Nji poezi alegorike e stilizuem mjaft bukur…
Kanga “Ma mir’ n’pyll se n’qytet” e Isuf Myzyrit
në analizën e Bukurosh Dylgjerit
Përgjithësisht nji kângë analizohet në të dy përbamesit e saj, pra muzika dhe teksti, si dhe sa janë të harmonizuem ata. Unë nuk po trajtoj ndërtimin muzikor, sepse nuk jam specialist i muzikës dhe, rrjedhimisht nuk kam koment. Por tekstin e kângëve të tij unë përpiqem ta analizoj sipas gjykimit tem, po ashtu siç ka të drejtë kushdo me e analizu’ atë sipas mënyrës së vet.
Duhet cilësue se Myzyri nuk përdor në tekstet e tij përmbajtje të ndërlikueme filozofike ose kuptimore. Ai âsht kaq i thjeshtë dhe i magjishëm, sa që po ta ndigjosh me vëmendje kyt këngë të tij, secili nga ne fillon me mendue dhe, në një farë mënyre me përjetue meditimin. Ai arrin me e prekë shpirtin e çdo ndigjuesi, pasi dihet qi nëse nji kângë ose pjesë muzikore t’i mush’ krahët me mornica, ajo ia ka dalë me depërtue në mbrendinë tonë të pashpjegueshme…
Të gjithë tekstin e kângës “Mâ mir n’pyll se n’qytet”, e konsideroj nji poezi alegorike të stilizuem mjaft bukur, (megjithse nuk mungojnë huazimet dhe kuptimet nga sfondi religjioz), por qi Myzyri e përshtat me elemente identifikuese shqiptare. Kjo ka rândësi.
Në vargjet e kësaj kânge, veç bujarisë shqiptare, përcjelljes së traditave tona shumë të mira, si dhe të përfshirjes së kodeve të Kanunit (“Shpia âsht e t’Zot dhe e Mikut”), fyelli âsht një metaforë e zgjedhun me mjeshtëri prej tij, sepse fyelli âsht instrument frymor qi përhap magjishëm tingullin Hyjnor, megjithëse Myzyri vetë luante me violinë. (Ose duhet pasur parasysh qi fyelli – hamendësohet – të jetë instrumenti i parë muzikor që përdori njeriu. Madje, thuhet se “njeriu filloi të bâhet njeri” veç kur nisi me vallzu’ dhe me knu’- pra, me shijue muzikën si thelb i shpirtit).
E kam cekun ene mâ herët qi Myzyri ishte i tillë, sepse ai ishte talent i lindun, ai ishte njikohësisht poet dhe krijues, instrumentist dhe interpretues i kângëve të veta.
Çuditërisht analfabet.
Pra, në kângën “Mâ mir n’pyll se n’qytet”, me “qytet” Myzyri nënkupton jetën tokësore, rendin e gjânave të prekshme, kulturën e konsumizmit, kotësinë, dijet, pasuninë, plogështinë…
Duke iu larguar “qytetit” – sipas bindjeve të veta fetare – ai na mëson “të braktisim dëshirat egoiste”, si dhe “gjithçka të gënjeshtërt qi përmban kjo jetë kalimtare e mbushun plot me zullumqarë”.
Ndaj ai “na fton në pyll…”
Me fjalën “pyll”, Myzyri nuk ka qëllim që ne t’i rikthehemi jetës baritore, dhe as po e konsideron pyllin si një vend argëtimi e shlodhës pas një pune rraskapitëse. Jo! Ai na thotë në mënyrë alegorike se pylli âsht vendi ku njeriu duhet me u mendue thellë për madhështinë e Hyjit.
Nuk m’duket i rastësishëm as qëmtimi prej tij i fjalës “pyll”, si vend meditimi dhe adhurimi. Ai fare bukur mundej me përzgjedh malin, fushën, lumin etj, por nga pikëpamja gjuhësore, fjala “pyll” ka ngjashmëni tingullore me fjalën Yll – Hyll – Hyj…
[Madje, jo më kot thuhet se komunitetet rurale janë mâ religjiozë, pasi të jetuemit në natyrë (pyll), u jep mundësinë atyne me qenë fare pranë Aktit Përfundimtar të Krijimit, e shofin çdo ditë atë, e përjetojnë lirshëm, si dhe kundrojnë me habi se si “një dorë inteligjente” ka sistemue me përsosuni: drújt, kafshët, shtratin e prroit, insektet, shpendët, motin etj].
Pra, Myzyri i gërsheton shumë bukur në tekstin e ksaj kânge: traditat tona të mrekullueshme – besë e bujari – me krijimtarinë muzikore dhe meditimin sufist, qi ishte mjaft i pranishëm në kohën e tij. Ai i jep tipare shqiptare krijimtarisë së tij.
Ndaj e pëlqej kyt kângë.
Mâ mir n’pyll se n’qytet,
Mâ mir n’pyll se n’qytet,
ne të dy o atje do t’rrojm’. (2)
Njeri atje ne s’na gërget,
të âmël o jetën ta çojm’ (2)
Kapërceva Mal’n e Krastës,
të mirëmeç’ o mre Elbasan. (2)
Vúna kam’ në Mal të Vashës,
pashë Sopotin dhe Vasjan’ (2)
Ç’ju lutëm Zotit na e dha,
nuk ka tjetër lumtuni. (2)
N’kët’ kasolle mulu’ me bar,
t’rrojm’ në mal o si barì. (2)
Kur hum’ rrugën nji njeri,
T’gjitha brengat i menon’. (2)
Shok i bâhet nji bari,
-Hajde sonde n’kasollen tonë. (2)
Zoti ju dhânte bujari,
nuk e latë udhtarin’ jasht’ (2)
Buk’, venë e raki,
n’kyt kasolle mulu’ me kashtë. (2)
Bariu mikun e dëfren,
edhe fyllit tu i ra. (2)
Zakone t’vjetra i rrëfen,
kështu gjyshnat na i kan’ lân’. (2)
Sa âmël i raka fyllit,
kush ka vesh o me e nigju’ (2)
Larg u nodh’ Isuf Myzyri,
Bariu afër ju afru’. (2)
https://www.youtube.com/watch?v=cQb_Jmv63ec
b. d. Elbasan, shtator 2022