Miti i Shpellës së Platonit zbulon natyrën e realitetit tonë?
Alegoria që sfidon perceptimin tonë për botën
Nga libri i VII – “Republika” e Platonit
Platoni prezanton një nga alegoritë më të famshme dhe më të thella të filozofisë perëndimore – Miti i Shpellës. Kjo histori nuk është thjesht një tregim magjepsës, por edhe një mjet i fuqishëm për të kuptuar teorinë e njohurive dhe perceptimit të realitetit, konceptet qendrore në të menduarit platonik
Imagjinoni një shpellë të errët ku një grup të burgosurish janë të lidhur me zinxhirë që nga lindja. Këta të burgosur janë aq të imobilizuar saqë mund të shikojnë vetëm një mur para tyre. Pas të burgosurve, ka një zjarr dhe midis zjarrit dhe të burgosurve, ka një shteg të ngritur. Në këtë shteg, kalojnë njerëz që mbajnë objekte dhe figura të formave të ndryshme, duke lënë hijet e tyre në mure të cilat mund t’i shohin të burgosurit. Për këta të burgosur, ato hije janë realiteti i vetëm që njohin.
Hijet në shpellë simbolizojnë injorancën dhe perceptimin e kufizuar të atyre që nuk kanë arritur te njohuritë e vërteta. Ato përfaqësojnë një realitet të shtrembëruar dhe sipërfaqësor, një metaforë se si paraqitjet dhe perceptimet mund të mashtrojnë kuptimin tonë mbi natyrën e vërtetë të gjërave.
Miti merr një kthesë të rëndësishme kur njëri prej të burgosurve lirohet. Në fillim, ky i burgosur përjeton dhimbje akute dhe konfuzion intensiv në ekspozimin ndaj dritës së zjarrit dhe, përfundimisht, ndaj dritës së diellit dhe botës së jashtme. Drita është verbuese, ndaj të burgosurit i duhet të luftojë që ta kuptojë këtë realitet të ri. Pak nga pak, sytë e tij mësohen me dritën dhe ai nis ta shohë botën ashtu siç ajo është: ngjyrat, format, gjerësia e qiellit dhe rrezatimi i diellit. Ky proces, simbolizon rrugën drejt dijes dhe ndriçimit intelektual, një udhëtim i mundimshëm dhe i dhimbshëm, por thellësisht transformues.
I burgosuri i liruar srrin të kuptojë se hijet në shpellë nuk ishin realiteti, por thjesht iluzione. Në dëshirën e tij për ta ndarë këtë zbulim, ai rikthehet në shpellë për të liruar të tjerët. Megjithatë, me kthimin e tij, ai ndesh në rezistencë dhe keqkuptohet nga ata që janë ende nën zinxhirë. Për ta, hijet mbeten realiteti i vetëm i vlefshëm, dhe ideja e një realiteti ndryshe është e pakonceptueshme bile kërcënuese. Ky rikthim nxjerr në pah vështirësinë e transmetimit dhe pranimit të së vërtetës në një botë të mësuar me iluzione, reflektim i rezistencës njerëzore ndaj ndryshimit dhe pranimit të të vërtetave të reja.
Miti i Shpellës, pra, ilustron jo vetëm teorinë epistemologjike të Platonit, por edhe pikëpamjen e tij mbi arsimin dhe rolin e filozofit në shoqëri. Filozofi, ashtu si i burgosuri i liruar, ka përgjegjësi t’i udhëzojë të tjerët drejt dritës së dijes, edhe nëse ajo përfshin përballjen me keqkuptime dhe me rezistencë.
Marrë nga Web – I Filosofi greci della Grecia Antica e cose inedite