![Pinterest](https://pinterest.com/pin/create/button/?url=https://www.radiandradi.com/mesuesit-e-shqipes-ne-krahinen-e-ulqinit-nga-pertefe-leka/&media=https://www.radiandradi.com/wp-content/uploads/2018/09/42638383_2350618491631214_4238524510833213440_n.jpg&description="Shkolla jonë, vegon me formue qenie të plotësueme, d.m.th. burra e gra me trup të shëndoshë, me zemër trime, me vullnet të fortë, me nji shpirt të drejtë, por edhe njerës që të jenë të zotët me mprojtë të drejtat e veta. Prandaj, djelmve dhe varzave te cilëve do t’u jepet edukata){kind=link}
Mësuesit e shqipes, në Krahinën e Ulqinit*
nga Pertefe Leka
në përkujtim të 70 viteve më parë…
Në vitin shkollor 1941-‘42, Ministria e Arsimit nën drejtimin e Ernest Koliqit, emëroi shumë mësues në Kosovë dhe në pjesën veriore të Shqipërisë që kishte mbetur jashtë kufijeve të 1913. Mësuesi Jahja Domnori, nga Shkodra, u emërua për zonën e Ulqinit.
I pajisur me një kulturë të gjerë pedagogjike dhe me një përvojë të mirë pune në hapjen e shkollave të reja, si në Dibër, Vlorë, Durrës e në Shkodër, iu besua një detyrë me rëndësi. Në Ulqin, ai do të kryente detyrën e Drejtorit dhe Inspektorit të zonës. Duke pasur në varësi të gjitha rrethinat e Ulqinit, kishte nevojë për mësues të përgatitur dhe të ndërgjegjshëm, pasi njerëzit atje ishin të etur për shkollën shqipe, e cila deri atëhere ishte e ndaluar. Këtë detyrë e mori përsipër vetë inspektori i zonës, mësuesi Jahja Domnori, që të zgjidhte mësues nga familje të nderuara intelektuale, duke shfytëzuar njohjet që kishte me ta. Mësuesi Jahja Domnori, ishte njohur me babanë e Prenkë Jakovës, Kolën, kur ishin bashkë në luftën e Koplikut, me 1920. Kola, me origjinë nga Gjakova, ishte ndër organizatorët e mbrojtjes së kufijve kombëtarë nga agresioni sllav. Dy familjet kishin ruajtur një miqësi të sinqertë. Për këte, trokiti në derën e gjakovarëve, për të inkuadruar djalin e tyre, Prenkën, në këte detyrë fisnike. Më mirë e përshkruan vetë Prenka këte lidhje në kujtimet e tij. Ai kishte respektin me te madh për zotni Jahon (kështu e thërriste Prenka). Ke andje t’i lexosh ato shënime, me një gjuhë të bukur shkodrane, ku Prenka u ka dhënë melodinë e shpirtit. “Nji ditë, tek po lexojshe diçka në revistën “Hylli i Dritës”, në odën e vogël u fut nana Rozë, me duert e saja tanë shkumë sapunit e tanë preokupim, e më thotë se ka ardhe nji mik i shtëpisë tonë, Jaho Domnori, që ishte drejtor i shkollës fillore të Ulqinit. Unë tue e njoftë mirë Jahon, lashë librin e dola menjëherë në oborrin tonë të vogël, ku nana Rozë e kishte vendue në nji karrike thuprash. Pasi u falme me njeni-tjetrin, ai me propozoi që të shkojshe si mësues në katundin e Katërkollit, në Anë të Malit, se në atë zonë kishte marrë edhe mësues të tjerë prej Shkodret, si Viktor Kicin, Prenkë Shirokën, Shuk Shllakun, Ramadan Millën, Zef Berishën e shumë të tjerë.
Unë si me marifet ja hodha fjalën, për me më marrë në Ulqin, e aj plot dëshirë, me premtoi, se do ta realizonte këtë deshirë, por në të ardhmen. Meqë të gjithë mësuesit që më përmendi zotni Jahoja i njifshe mirë, pranova pa ma të voglin hezitim. Nana tuj i prue nji kafe tarnake, e tuj fluturue prej gzimit, e falnderonte zotni Jahon për interesimin e tij. Ajo ju lut edhe për vllaun tem, Çeskun, për me i gjetë nji vend edhe atij, se i pëlqente natyra dhe puna si mësues” (nga kujtimet e Prenkë Jakovës).
.
në fshatin Katërkoll të Ulqinit, viti 1942.
Pa urdhra nga lart, por me një bisede të hapun e të sinqertë, drejtori i shkollës e zgjodhi personelin me mësues që e donin Atdheun, e donin gjuhën shqipe dhe përparimin e Kombit. Është historik fjalimi që mbajti drejtori i shkollës Jahja Domnori, ditën e hapjes së shkollës shqipe në Ulqin, me prindër, mësues dhe autoritetet vendore.
Një fragment i shkëputur: “Arsyja e mbledhjes sotme s’asht tjetër vetëm se dishroj me pasë nji marrdhanie me ju, me qëllim që t’u japim edukatën e duhun fmijve tuej. Andrra qi keni pasë pamë tash sa kohë, se nji popull qi ruen gjuhën e vet, aj ka ruejt çilsin e rrugës së indipendencës u shfaq sot si drita e syve. Kjo gjuhë e ruejtun prej jush, si prushi në gji duhet punue, e këte punë e ban shkolla… Shkolla përpiqet me pregatitë qytetarë e qytetare te respektueshëm ndaj ligjeve, me dashtë tek s’ban Atdheun, e krejt të gadshëm me ba çdo sakrificë për te” (nga shënimet e Jahja Domnorit).
Ky ishte motivi kryesor i të gjithë atyre që punuan pa u ndalë për të përhapur dijet me gjuhën e bukur shqipe. Kështu veproi edhe Prenka, djale i ri. Ai shpesh ndeshej me prindër të cilët ia drejtonin pyetjet në gjuhën sllave (ashtu ishin mësuar t’u drejtoheshin mësuesve sllavisht) por Prenka me dashuri dhe admirim për ata njerëz të mrekullueshem, u thoshte: “O vllazën, kjo asht shkollë shqipe, mos ma përmendni ma pjevanjen por me thoni: A din me këndue mire… shqip”. Meqë ishin fëmijë tepër patriotë, – shkruante Prenka, – u mundojshe me ju msue Fishtën, Ndre Mjedën, Hymnin e Shqipnisë, e shumë histori të patriotave shqiptarë. Prenka kishte diçka më tepër se mësuesit e tjerë, ai ishte muzikant dhe këtë mrekulli të talentit do ta ndante me të tjerët. Ai vetë shkruante: “Me vete pata marrë edhe nji fizarmonikë të vogël të cilën e hidhshe në krah e shkojshe për me i ra, muzikë të kohës edhe popullore shkodrane, krajanët e kishin për zemër kangën e Shkodrës… Shumë nxanës filluen me i ra bukur ndër ta edhe djali i hoxhës se Krajës, por aj kishte edhe nji za fenomenal prej tenori. Ata kishin nji vesh apsolut” (Prenkë Jakova).
Nuk ishte hera e parë që Prenka e kishte shkelur atë vend. Ai sjell ndër mend kujtimet e fëmijërisë, kur kishte lundruar me barken “Scanderbeg”, për të vizituar Kalanë e Ulqinit me shokët e klasës. Mbante mend edhe fjalët e Atë Martinit, i cili gjatë lundrimit ju thoshte fëmijëve se sa herë do ta kujtoni këtë barkë do të kujtoni Gjergj Kastriotin – Skënderbeun tonë legjendar: “Mundem me thanë se në Ulqin filluen me më ardhë frymëzimet e para për historinë e Skënderbeut” – shkruan Prenka.
.
E për rrjedhojë, nuk qe e papritur për Prenkën kompozitor, kryevepra, Opera “Skënderbeu” sepse ishte një lëndë e akumuluar ndër vite, e cila priste të shpërthente. Këta mësues me përkatësi fetare të ndryshme, punuan për arsimin laik, duke respektuar besimet e zonës. Ata punuan në harmoni me një qellim të përbashkët, duke i shënuar në ditarët e tyre si vitet më të bukura të jetës tyre. Prenka shkruan: “Këtu u njoha me shumë krijime të mrekullueshme të folklorit të papërsëritshëm të Krajës, ku aj i Ostrenit ishte i veçantë. Këtu më bante përshtypje edukata tolerante e myslimanve të Krajës, të cilët i ruanin me plot përkujdesje objektet e kultit kristian, si kishën, Ublën e Vjetër, qelen në Prift-najë e shumë toponime e vende të tjera të shenjta kristiane, ku riti në malin e Rumijes, ishte nji brilant shumë i shenjtë si për katolikët ashtu edhe për myslimanët, të cilët ishin shumë fanatikë, në zbatimin e këtyre riteve”. Me mësues të ndërgjegjshëm si këta, të cilët kishin si pikësynim bashkimin pa dallim shtrese shoqërore a fetare, ishte një kontribut për ardhmërinë e kombit shqiptar.
.
mësuesve dhe prindërve të nxënësve në Ulqin, viti 1942
E njëjta gjë është shkruar edhe në ditarin e drejtorit të shkollës së Ulqinit Jahja Domnori: “Në shkollë, ku pa dyshim rrin e mëson si i vobekti, si pasaniku, përpjekjet e afrohet ma tepër gjaja shoqnore, këtu fillon pra me ia dijtë pasaniku të vobektit, zengjini fukarasë. Këtu mëson fëmija ç’asht zeqati, sadakaja, buka e Shnandout… Dhima për të vobektin, e drejtësia për të gjithë, janë bazat esenciale të shkollës së sotshme” (Jahja Domnori).
Shënimet e këtyre mësuesve flasin shumë dhe kanë vlera bashkëkohore. Ata vunë në jetë idetë pedagogjike më të përparuara të kohës,duke luftuar padijen dhe pasivitetin dhe duke nxitur lirinë e mendimit me modelet më të mira dhe më të përshtatshme të arsimit përparimtar evropian. Këta mësues të devotshëm, hynë në historinë e Arsimit Kombëtar, me vlera të patjetërsueshme. Duke shkëputur një fragment nga fjalimi i drejtorit të shkollës se Ulqinit, Jahja Domnori, njohim pikëpamjet e tyre për të ardhmen e brezit të ri.
“Shkolla jonë, vegon me formue qenie të plotësueme, d.m.th. burra e gra me trup të shëndoshë, me zemër trime, me vullnet të fortë, me nji shpirt të drejtë, por edhe njerës që të jenë të zotët me mprojtë të drejtat e veta. Prandaj, djelmve dhe varzave te cilëve do t’u jepet edukata, do të jenë fëmijtë tuej, fëmi shqiptarësh të shekullit XX” (Ulqin, 1942).
.
*Titulli redaksional: radiandradi.com