“O tё lirё e tё bashkuem, o tё vdekun e nёn dhe…”
nga Dr. Lazër Radi
Me 2 prill 1993,
u organizua një takim përkujtimor
në kujtim të Batalionit “Besnik Çano”,
batalion i Rinisë nacionaliste shqiptare,
e cila shkoi të luftojë në mbrojtje të popullit të Kosovës
nga forcat komuniste dhe ato çetnike,
të cilat ishin bërë bashkë kundra shqiptarëve…
nga shënimet e Dr. Lazër Radit,
i cili ishte pjesëmarrës në këtë tubim përkujtimor,
kemi nxjerrë fjalën e tij, të cilën e botojmë për herë të parë,
si një dëshmi jo vetëm e kurajos intelektuale,
po edhe e largpamësisë së tij…
,
Zonja dhe Zotërinj
Kam kёnaqёsi tё veçantё tё pёrshёndes kёtё tubim pёrkujtimor n’emёr tё “Lёvizjes Demokratike tё Bashkimit tё Shqiptarёve”. Personalisht gёzohem qё mё jepet rasti tё flas pёr njё periudhё qё e kam pёrjetuar dhe ku kam dhёnё edhe kontributin tim modest.
Pёr ta kuptuar vlerёn dhё rёndёsinё qё pati batalioni “Besnik Çano” nё vitet 1944, ёshtё e domosdoshme tё bёhet njё kuadёr i gjendjes politike shqiptare mjaft konfuze tё asaj kohe.
Nё vitet e para tё Luftёs sё Dytё Botёrore, e cila po çudiste botёn me dinamizmin e veprimeve tё shpejta e tё papritura, mё nё fund i erdhi çasti fatal shtetit artificial, sorrёs me pupla tё bardha, tё ashtuquajturës Jugosllavi, themeluar padrejtёsisht nga diktati i Versailles, tё shpёrbёhej, tё shthurej, tё shkatёrrohej.
Ushtria gjermane nё synimin e vet pёr tё shlyer shenjat e kёtij diktati në Europё, i dha grushtin vendimtar e tё merituar pёrbindёshit shtetëror jugosllav. Ky ishte njё veprim shpёtimtar pёr ne shqiptarët, u çliruan qindra e mijëra shqiptarё nga zgjedha 70 e sa vjeçare tejet e rёndё, u çliruan tokat arbёrore tё vaditura me gjakun e bijve dhe bijave të Kosovës martire. Tё shtrirё pёr tokё nga grushtat e ushtrisё gjermane, serbo-malazezёt nuk sulmonin gjermanёt, qё u shkatёrruan Jugosllavinë, por u vërsulёn me brutalitetin e tyre kundra popullisё së pafajshme shqiptare tё atyre viseve.
Kriza e tmerrshme e mitralozave, kositja me kosёn e vdekjes nё ato netё tё tmerrshme tё prillit tё vitit 1941, ishin shenja tё qarta se Kombit shqiptar po i shtoheshin viktima tё reja, qё po mbyteshin nё lumin e Sitnicёs sё Mitrovicёs. Nuk duhet tё harrojmё viktimat e Pejёs, tё Pazarit tё Ri, tё Vuçiternёs, tё Prizrenit, tё Gjakovёs me rrethina, tё Plavёs e Gucisё, tё Rrozhajёs, Senicёs etj.etj.
Ky gjak i derdhur, ishte njё thirrje qё na nxiste t’i hapim sytё e tё mendonim se armiku shkjà, pёrgjonte mbrapa derёs…
***
Kaluan vitet!
U shembёn pushtuesit e dikurshëm. Na u hapёn shanse tё mendonim pёr njё forcim e lulёzim kombёtar. Pёrkundrazi, nisëm e po zhgreheshim nё pёrçarje e nё labirinthe tё rrezikshme ideologjike nё shёrbimin të sllavëve. Njё grup tё rinjsh, tё zhgёnjyer nga komunizmi mashtrues, mbasi dezertoi nga radhёt e ushtrisё Nacional Çlirimtare shpalli kёto proklamatё:
“Pёrpara rrezikut tё madh tё Kombit tё pёrçamё, pёrpara mёkatit tё tmerrshёm tё vllavrasjes, pёrpara gjakut shqiptar qё po derdhej nё njё luftё tё kotё ngatёrresash tё turpshme e tradhtare, e ndjejmё pёr detyrё kundrejt Atdheut, tё lёmё rrugёn e ndasisё, luftёn e terrorit tё “nacional-çlirimtares” komuniste dhe gjithnjё me entuziazёm e vetmohim tё japim kontributin tonё pёr bashkim mbarёkombёtar….”
***
Me anё tё shtypit, tё radios dhe me tё gjitha mjetet e tjera tё informimit publik, qeveria dhe atdhetarizmi shqiptar paraqitёn rrezikun sllav, i cili nёn maskёn e ideologjisё dhe tё internacionalizmit, me një taktikё tё re, po synonte t’i rimerrte tokat tona. Ky ishte njё lajmёrim dhe paralajmёrim sidomos pёr atё pjesё tё rinisё, e cila e mashtruar nga propaganda gёnjeshtare e komunizmit, po bёnte lojёn e sllavo-pushtuesve, lojёn e kalit tё Trojёs m’u nё zemrёn e shqiptarizmёs. Dhe ja… me 5 qershor 1944, Kosova u detyrua tё hyjё nё luftё dhe tё pёrballojё kreshnikisht sulmet e para gjaksore dhe frontale komuniste dhe çetnike nё kufijtё e sajë etnikё.
Frika qё kishim parafolё, u bё realitet! Armiqtё, natёn, nёpёr errёsirё, siç e kanё zakon tinzarёt, sulmuan viset tona dhe pushtuan 6 katunde nё Ozhmenёn e Patnicёs, ndёrsa nё Tutinё u pritёn me pushkё.
Kosova u zgjua! Organizoi forcat vullnetare dhe sulmoi nёn hijen e Flamurit Kombёtar. Rozhaja dhe Rugova ishin nё krye me 4000 vullnetarë tё armatosur.
Lufta shpёrtheu e ashpёr. Kёnga e armёve u shtri nёpёr fushat e blerta tё Kosovёs. Ishte kanga e drejtёsisё qё po ushtonte nё malet verilindore tё Shqipёrisё, ishte tingulli i rrahjes sё zemrave kosovare qё nuk kёrkonte asgjё, që nuk pretendonte asgja pos asaj që ishte shqiptare. Kjo kangё, nё sintezё, ishte njё britёm e popullit shqiptar qё pёrpiqej tё futej nё botëkuptimet e gabuara tё rinisё, pёrpiqej tё futej nё zemrat e atyreve qё e dashurojnë lirinё. Ky zà i pakufijshёm qarkulloi nё tё gjitha kandet e vendit tonё, nga Prishtina deri nё Korçё, nga Peja e deri nё Gjirokastёr.
***
Shqipёria u trondit! Nё kёtё tym baruti si mund tё qёndronte indiferente? Kosova u sulmua! Kosovarёt, me gjakun e tyre dhanё provёn e besnikёrisё: o me jetue tё lirё e tё bashkuem me Atdheun amё o tё gjithё tё vdekun e nёn dhe.
Shqipёria u ngrit nё kёmbё!
Shkodra njoftoi se ishte e gatshme me rrokë armёt dhe me u nisë pёr tё luftuar pёr trojet nё Kosovё. Edhe Tirana po ashtu. Rinia nacionaliste shqiptare shprehte fuqimisht dёshirёn pёr tё luftue nё Kosovё.
Ministri i Mbrendёshёm i asaj kohe do të thoshte: “…do tё pёrpiqem me tё gjitha fuqitё e mija me ia dhёnё rastin djalёrisё shqiptare ta vёrё nёnshkrimin e vet nё tapinё e Kosovёs…!”
400 tё rinj nacionalistë shqiptarë, nёn kryesinё e Dr. Seit Kazazit tё Dr. Halim Begejёs, tё Dr. Sulejman Lleshit, tё Seit Demnerit, tё Osman Kazazit, tё Ibrahim Hasnait, tё Bujar Dokut, e plot e plot të tjerë ngritёn zёrin e fuqishёm tё rinisё nacionaliste shqiptare: “…sot qё kufijtë e Kosovёs u dhunuan, po sot, na po i pёrgjigjemi me nisjen tonё pёr nё Kosovё pёr t’u bёrё roje e pёrbashkёt dhe me armё nё dorё tё vdesim sё bashku me vllaznit tonё nёn hijen e Flamurit tё Skёnderbeut e tё Ismail Qemalit…”
Kurse Lidhja e Dytё e Prizrenit iu pёrgjegj mesazhit tё rinisё me këto fjalë: “…populli i Kosovёs e din fort mirё se nё luftёn qё po bёn pёr tё siguruar ekzistencёn e vet kombёtare ka me vete krejt popullin dhe lulen e djalёrisё shqiptare…!”
***
N’atё qershor tё zymtёtë vitit 1944, Batalioni “Besnik Çano”, i rinisё nacionaliste shqiptare mbërriti nё Prizren. Qe nji apoteozё, nji triumf i vёrtetё. Pёrmallimi arriti deri aty sa rruga u vadit me lotёt e gёzimit dhe tё admirimit qё derdhi krejt populli i atij qyteti historik.
Komandanti i Batalionit, Dr. Seit Kazazi e pёrshёndeti popullin e entuziazmuar tё qytetit me fjalët: “…kemi ardhë si interpretë tё vullnetit tё pёrbashkёt tё kombit shqiptar, pёr sigurimin e Shqipёrisё etnike. Kemi ardhë kёtu tё derdhim gjakun tonё pёr kufijtë e vёrtetё e tё shenjtё tё Shqipёrisё sё kёrcёnuar nga valёt e tёrbuara tё pansllavizmit.”
Njё tjetёr vullnetar i Batalionit, djaloshi Ibrahim Hasnaj, thellёsisht i mallёngjyer, ndёr tё tjera tha: “…mos kujtoni vllezёr kosovarë se na djalёria e Shqipёrisё kemi ardhur kёtu qё tё ledhatojmё Kosovёn pёr fushat e saja pjellore… Jo, kurrë! Na e duam Kosovёn sepse ёshtё shqiptare, se ёshtё njё pjesё e Shqipёrisё dhe kosovarёt janё vllezёrit tanё. E duam Kosovёn sepse ёshtё shpirti i ynё dhe kosovari vlla i shpirtit tonё. Na kemi ardhur kёtu tё luftojmё e tё vdesim si vllezёr pёrkrah jush, kundra rrezikut bolshevik, pansllav qё po na kёrcёnon…”
Nuk mund tё merret me mend entuziazmi dhe brohoritja qё shpёrtheu nё krejt qytetin e Prizrenit në fund tё fjalёve tё Ibrahim Hasnajt.
Rinia Nacionaliste shqiptare u nis pёr nё luftё e bindur se do tё fitonte. U nisёn nё luftё me vendim tё prerё pёr ta konkretizuar ёndrrёn e qindra mijëra martirёve tё fisit arbёror: Shqipёrinё e shqiptarёve në kufijtë e vet tё natyrshёm. Shkuen nё sektorin ma tё vёshtirё, shkuan me vullnetin e pathyeshёm pёr tё luftuar shqiptarisht.
***
Doemos lufta pati edhe dёshmorët e e vet. Një nga këta ishte djaloshi 19 vjeçar Hamid Troplini. Hamidi i pa me sy se nё fushat, nё malet dhe nё brigjet e Kosovёs jetonte njё popull qё ёshtё pjesё e pandashme e kёtij trualli tё shenjtё.
I bashkuem, i vllaznuem me vullnetarёt kosovarë, vullnetari Hamid Troplini hyri nё zonёn e luftёs, atje ku buçitja e topave mbushte ajrin me tingujt e vdekjes, ku mitralozi pёrshkon si rrufe vijat e luftёs pёr tё pёrgjakë pemёt e njoma të rinisë shqiptare.
Mitralozi i armikut ia pёrshkoi zemrёn djaloshare, ia pengoi trupin, ia derdhi gjakun… por shpirtin s’ia ndaloi dot. Ai eci pёrpara, pёrpara, eci shpirti i tij i pavdekshёm:
Shikojeni vllezёr tokёn e Kosovёs. Ajo ёshtё e rime me gjak, por gjaku i kёtij dёshmori tё ri, na la njё porosi:
-Mos mё trathtoni. Luftoni deri nё fitore!
Mbas 6 javё luftimesh, dhe mbas dymbёdhjetё betejash trup mё trup me serbo-malazezёt, ekspedita e rinisё nacionaliste shqiptare u kthye nё Tiranё duke sjellё me vete triumf dhe admirim.
Populli i falenderonte me gjithё zemёr kёta sokola tё rinj tё Kombit. Kosova u ul nё gjunjë te varri i heroit Hamid Troplini.
Komanda e ushtrisё kombёtare e sektorit tё luftёs nё Morinё pёrshёndeti Batalionin: “…na si ushtarakë e kemi pёr detyrё tё shfaqim haptaz falenderimin dhe mirёnjohjen tonё pёr Ju komandant dhe pёr djalёrinё qё i tregoi mbarё Kombit gadishmёrinё e vet pёr t’u sakrifikuar pёr Atdhe.”
I gjithё Batalioni shkoi nё shtёpinё e Troplinёve, tek babai i heroit zoti Jonuz Troplini pёr t’i paraqitё ngushllimet e rastit.
Dhe ai tha: “…Jam i lumtur qё djali i im dha jetёn pёr Shqipёrinё Etnike dhe qё trupi i tij pushon nё dheun e arbёrit. Rrofshi ju Djalёria nacionaliste shqiptare dhe Atdheu i ynё Shqipёria!”
***
Rinia nacionaliste shqiptare si dhe i gjithё populli shqiptar u ngritёn nё kёmbё, si njё trup i vetёm, pёr tё mbrojtё tё drejtat tona, pёr tё mbrojtё kufijtë tonё etnikё. Tё jeni tё sigurt, vllezёr, se ato treva kurrë nuk do tё binin nё duart e serbo-malazezve, po tё mos kishim pasё tradhёti tё mbrendёshme, po tё mos kishte qenё ai komunizёm i rrejshёm qё dёrgoi nё Kosovё njё tjetёr rini, atё tё mashtruarёn, atё qё besonte nё falsitetin e idealeve tё kuqe. Kjo ёshtё tragjedia mё e madhe e Kombit tonё: trojet i patёm nё dorё dhe vetë ne ia dorёzuam sllavit.
Ёshtё detyrё e jona tё nxjerrim mёsim nga historia, tё bashkohemi, siç tha Dervish Hima: “Ujanallёm” tё zgjohemi, tё bёhemi grusht e t’i kёrkojmё tokat e grabitura.
Gjaku i martirëve na pёrgjon.
Dr. Lazёr Radi,
2 prill 1993