Nji vend në Panteonin e Mos’harrimit
nga Dr. Petro Vuçani
Ndahet prej nesh shkrimtari, poeti e patrioti Lazër Radi (1916-1998)
.
Mjerisht, nji nga nji po treten në ikjen e ngaherëshme njerëzit ma të ndritur. Nji humbje e pazëvendësueshme, nji dhimbje të pashlyeme, nji pikllim shkaktoi lajmi i kobshëm mbi vdekjen e mikut të dashtun, Dr. Lazër Radi, i cili deri në çastin e fundit të jetës, dijti ta mbajë zemrën e mendjen përhera me ndiesina atdhetare, shoqnore e njerzore.
Në fjalën e tij me flatra shpirti regëtin një zemër demokrate, që shqiptarët i deshi të papranguem nga diktaturat. Mendoj se ky asht trashëgimi i tij ideal shpalosun në veprimtarinë letrare.
Lazër Radi u lind në Prizren më 29 Kallnuer (janar) 1916. Sikurse lexojmë në jetëshkrimin e paraqitun shkurt në librin e parë poetik: “Muret e Muzgut”, e ka qenë i detyruem nga dhuna serbe me e braktisë vendlindjen. Familjarisht vendoset në Shqipni.
Gjatë studimeve në gjimnazin e Shkodrës fillon aktivitetet kulturore në “Besa Shqiptare”. Mbasi kreu gjimnazin më 1938 regjistrohet në Fakultetin e Drejtësisë n’Universitetin “La Sapienza” të Romës ku studimet i kreu më 1942, me rezultate të shkëlqyeshme.
Fatkeqësisht, në Shqipni erdhi komunizmi në pushtet, e kjo solli që Dr. Lazër Radi, për shkrimet dhe pikëpamjet e tij të dënohet me të gjitha llojet e dhunës – sikurse tregon jetëshkrimi i tij – që nga dhjetori i vitit 1944 e deri më 1990, vit ky, ku mbas një Odiseje 46 vjeçare terrori, kthehet në Tiranë. Nuk mund të përshkruhen torturat në burg e në kampet e përqëndrimit. Provoi gjithçka mbi kurrizin e tij, por nuk ia mposhtën karakterin burrnor dhe virtytet e larta t’nji fisniku.
Sa ishte gjallë bototi një sërë veprash, si p.sh. “Muret e Muzgut” (1993), poezi ku është bashkëautor me djalin e tij, Jozefin; përktheu poemën e Jevrem Bërkoviç: “Stalini Moxarti dhe Maria Judina” (1993); “Rrëfim për Dinejt e Dibrës” (1994); “Misteret e një Ministri” (1994); “Shpresa vdes e fundit” (1996) poezi; përktheu prej serbokroatishtes “Jeta dhe zakonete shqiptarëve” të Mark Milanit; “Njeriu i rrugës së gjatë” (1996); shqipëroi “Platoni” (1997), “Anëzave të Sharrit” poezi.
Natyrisht që me veprat e botueme e pasunoi edhe më tej thesarin e letërsisë shqipe.
Unë pata fatin më e njohun e me lidh me të nji miqësi vllaznore. E takova këtu n’Itali, në mos gabofsha, më 1991. Nji ditë, me dëshirën e tij shkuem tek varrezat, ku ai vendosi nji “lule” mbi varrin e Ernest Koliqit. E kur u kthye në Tiranë, patëm shkëmbim korrespondence. Së fundi më shkruante: “Petro i dashtun, nuk po jam mirë me shëndet. Jam i lumtun se disa shkrime i kam krye, e sidomos “Enciklopedia Universale”, tash gjithçka do t’i mbesë Jozefit…”
Së fundi dua të citoj nji pasazh nga shkrimi i poetit Visar Zhiti për librin “Muret e Muzgut”: “Ky libër, poezitë e Atit e të Birit, janë dëshmi tejet emocionante e pamposhtmërisë së njeriut dhe e vlerave të tij. ato janë një mozaik i bukur, tronditës nën baltën e kohës që iku. Ashtu së bashku, At’ e Bir, janë më domethënës e kuptimplotë. Sikur i japin njëri-tjetrit plagët, janë ashtu si thëngjijtë e vatrës, që malsorët ja japin njëri-tjetrit për të ndezur… cigaret. Jo, jo, poezinë!”.
Pa dyshim, se vepra e tij do të zerë vend në Panteonin e mosharrimit.
.
Dr. Petro Vuçani, Shpend Sollaku – Noe, Ferdinand Laholli
dhe redaksia e “Bashkimit” i shprehin ngushëllimet e rastit familjes Radi.
Veç gëzime paçi mbas kësaj!
(Revista Bashkimi 1998)
.