Libri “Musine Kokalari – Leterkëmbime, shënime, kujtime”
përmbledh shumë pak nga dorëshkrimet që ka lënë Musine Kokalari.
Kjo është një përpjekje e dytë që bën familja
(e para qe “Si u krijua Partia Social Demokrate”)
për t’ua sjellë pranë lexuesve
trashëgiminë e Musinesë me financimin e saj.
Shitja e librit do të shërbejë edhe si test i mbështetjes
për të vazhduar botimin e veprës së panjohur të Musine Kokalarit.
Arjeta Kokalari
.
Musineja – E vdekshmja e mbetur pezull…
nga Shpend Sollaku – Noé
Ka libra që nuk i lexon dot më tutje se kapitulli i parë, ka të tjerë që i le përgjysëm, dhe nuk të vjen ndërmend as pas një dite ç’ke lexuar në faqet e tij. Ka të tjerë që u kthehesh vazhdimisht, pasi të duket se gjithmonë ke humbur diçka gjatë leximit, pasi të duket vetja një polumbar i paaftë për të arrirë deri në thellësitë e funddetit që ato botime prezantojnë.
Në kategorinë e atyre librave që duhet t’u kthehesh pa dyshim bën pjesë edhe ky botim: “Musine Kokalari – letërkëmbime, shënime, kujtime…”.
Secili nga këto momente zë një vend të rëndësishëm në kuptimin e një jete sa të vështire, aq edhe dinjitoze. Qoftë në kujtimet, qoftë në shënimet apo edhe në letërkëmbimin e paraqitur në këtë libër bie në sy një tendencë e qartë për t’i thënë gjërat ashtu siç kanë qenë e për t’i lënë pak ose aspak vend intepretimeve. Siç e shkruan edhe Bibika Kokalari – autorja e kësaj përmbledhjeje, Musineja e tregon vetë historinë e saj.
Pa e filluar akoma leximin, goditesh emocionalisht që në kopertinën e parë: Një Musine fare e re mes lulesh e bari, si një zhardhok i zambakëve të jugut, drejt lulëzimit të plotë. Nuk duket si foto e vjetër; ngjan më tepër si shoqet tona të gjimnazit, në vitet ’70. Godet edhe historia e Bibikës në kopertinën e pasme. Ashtu si edhe prezantimi që u bën këtyre dokumentave historike po ajo, rrëfimi sesi e njohu Musinenë, që nga marsi i viti 1981, deri në korrikun e 1983-shit.
Emocionet këmbejnë kurs kur Musineja flet për veten, nëpërmjet korrespondencës së saj. Që nga letra e parë, e datuar 31.12.1972, dërguar Musinesë nga Platon Kokalari e deri tek ajo dërguar këtij të fundit prej Musinesë, lexuesi ka mundësi të mësojë detaje të panjohura të jetës së saj. Ky kapitull mbyllet me listën në proçesverbalin e trishtë që risjell varfërinë në të cilën u detyrua të jetojë një nga personalitetet më të shquara të disidencës shqiptare: një raft ushqimi; një etazher; 178 libra, një stufë zjarri; dy karrige; gjashtë enë ushqimi, mbulesa, një dyshek, një minder dërrase.
Ndërsa vija re këtë inventar varfërie të thellë, mendova sesi ajo grua inteligjente shkruante e lexonte: në listën e saj të pasurisë nuk kishte asnjë tavolinë!!
Pastaj: Ç’ne 28 vepra të Hoxhës në etazherin e saj? I ka blerë për t’u tallur, e kanë detyruar t’i blejë? Ia kanë dhuruar me dhunë?
Në të gjitha dokumentat që ka lënë pas, ajo nuk merret fare apo e injoron plotësisht diktatorin.
I të njëjtës ngarkesë emocionale, por kësaj here të gjitha në veten e parë, janë shënimet e Musinesë të mbajtura në shtratin e lëngimit të herëpashershëm në spital. (periudha shkurt 1981 – maj 1983, faqe 89-106, që mbyllen me një autobiografi të shkurtër dorëshkrimore).
.
Mbi të njëjtën vragë ngrihet edhe kapitulli “Mbi jeten time”. Ai nis me Parashtesë të fletores numër 1, 8 faqe: 109-142). Është një libër më vete, me vlera të jashtëzakonshme jo vetëm për familjen Kokalari, por për të gjithë historinë e Shqipërisë. Unë veçova ndonjë kuriozitet, nga faqja 121, ku theksohet zbrazja e Gjirokastrës nga bejlerët, në vitin 1920, por edhe diçka me vlera të forta simbolike familjare: hyrjen e mënyrës evropiane të të jetuarit.
Kapitulli “Kujtime të përgjithshme dhe të shkëputura” shënon ndryshimin jo vetëm demografik të familjes së Musinesë (lindja e Hektor Kokalarit). Në këtë vlagë ndër më të bukurat janë dialogët e faqeve 148-149, rreth lindjes së Kasandrës. Po në këtë kapitull fillojmë të ndeshemi edhe me tmerrin që fillon të ndiejë e brishta Musine në drejtim të komunizmit. Janë ato vite kur ajo nis ta ndiejë veten demokrate.
“Une rashë në burg dhe u varrosa për së gjalli nga diktatura e proletariatit. Nxënësja e të ndriturit Sami…”.
Këto janë rreshtat e fundit të kujtimeve të Musine Koikalarit. Të mbetura pezull, midis dhimbjes dhe përçmimit për injorancën dhe krimin e ardhur në pushtet.
Në këtë libër nuk është miti.
Ai, sidoqoftë, nuk ridimensionohet. Ndër faqet e këtij vëllimi na ridel parasysh Musineja e brishtë, delikate, ajo e sëmundjeve, ajo e vdekshmja: Për këto arësye një Musine që “zbret” në nivelin e njeriut të zakonshëm, që nuk na bën të mburremi me të – ashtu sikur bëjmë me mitin e saj – por që na e provokon lotin vazhdimisht. Në këto rreshta, edhe të kursyer, na ngulitet në mendje një Zambak në fazën e pragdimrit, që humbet petalet, pastaj edhe gjethet, dhe shndërrohet akoma në një zhardhok, nën tokën e ngrirë. E sigurt, që ajo do të nxjerrë kryet në të gjitha pranverat pasardhëse, për çdo herë me ngjyra akoma më të ndritshme. Me aromë akoma më tepër dehëse. Me petale e kërcenj të ndrydhura prej zinxhirëve, të shqyera nga telat me gjëmba.
Me vdekjen pezull mbi krye.
.
Marrë nga http://gazetadielli.com/?s=sollaku+kokalari 11.03.2018
.