Parajsat Artificiale & Shkrimtaret Temporale
esse nga Leka Ndoja
Peshkatari – metaforë e përjetëshme e kërkuesit të gjallesave fillimisht për nevojat e mbijetesës – në kohët e civilizimit profesioni i dikurshëm i tij u kthye në art. Peshkatari a gjuetari fillimisht përcakton zonën e gjuetisë – ndërsa në kohët e themelimit të shtetit ligjor – dmth vendosja e tij në funksion të forcës, zona e gjuetisë përcaktohej nga enti i epër. Konstitucioni nuk lejon gjuetinë e lirë.
Në kohët moderne peshkimi asht kthye në sport, gjuetia ndonëse e kufizueme, i imponohet gjuetarit përmes shtrëngimeve ligjore. Nga ana e tij peshkatari e gjuetari nga këto kufizime e rithemeloi statusin e tij nga gjuetar në sportist.
Ai që dikur prenë e sapokapur në rrjete e shqyente për përmbushjen e nevojave thelbësore, tashmë e shohim ta ktheje prenë në habitatin e vet. Ai përfton tashme veç zbulimin dhe përjetimin e mistereve të gjuetisë.
Gjithsesi në dëshirën e tij ai zgjedh varietetin që do të lejohesh për t’u gjuejtë dhe në përgjithësi ai rezervon më të mirën për veten e familjen e tij dhe ato specie që nuk i interesojnë qyshkeve të tija ai i rihedh në det ose i çliron nga kurthet që u ka pasë ngrite në zonën gjithmonë të kufizueme nga ligji.
Analogjia e tematikave te shkrimtarit nën diktaturë nuk mund të ishte ndryshe nga ajo e zgjedhjes së specieve për t’u konsumu dhe të specieve të paprekshme.
Tema për t’u konsumu ishin ato që u shpërfaqen në realitetin artistik për 50 vite – tema e paprekshme ashtu si speciet e rralla ka qënë e vërteta ose realiteti faktik.
Speciet e paprekshme ishin të vërtetat dhe “pretë e konsumueshme” ishin temat e luftës se klasave. Konsiderohesh talent ai shkrimtar që zbulonte ndonji specie të laryshme nga të tjerët ose temë ekzotike.
Koha në këtë rast e 50 viteve nuk ka kurrfarë kuptimi ashtu si edhe hapësirat mbasi siç thekson Heideggeri koha nuk ka kuptim sepse ngjarjet i japin kohës kuptimin e vërtetë.
Shkrimtari ka qenë i detyruem përmes kufizimeve – si të gjuetarit – të tematizojë në mjedise të kufizueme dhe artificiale ndërsa ngjarjet ndodhnin jashtë këtyre oazeve ku gëlonin shkrimtarët temporalë – të përkohshëm në “parajsat artificiale”.
Marrë nga Muri i FB i Vrethee Lnika, 28 prill 2023