Mbi frymën e stilit dhe jetës së Nietzsche-s në egzistencën e Migjenit Gjezeko 2013
Refleksione jete
Vetëm kush ka mundësinë me e njoftë Nietzsche-n dhe Migjenin në origjinal, përkatsisht në gjermanisht dhe në shqip-gegnisht arrin me gjetë ngjashmënitë e patundshme midis njeni tjetrit.
E përbashkta e tyne në kandin njerzor asht sëmundja e pashërueshme që kanë të dy, krizat psqike të Friedrich Nietzsche dhe tuberkulozi i Millosh Nikollës. Rranja ku ushqehet Nietzsche asht ajo e gjenisë gjermane kurse filizi i ri i Migjenit tuj hasë në shkambin e thatë të letërsisë shqipe rropatet me u ngulë thellë në të.
Tuj marrë në dorë, siten e shkencës së letërsisë krahasuese, njeriu befasohet mbi ngjashmëninë që ka fryma e Migjenit me atë të Nietzsche-s, dhe shumë gjana janë gati identike, për mos me thanë përkthime, apo përshtypje të leximeve nietzscheane.
Kur lexon monologun e Nietzsches me Perëndinë dhe mandej atë të Migjenit me Perëndinë, ngjashmënia në stil asht e pashmangshme, nji përkthim besnik kisha me thanë.
Për këtë, Nietzsche asht nji ateist dhe nji profet i përkryem, ndërsa Migjeni nuk u ba as ateist dhe as profet i kohës se vet. Migjeni ishte në rrugën e konsolidimit të stilit të vet, porse ai nuk e ndërtoi nji të tillë, si mësuesi i tij shpirtnor Nietzsche.
Nietzsche dhe Migjeni mbaruen kolegjet për prifta, njeni protestant dhe tjetri ortodoks, tuj pasë të njejtën Bibël, e cila i çoi edhe në monologët e tyne me perëndinë dhe të dy kishin shpirtin e poetit, që i bani edhe me u revoltue kundra perëndisë.
Migjeni e kishte stofin të bahej gjeni shqiptar, siç u ba Nietzsche gjeni gjerman dhe botnor, porse ai mbeti në mesin e rrugës, në moshën 27 vjeçe. Shqipnia në atë kohë nuk kishte rranjë me lindë Mozarta në mosha të rinisë jo ma të feminisë, sepse sapo dilte nga 400 vjet shtypje osmane.
Shqiptarët e dojnë Migjenin, sepse nëpërmjet tij ata njohin në mënyrë subkoshiente dhe thithin gjeninë e shpirtit gjerman, iluminizmin dhe revoltën e tij ndaj kohës dhe shekullit të vet.
Stili i Nietzsche-s asht i përkryem për kohën, aq sa edhe sot lexohet me kënaqësi. Stili i Migjenit ishte edhe për kohën i prapambetun, ku koha e rimave me folje kishte kalu tashma dhe nuk bahej ma as në gjimanzet gjermane të viteve 30.
Ajo së cilës gegët i janë mirnjohës Migjenit asht pikrisht gegnishtja e tij dhe përdorimi i foljeve të infinitit me fitue, me shkue, etj., të cilat e ruejtën edhe nën diktaturë muzikën e gegnishtes. Ajo me anë të së cilës Migjeni kishte me kenë mirënjohës ndaj nesh asht pikërisht njohja e frymës së atit të tij shpirtnor Friedrich Nietzsche, që na duhet me ia atribue atij.
Asht nji imperativ i kohës që forcat drejtuese të kultures në Shkodër – si zemër e kulturës gege dhe mbarëshqiptare – të pregatisin nji skenar të jetes së Migjenit nën frymën e Nietzsches tuj marrë si bazë letërsinë krahasuese dhe të xhirojnë nji film më të cilin brezat të edukohen me normat reale të letrave botnore…
Sepse vetëm kështu “këpucët e Lulit të Vocërr” nuk kanë me u ba këpucët e Nietzsches dhe me e hangër Migjenin, të cilit unë i mbetem mirnjoftës për dy gjana:
– Për afrimin e gjenisë gjermane dhe ushqimin me të në mënyrë latente të dy brezave shqiptarësh dhe
– Të përdorimit të gegnishtes dhe ndihmës për mbijetesë së saj në nënvetdijen tonë…
gjezeko 2013 (marrë nga muri i fb)
Të falemnderes për vlerësimin i nderuemi Jozef!
Këto janë vetëm disa refleksione që më kanë dalë përgjatë kohës kur Migjeni, që e kisha marrë me vedi prej Shkodret u ndesh me Nietzschen që gjeta në Vjenë… dhe përplasjen mes tyne nuk mujta me e kalue ashtu symbyllë…