Lin Delija, piktor kontemporan (1926-1994)
Uragani Lin Delija
nga Dr. Vat Marashi
Pas kësaj darke ne mbajtëm lidhje dhe nga komuna Antrodoco na erdhi ftesa e inaugurimit të këtij muzeumi. E them se “ia vlejti barra qeranë”! Kur pas tre-katër orësh udhëtimi, u drejtuam në drejtim të kësaj komune, rruga filloi të bëhej gjithnjë e “keqe” dhe malet në të dy anët ngrinin shtatin progresivisht, duke na “kurthuar” në zona gjithnjë e më të thella, duke na kujtuar malet tona, kur i ngjitesh Malsisë së Madhe për në Theth. Më së fundi, pak si në mëdyshje ju afruam këtij lokaliteti, i cili nga larg nuk dukej veç një grusht apartamente pa jetë afër tri shpatmalesh ku gjarpëronte një si lume i vogël, i quajtur “Velo”, por atmosfera u bë festive menjëherë sapo ndaluam makinën, kur pamë njoftimet e vendosura kudo nëpër mure e rrugë si dhe një lëvizje e gjallëruar e njerëzve të gjithë në drejtim të një kishe ku do të zhvillohej ceremonia dhe brenda kishës puna kishte filluar paraprakisht me praninë e kryetarit të komunës, pasi njerzit ishin me dhjetra në radhë për të marrë zarfet e vulosura me një vizatim të Lin Delisë, dhe që dilte në qarkullim për postat italiane për të parën herë. Këtë fat e patëm edhe ne. Salla e mbushur plot e përplot, aq e ngrohtë për Lin Delinë me të ftuar jo vetëm nga gjithë Italia, por edhe miq nga Gjermania etj, e seicili fliste me të njejtën mënyrë: “I thjeshtë si ai, por edhe i rreptë…”, “Mjeshtri”, “I Madhi”, etj.
.
.
.
Kjo ishte veçse një konfirmim i asaj që At Zef Plumbit ma pati thënë telefonikisht nga Shkodra, pikërisht ditën e inaugurimit të muzeut, i cili bashkë me At Ambroz Martinin qenë miq të ngushtë të piktorit Lin Delija. Këto të dhëna që mbyllin edhe shkrimin mbi këtë figurë të shquar shqiptare protagonist në kulturën evropiane e më gjerë, do të donin të ndikonin sado pak në shpëtimin e asaj që është e mundshme nga ajo pjesë e veprave të mbijetuara, e nga ana tjetër si dhe të shprehin dëshirën tonë që ashtu siç u kthyen në qytetin Antrodoco të Italisë, si Uragan siç donin ta krahasonin mjaft simptizantë të tij, ashtu një ditë le të shpresojmë se do t’i kthehet atdheut të vet bashkë me veprat e shumë atdhetarëve të tjerë të tretur nëpër botë e ndoshta nuk ju dihet as emri, që edhe pse ata u flijuan në mërgim pa patur as mundësinë të qajnë bashkë me atdheun e vet, të paktën mbas vdekjes le të bëhen pronë shpirtërore (edhe) e vëllezërve të vet!
Ardian Ndreca për piktorin Lin Delia
Rudina Mane Dema
Kam pasë fatin ta njoh atë artist të vërtetë. Kur kam ardhë për herë të parë në Itali, njeriu i parë që kam njoftë ka qenë Lin Delija. Në pamje të parë nga larg të jepte përshtypjen se ishte nji malsor verior i zgjuar, me nji trup mesatar, me flokë të gjatë prej artisti, dhe shumë i edukuar. Prezantimin e parë na e bëri nji zotëri italian që ishte punonjës në komunën e Antrodokos. Ua sa është kënaqur kur foli shqip me ne. Unë e flisja pak italishten, por ai me tha: Jo zonjë me mua fol shqip se e fliske mirë shqipen. Unë qesha lehtë dhe i thashë se isha shqiptare dhe sa kisha ardhë nga Shqipëria. Ai u justifikua duke më thanë se kishte pasë nostalgji për me ndigjue nji njeri duke folë shqip dhe kështu filloi miqësia jonë e u ntrash ma tepër kur mori vesh se kush isha unë. Ai kishte qenë dhe në Tepelenë se me moshë ishte ma i madhe se unë.
Frekuentoheshim, e shpesh e ftoja për dreka të dielave e sidomos gjatë javës vinte shpesh. I pëlqente kosi shumë se unë e bëja vetë kosin dhe nji herë i bëra nji byrek me spinaq e të shoqëruar me kos. U kënaq shumë. Mundohesha me e kenaqë se më vinte keq. Vinte shpesh e ma merrte Megin me i dhanë nji akullore e më thoshte se ke nji zanë malesh, ke nji engjëll. Kam shumë kujtime prej tij i përmalluem ka vdekur, megjithëse i kishte ardhë edhe nji nip nga malësia dhe e ndihmoi përnjiherë për dokumentat. E ndihmoi për të marrë edhe Azil Politik dhe atij ju njoh shpejt azili politik. Ndërsa mua me erdhi nji muaj mbas të nipit. Më thoshte shpesh i shkreti: Mos u ban merak se njitash ka me të ardhë edhe ty.
Uh sa u gëzua kur e mori vesh se më erdhi përgjigja nga kuestura, e duhej të shkoja të ndrroja dokumentat: Shpejt me shkue në Prefekturë me ba kërkesën për nënshtetesinë se vijnë punët ma mirë u thoshte shpesh antrodokanesve! Ah ta dini ju se çfarë familje asht kjo e sa kanë vuajtë!! Kishte pasë njohur edhe Sazanin kur Sazani kishte qenë në Itali. Ma deshte shumë edhe Haxhiun e ma respektonte. Edhe Haxhiu i thoshte të vish sa herë të duash, je i mirëpritur! Me thoshte se do t’i bëj nji portret kësaj Zane për Megin, por fatkeqesisht nuk me arriti të më bjerë në dorë kurrë portreti i Megit.
Unë ndenjta pak kohë në Antrodoko, se ika. Nuk më pëlqente Amtrodoko se është fshat dhe nuk kisha prespektivë për vajzën atje se dhe shkolla ishte deri në 9 vjeçare. U detyrova që për 3-4 muaj ika prej aty. Kështu që u ndava nga artisti Lin Delia, por di një gjë se më te vërtet ishte nji piktor e artist i mrekullueshëm.
Jetonte krenar se ishte shqiptar edhe pse ishte larguar e deshte Shqipërinë. Krenar që ishte nji malësor – e thoshte shpesh që “Veriu e sidomos malsorët e veriut kanë qitë burra shteti!
Por nji gjë, në Antrodoko e kanë nderuare sa dhe nji rruge i kanë vënë emrin e “Lin Delia” dhe nji harku që lidh dy rrugica ia kanë venë emrin e tij. I kanë bërë edhe nji funeral madheshtor të gjithë Antrodokanasit e kanë nderuar me respekt të veçantë
Kur Antodoko u mbush me shqiptarë, thonin magari të jenë si Maestroja i jone dhe këta që po na hyjnë në provincën tonë .Kam shumë gjëra për të thënë për pikturat e këtij Artisti se si kanë përfunduar. Ajo vilë kishte nji sallon shumë të madh e atje kishte mbledhë të gjitha pikturat e tij me vlera të mëdha. Dhe muzeumi ka nji pjesë, po jo të gjitha. Edhe ato bëjnë pjesë e politikës së shtetit të keq se dhe ato duhet t’i mbronte shteti ynë. Po cili shtet????
Qofte i xhehnetit maestro Lini, piktori ynë shqiptar që e mbylli jetën në Antrodoko…
Kam shumë për të shkruar për Artistin tone, por shumë gjera nuk shkruhen. Po qe fati të takohemi t’i them goja gojës se si ishte i shkreti kohët e fundit. Por dua ta theksoj se koha ka treguar se gjithë artistët e përfundojnë jetën e tyre shumë keq bashkë me shkrimtarë e kompozitore. Duhet të kalojnë shumë kohë që të dalin emrat e tyre dhe ateher dalin të pavdekshëm. Uroj që Sgarbi të këtë marrë ndonji pikturë të tijën dhe ishalla ka marë dhe ndonji nga ato që kishte me veshje malësore se aty demostronte se sa ka vuajtur shpirtersht për malësin e vet.
Shqipëria duhet ta ngrejë varrin e tij, dhe t’i bëjë nji lapidar në mes të Shkodrës se ai iku me dhimbje të madhe!
Asokohe ka qenë Sherif Merdani në ambasadën e Shqipërisë si përfqësues kulture dhe bëri nji vrime në ujë.