Letra e lamtumirës që Stefan Cvajg
para udhëtimit pa kthim, më 22 shkurt 1942
përgaditi Albert Vataj
“Përshëndetje për të gjithë miqtë e mi!
Le ta shohin akoma agimin pas natës së gjatë! Unë, tepër i paduruar, shkoj përpara tyre…”
“Përpara se të ndahem nga jeta me vullnet të lirë dhe me mendje të kthjellët, shtyhem të përmbush një detyrë të fundit: të falënderoj nga zemra këtë vend të mrekullueshëm, Brazilin, që më dha mua dhe punës sime një pushim shumë të mirë e mikpritës. Nga dita në ditë kam mësuar ta dashuroj më shumë këtë vend dhe askund nuk do ta kisha rindërtuar më me dëshirë jetën nga e para, pasi për mua bota e gjuhës sime ka perënduar dhe atdheu im shpirtëror, Evropa, po shkatërron vetveten. Por pas gjashtëdhjetë vjetësh nevojiten forca të veçanta për të filluar edhe njëherë nga e para. Kurse forcat e mia janë dërrmuar nga vitet e gjata të shtegtimit nëpër botë. Kështu që më duket e drejtë ta mbyll në kohën e duhur dhe me një qëndrim të drejtë një jetë, për të cilën puna shpirtërore ka qenë gjithmonë gëzimi më i kulluar dhe liria personale, mirësia më e madhe e kësaj toke. Përshëndes të gjithë miqtë e mi! Uroj që ata të kenë fatin të shohin përskuqjen e agimit pas natës së gjatë! Unë, si shumë i paduruar që jam po u paraprij!”
Pas pesë vitesh ekzistencë të shqetësuar në mërgim, në Britaninë e Madhe, Shtetet e Bashkuara dhe Amerikën Latine, shkrimtari Stefan Cvajg, ia mori jetën vetes më 23 shkurt 1942, në shtëpinë e tij në Petrópolis, afër Rio de Zhaneiros, së bashku me gruan e tij Lotte, me të cilën ishte martuar në 1939.
Në ditët më parë, Cvajgu i kishte zgjidhur punët e tij, kishte dërguar disa dorëshkrime përfundimtare dhe kishte shkruar udhëzime në lidhje me pasurinë e tij. Natën e 21 shkurtit, duke luajtur shah me botuesin e tij brazilian Abrahão Koogan në verandën e shtëpisë së tij, disa nga letrat e tij të lamtumirës ishin tashmë në rrugën e tyre për të afërmit dhe miqtë. Në këto letra, Cvajgu shpjegoi vendimin e tij për të kryer vetëvrasje: të gjitha shpresat e tij për një fund të shpejtë të luftës ishin zhdukur, ai kishte filluar të ndihej i vjetër dhe kishte humbur shtëpinë e tij intelektuale në Evropë. “Unë isha thjesht shumë i dobët për të mbajtur gjithë këto vuajtje”, i shkruan ai gruas së tij të parë Friderike, me të cilën qëndroi në kontakt të rregullt deri në fund.
Letra zyrtare e lamtumirës që Cvajgu la në tryezën e tij i drejtohej kryetarit të bashkisë së Petropolis. Në të ai shprehte falënderimet e tij për mikpritjen e vendit që i kishte lëshuar një vizë të përhershme autorit të arratisur nga Salzburgu.
“Stefan Cvajg ishte një njeri pa zemërim, – tha miku dhe kolegu i tij Franz Werfel në eulogjinë e tij – kjo është ajo që e bëri atë një nga të paktët pacifistë ende përreth. Për të lufta do të thoshte ferr në tokë…”
Marrë nga Muri i FB, Albert Vataj, 22 shkurt 2024
