Ndoc Nikaj (1864-1951)
Poezia Shqipe
Klerik katolik, prozator, poet dhe botues, i konsideruar si “Babai i prozës gege” apo edhesi “Babai i romanit shqiptar”.
Krijimtaria letrare e këtij shkrimtari përfshin më se 30 vepra me përmbajtje të ndryshme. Elementi kryesor i të gjitha veprave, pothuaj është marrë nga jeta shqiptare, ku përshkruhen zakonet e lashta dhe fisnike të shqiptarëve, bëhet fjalë për historinë e kombit, subjektet e tija janë të gjitha nga jeta e njerëzve tanë.
Vepra më e rëndësishme është “Historia e Shqypnis”, vepër me 414 fq., botuar në Bruksel më 1902.
“Vepra e tij Historia e Shcypniis ch’me fillesë e deri më kohë kur ra në dorë të turkut” mbahet e para sprovë e historiografisë shqiptare në gjuhën shqipe.
Ishte pronar i një prej shtypshkronjave më të vjetra në Shkodër, shtypshkronja “Nikaj” në të cilën janë botuar edhe numrat e parë të revistës “Hylli i Dritës”.
“Homeri” shqiptar Gjergj Fishta duke u mbështetur te pseudonimi më i përdorur i kolegut, i kushtoi poezinë Nakdominicipedia në hyrjen e vëllimit të tij me satira, Anzat e Parnasit.
Disa nga veprat e shumta botuar prej autorit në fjalë:
“Vakinat e Kishës” (1888), “Marcja e Turkis” (1902), “Historija e Turkis” (1902), “Bleta ndër lule të Parrizit” (1907), fletorja “Koha”, Bashkimi, “Besa Shqiptare” etj. (1910-1921), “Kalendari me diftime gjithfarësh” (1910), “Diftime të natyrshme” (1912), “Bleta e re” (1912), “Shkodra e rrethueme” (Pjesa I, 1913), “Shkodra e rrethueme” (Pjesa II, 1913), “Abetari i vogël për Msojtore” (1914), “Të ndollmet e Kishës” (1914 – botim i dytë), “Abetari i madh” (1914), “Libri i Blertë i Italis” (1915), “Kndime të Para” (1915), “Diftime të Natyrshme të unjishme” (1915), “Tivari i marrun” (1915), “Bisedime Shqyp – tedeshk” (1915), “Abetari” (dorë e dytë 1916), ”Histori e Shcypnis” – “Përmbledhje e historis së Shqypnis për shkolla” (pjesa e parë, botuar në Bruksel me 1902 dhe e dyta, botuar në Shkodër, më 1917), “Bukurusha” – roman historik (1918), “Ulqini i marrun” – roman historik (1918), “Burbuqja” – roman historik (1920), “Motra për vllanë” (1924), “Kalendari”, “Shqyptari” (1906, 1914, 1915) etj.
Pas çlirimit, Nikaj ishte pjesë e presidiumit të mbledhjes që themeloi Lidhjen e Shkrimtarëve në vitin 1945.
Pas një viti u arrestua nga autoritetet e regjimit, më 9 shtator 1946, në moshën tetëdhjetedyvjeçare, dhe vdiq në burgun e Shkodrës pesë vjet më vonë, në janar 1951.
“Kam mét jetim…” nga Dom Ndoc Nikaj
Gjetht jan tui ramun, era tuì fry,
Lulet kréjt kputen, bima tui zdèsh,
E koha kohen m’nji tui e shty,
Vjeshta tek duket, vjen me na ndèsh;
Mù m’lkundet zemra gjith n’permallim:
Kam mét jetim!
Vyshken e thahen gemat nder pèm,
Faqen, tui ndrruè, toka difton,
Zèmra m’shtërngohet prèj hidhnimit t’ém,
Rri tui kujtué, për mende m’shkon
Bàb e Nàn pata, m’làn vetëm shqim:
Kam mét jetim!
Shof fmin e tjerve t’veshun e t’gzùm,
Kah i puth Nàna, kah i merr me t’mir,
Me petka t’bukra e t’lam e t’ndrrùm,
T’veshun e t’mbathun me petka dlir,
E mu m’thèr zemra mbush me vajtim:
Kam mét jetim!
Ndij fmin kah thrrasin, Nàn, gjith sa hèr,
M’bahet se zemra m’thot edhe mù,
Nàn, kuj me i thirrun t’pakten njihér,
Por nuk kam Nàn, m’épet me vajtù,
Vrap ngas kah shpija plot me hidhnim:
Kam mét jetim!
Rrì si i vorfën gjith-hér m’njen an,
Kush nuk m’ven n’préhen kush nuk m’përgzon
Kréjt jam i vétëm prej se s’kam Nàn,
E n’terr moti gjith’ hér mù m’shkon,
Nuk m’qéshet buza, nuk kam kurr gzim:
Kam mét jetim!
.
Marrë nga muri i FB i Saimir Z. Kadiu, 13 dhjetor 2022