment. Ankthi qe i madh, i pafund.
Në agim u ndje lëkundja e parë e parë e anijes… nuk e njihja atë tronditje… m’u duk si tërmet… Po niseshim… po niiiiseeeshiiim… Ta shpreh atë çka ndjeva atë çast, sot nuk kam fjale, askush nuk ka fjalë… Ajo vetëm mund të ndjehet… Unë po e provoj…
M’u zbraz shpirti… Lotët filluan të më mbushnin sytë. E sa më shumë largoheshim aq më bosh ndjehesha. Edhe tani që shkruaj këto rreshta lotët i kam mbi letër… Me grushtat mbyllur fort sikur kërkoja të mbaja shpirtin të mos më dilte nga vendi… Një lëmsh emocionesh më qe lidhur në fyt. Nuk e di nëse të tjerët ndjenin atë që ndjeja unë a diçka tjetër.
Lamtumirë mami… lamtumirë edhe ty o baba që nuk të përqafova dot… Lamtumirë ti o vendi im…! Lamtumirë o gjuha ime!
Kushedi a do të shiheshim më?!

Të zënë fort përdore me njerëz të panjohur… shtrënguar fort mes nesh… u bëmë ballë atyre dallgëve të larta që na tregonin ashpërsinë e tyre duke zbrazur mbi ne gjithë zemërimin e detit.
Ato na lagnin – dhe ne i thanim rrobat në trup pa i shtrydhur. Ato prap na qullnin – e ne prap thaheshim… Kishim në trupat tanë zjarrin që na ushqente dëshirën e një jete ndryshe.
Ajo rrugë e gjatë drejt së panjohur nuk qe as e shkurtë dhe as e lehtë: Qe një jetë!
Ja ku jam sot këtu, ndërsa e hedh në letër këto kujtime sa të hidhura aq edhe të bukura.
Ishte 7 marsi i vitit 1991
Nëna ime kishte mbetur aty në breg tërë natën si ajo Vajza e Valëve…
Priste që unë të zbrisja nga ai mal i ftohtë hekuri dhe mishi njerëzor.
Vonë i mora vesh të gjitha këto gjëra.
Kishte thirrur e shkreta nënë me sa fuqi kish pasur emrin tim deri sa qe ngjirur, me shpresën se mos unë e dëgjoja dhe zbrisja.
Unë nuk e dëgjova…
Uliksi ua kish zënë veshët marinarëve me dyllë që të mos dëgjonin këngën e sirenave në detë.
Vetëm kur e pa që anija lëvizi… dhe u shkëput drejt detit… ajo kish zgjatur duart sikur kish dashur të më arrinte.
Dhe duart e saj kishin mbetur ashtu të zgjatura drejt detit për shumë kohë.
U bind që s’do të më prekte më, atë mëngjes kur pa anijen të nisej… kur dëgjoj klithmat tona që tundnin detin nga themelet… dhe shkallmonin portin dhe gjithë qytetin e Durrësit.
Ishte si klithmë shqiponje e plagosur që fluturonte lart, shumë lart, në kërkim të hapësirave të lira e të panjohura.
Po shkelnim nëpër dete të errët e të zinj. Po ikja edhe unë, dhe në shpirt ndjeja klithmën e saj…
Sa do më mungoje o nëna ime e mirë, nëpër udhët e trishta të botës…

Related Images: