Parajsës, anash dhe mespërmes!
Tregim nga Gjergj Kola
Nji qenie e gjallë, e strukun në hijen e vet, mezi kallxon se ka jetë dhe njashtu e mbyllun në nji pardesy po rrin i shembun mbi nji stol drunit në paradhomën e spitalit.
Vetëm dy sytë i shkëlqejnë në atë dhomë me nji dritë të thellë e depërtuese prej nji flake të bojkaftë. Me rrezet që bien prej dritares mbi dysheme prej dërrase dhe vrimat e saj ai po ban lojna fjalësh. Tash shtërngon në dorë nji libër dhe prej aty dalin personazhe dhe vijnë e flasin me të.
-Po ti, me se merresh në jetë – e pvet nji murgeshë e zbehtë, e dalun prej fletëve të zverdhuna të kujtesës.
-Unë nuk merrem me jetën, se jeta m’kalon përskaj si nji lum pa u ndalë e s’më merr me vedi! – ja kthen ai.
Kjo qenia e vogël prej mashkullit e mbështjellë në pardesy midis gushtit sillet nëpër karrige pa lëshue nji ankim dhe murgesha përpiqet më kot me i përcaktue njifarë moshet…
Ajo prezantohet e para dhe mandej tuj i kallxu kartelën shëndetsore i thotë asaj qenies së mbështjellë se: “…këtu shkruhet, se ai asht student dhe kishte me dashtë me dijtë se për ca studjon!?”
-Nuk studjoj, shoh jetën si m’kalon përskaj pa u ndalë, pa më lanë mundësi me e njoftë sa duhet… – thotë ai.
Murgesha s’e zgjat ma tepër, vetëm se e pvet për dëshirat e tija, për kohën e lirë dhe pasionet që ka.
-Kur ma lejon smundja shkruej poezi! – ja kthen ai, krejt i habitun se i duket sikur po flet me nji hije.
Tash nji mjek i ri e thërret në dhomën e vizitave dhe ata të dy studenti e murgesha hyjnë sëbashku ku po i prisnin nji grup mjekësh.
Murgesha e ndihmon me u zhveshë përmes nji heshtje të mbushun me zagushi gushtit. Tash mjekët e vizitojnë ngadalë pa i hjekë kurgja heshtjes. Kërkush nuk thotë kurgja vetëm pëshpërisin me zà të ulët me njeni tjetrin.
-Të tanë shqiptarët bajnë njikshtu sot – shfren mjeku i ri – vijnë si studenta te na në Itali, porse në fakt o vijnë me punue, o me u martue, o me u kurue ndër spitalet tona.
Mjekët kanë mbarue punë dhe murgesha e ndihmon prep me u veshë, e mbështjellë në pardesynë e tij, të cilen ai nuk e lëshon për asnji çast dhe shkojnë ngadalë në pavion.
Në koridor ai mezi mbahet dhe shkon si marinari në shtërngatë tuj u mbajtë me njenin krah sa te murgesha e në tjetrin anash murit.
Pacienti i huej rreh të tridhetave që ka leje-qëndrimi si student në Itali, kapërdihet me zorì dhe sytë e tij shpërndajnë nji dritë të fortë gati të jeshiltë prej dhimbjes. Tashma hija e vdekjes ka lëshue rranjë në të dhe rritet për çdo orë e ma shumë tuj lanë shenjat e veta ndër gjymtyrë.
Murgesha e ulë në shtrat dhe sheh sytë e tij të thellë që digjen nga nji zjerm i shndritshëm njerzor. Murgesha po kërkon krenarinë e rrzueme në të dhe i thotë se: “kur ta lejojnë sëmundja le ta shkruej nji poezi për të!”
-Unë e kam nji poezi për ty! – i thotë ai tuj nxjerrë nji libër t’vogël prej xhepit t’pardesysë.
-Ma lexo pra! – thërret ajo.
-Suor Lucia – shpërthen ai – me ty du me i ra mespermes ferrit/ unë e ti nëpër zjerm me kalue/ nëpër dreqën e shejten…
Murgesha ngurroset nji çast, pse ai studenti me libër poezish në gjoks i duket si nji llampe elektrike, që ndriçon fort para se me plasë. Shpërthimet e kollës duken se ja nxjerrin tanë brinjët vendit. Nji shkëndijë mistike lëviz në sytë e këtij studenti shqiptar, që shkruen poezi kur e lejon sëmundja…
Ajo e pvet për autorin e ksaj poezie profane, por studenti s’i jep informacion ma gjatë, veç e mbyll librin dhe e fut në komedinë…
Në kët çast murgesha zhduket, sikur fletët e zverdhuna të librit ta kenë gllabënue mbrenda, me nji kashatë…
Në mesnatë gjendja e studentit që shkruen poezi kur e lejon sëmundja, keqsohet dhe djersë të ftofta e mbulojnë. Ai flet përçart, copa vargjesh në nji gjuhë që murgesha nuk mundet t’i kuptojë.
-Këto duhet të jenë poezitë, – pëshpërit murgesha që sapo asht shfaqë. Poezitë që i nxjerr jashtë zjermia si nji vullkan në lindje e sipër.
Murgesha me të bardha, tash po i vendosë studentit të sëmutë kompreso me ujë ndër gjymtyrë. Ai hap sytë herë mbas here dhe ajo i duket si nji lulebore e vendlindjes së tij, teksa përkulet mbi të. Mjeku i natës, sapo ka ardhë dhe i kontrollon frymëmarrjen, sytë, gojën tuj kërkue me matë thellësinë se deri ku asht futë vdekja.
-Nuk duket se po i afrohet të tridhetave, asht shterrë e ka hi si nji trup i pakohë – thotë ai.
Murgesha nuk flet asnji fjalë, vetëm vazhdon luftën me temperaturën e naltë të studentit dhe si me dashtë me shtue forcën kuruese bashkon edhe disa litani shejtësh.
Ai hap sytë e mëdhej dhe me nji shikim të mjegulluem e pyet mbi fytyrën e vdekjes, meqi murgesha e ka pa sa herë në kët sanatorium vdekjet tuj hi e tuj dalë. Ajo nuk flet asnji fjalë vetëm se i ban me shenjë se vdekja tashma asht ulë në shtrat bashkë me ta.
Nadje herët sapo bjen drita e parë studenti poet hap sytë dhe ndesh në at murgeshën që ruen jetën aty përskaj tij, tuj i buzëqeshë lehtë.
-Suor Luçija, me ty du me i ra ferrit mespërmes – qesh ai lehtë me at italishten e mbushun me akcent të huej.
Murgesha vranson syta e ajtun prej natës roje mbi trupin e tij të copëtuem prej sëmundjes. Ai i buzqeshë prep me të njajtën mprehtësi shikimit, ndërsa lëvizen mustakët e hollë dhe i thotë:
-Sikur t’flisja gjuhën e engjëjve e të mos kisha dashuninë, kështu kisha me kenë nji pozane boshe…
Fjalët e tij e kanë ba efektin dhe murgesha nuk pret shpërblim ma të madh, veç se e pvet e habitun se ku e njef ai, studenti i huej, testamentin e ri.
-Jo vetëm të riun porse edhe të vjetrin – qesh ai me buzët që mezi hapën prej natës së mundimshme të vdekjes.
Tash ata flasin me njeni tjetrin për Lukën që ishte mjek, për poezinë e Biblës, për blasfemitë që ai ka shkrue në jetë, për diferencat e tija, për Niçen dhe Mbinjeriun e lanë përgjysë.
-Kur gërset dera e amshimit, asht ma mirë me ndi muzikën engjujve, se sa shpjegimet e thata materialiste – thotë poeti që shkruen kur ja lejon sëmundja.
Trupa i mjekëve sapo asht afrue dhe po e kontrollojnë imtësisht tuj e sjellë nga tana anët.
-Trupi i tij ka perëndue me kohë – thotë primari – nuk e di se ça pret shpirti tij ala!
Ai, merr nji gotë nga karroca e mjekëve, i vendos nji zambak prej buqetës me lule mrenda dhe ja vendos mbi komedinë.
Kjo asht shenjë se pacienti nuk e kapërcen natën e nga sytë e murgeshës rrjedh nji pikë loti deri në gushën që i dridhet, ndërsa poeti i qeshën lehtë.
Nuk iku – i pëshpërit asaj në vesh – pa marrë vesh se kush ka me e konvertue njeni-tjetrin unë apo ti.
Murgesha e pranon në heshtje sfidën dhe ja shtrëngon fort dorën tuj i kallxue që ajo asht në anën e tij, të jetës, mike e fundit në luftën ndaj vdekjes.
-Unë kam dashtë gjithnji me u ba poet dhe poet asht veç ai që arrin me e konvertue vdekjen e me e kthye në jetë – ja pret studenti 30 vjeçar.
Tanë paraditen ai ka marrë zjerm dhe po i kllapis murgeshës katolike mbi jetën e tij, mbi qytetin që lan hijen në ujnat e liqenit dhe kështjellën legjendare, ndërtue mbi nji grue të murosun. Herë mbas here merr at librin e veçante prej xhepit të mbrendshëm të pardesysë dhe i lexon asaj nga nji pasazh të shkurtë.
Unë jam poet – i thërret ai – unë duhet ta konvertoj vdekjen, në jetë!
Tash ai nis me qeshë se po i kallxon asaj, portretin e murgeshës së zbehtë që dikur i kalonte para shpisë dhe i thërret përmes mushknive të copëtueme nga bacili i turberkulozit.
-Suor Luçija, me ty due me i ra mespërmes ferrit!
Vdekja asht nji llampë që ndriçon fort shpirtin e njeriut, përpara se ai me fluturue prej tij dhe murgesha habitet për intensitetin e sfidës që poeti i ka hapë vdekjes.
-Ferrin ke nji jetë qi ta ka futë sëmundja në gji – i thotë ajo – tash e ka rradhën tjetërkush.
Ai nuk thotë asnji fjalë, veç i kujton asaj se don me i ra ferrit mespërmes e me taku shpirtna mëkatnorësh që luejnë e qeshin me zjermin e mëkatit.
-Unë du me u ba poet – i pëshpërit ai plot zjerm – poet që konverton vdekjen!
Sot asht nji ditë e ndezun gushti dhe mbasdite murgesha e merr studentin shqiptar dhe dalin ngadalë në oborrin e sanatoriumit tuj u mbajtë për njeni-tjetrin.
Pacientit që vazhdon me u mbrojtë prej sfurkut të vdekjes me mburojën e poetit, po i duken sikur rrezet e stinës janë ndalë mbi gjethet e plota dhe gati bien mbi gurë e prej aty po lëshojnë nji tingull të ambël, nji si harpë që e mbush oborrin. Suor Luçija po qesh, pse ajo nuk e ndien muzikën, s’e ka veshin e holle t’poetit. Ai e kap lehtë përdore dhe i thotë:
-Ndije pra se si engjejt luejnë ndër gjethe, engjujt e jetës, jo të vdekjes!
Suor Luçija dridhet, ndërsa pacienti që shkruen poezi kur e lejon sëmundja, i merren kambët.
Tash ulen në nji stol dhe meditojnë në heshtje mbi rrezet e dritës që ndalen mbi gjethe dhe tingujt e përhapuna nëpër ajrì.
Ata po qeshin si dy engjuj t’pafajmë dhe shtrëngojnë në dorë nji drandofil të sapoçilun jetet që kurrsesi nuk dojnë me ia falë vdekjes. Sejcili po e mbron at në mënyrën e vet, murgesha me lutje dhe poeti me vargje.
Dy qenie që mbajnë mbi shpinë nji peshë ma të madhe se vetë jeta, po fërkohen lehtas si gjethet e mëdha të pemëve në oborr tuj lëshue nji melodi të brishtë që mbush ajrin përreth. Kumbona e kishës së spitalit bjen disa herë tuj përhapë tinguj të nji melodie madhështore, si prej simfonie.
-Njeriu mund të bajnë art edhe pa kenë i kshtenë, porse nuk mund ta kapërcejnë vdekjen pa mistikën e shelbuesit – thotë murgesha.
-Unë kam dashtë gjithnji me u ba poet – i thotë ai – dhe besoj se poeti e konverton vdekjen!
Fytyra e tij shndritte prej nji zjermit që ja kalon çdo llampe në sekondat e fundit të saj para se me u fikë.
Sot mjekët kaluen nadje herët dhe mbetën të shtangun para shtratit të tij. I zbehtë me buzët violetë, porse me nji shikim të zjarrtë ai pacienti student i përshëndeti me mirësjellje. Mjekët nuk mujtën me e kuptue sfidën e poetit me vdekjen, prandaj ulën krenat dhe kaluen në heshtje tuj mendu se atje ku nuk hin shkenca, hin mrekullia.
Ndërsa ata largohen, studentit poet po i duket se thellësia e poezisë i jep shpirtit formën me u derdhë te njeriu që ka përskaj. Sikur të ishte pra në nji spital me ateistë, ndoshta kishte me folë tanë kohën vetëm mbi Nietschen dhe Mbinjeriun.
Tash ai asht këtu, me Suor Luçijen, e cila e pyet nëse ai ka ndonji dëshirë të veçantë që nuk e ka realizue në jetë dhe ai e sheh me dy sy të mëdhej, e nji shikim kaf të ndezun gati fëminor tuj besue se kjo ka me u realizue në vend.
-Po, sikur t’kisha mbrritë me botue nji libër me poezi…!
Në mesnatë studenti shqiptar që shkruen poezi kur e mundëson sëmundja, zgurdullon sytë tanë frikë. Suor Luçija e pvet dhe ai i thotë se sheh figura, hije që vijnë dhe i afrohen krejt afër.
-Unë jam poet – i thërret ai në mes të natës në kupë të qiellës – e unë kam me konvertue vdekjen!
Sytë i shndrijnë me nji zjerm të fuqishëm gati më i dalë vendit dhe me u përplasë nëpër murin e bardhë të pavionit të vdekjes.
-Kanë me shkrue për mu, kanë me m’kallxue si monstër. Dikush ka me thanë se jam komunist se kam shkrue për fukarejtë, tjerë kanë me thanë se jam fashist se kam shkrue për Mbinjeriun. Ah, kërkush nuk ka me pa shpirtin e brishtë të poetit që ka kërkue me marrë formën e jetës, tuj konvertue vdekjen… – ankohet Ai.
Suor Luçija ia shtrëngon dorën fort dhe vazhdon me ja fshi ballin e lagun nga djersët e ftofta të vdekjes tinzare. Ajo i shton përkujdesjes së saj për shëndetin e pacientit edhe lutjet e saja, dhe beson se nji mrekulli po afrohet. Ata tërhjekin njeni tjetrin, murgesha në njenën anë të litarit dhe poeti në tjetrën, lidhë fort…
Në mbramje vijnë te motrat dhe e fusin në mes vëllane e tyne tanë dhimbsuni, sikur ai të ishte nji zog i vogël i ramë prej folesë. I vëllai u buzëqesh t’motrave me dy sy të mëdhej si nji diell në perëndim.
-Pse keni ardhë? Unë po e konvertoj vdekjen, se ndryshe nuk jam poet! – ju thërret ai.
Suor Luçija ju thotë të motrave se mrekullia vjen gjithmonë kur njeriu nuk e pret e i fton të luten për të. Motrat e poetit, mirnjohëse të pafund siç janë dy motra për nji njeri që ka luftue bashkë me të vëllanë kundra vdekjes së tij e mbulojnë atë me falenderime.
-A e shihni edhe ju murgeshën? – i pyet ai shqip të motrat.
-Po – thonë ato që nuk i habitë ma asgja.
Tash ai kërkon at librin mbrenda pardesysë dhe meqi nuk po e gjen ma e sheh fijen e ngatrrueme të jetës dhe të vdekjes si po zhdrivillohen prej njena-tjetrës.
Murgesha vazhdon me ju thanë të motrave se jeta e ka rrethue me nji zjerm të padepërtueshëm të vëllanë e tyne dhe nuk e len vdekjen me hi mbrendë.
Motrat e përshëndesin atë me sytë e mbushun plot lot mirnjohjet, ndërsa i vëllai po flenë nën hijen e dashnisë së tyne…
-Ma lui c’é l’ha un’amante, una fidanzata? – pëshpërit murgesha.
-Po! – i thonë ato me nji gojë – Poezia… Ajo ka ra me fjetë dhe asht çue përditë me të.
Studenti poet tund kryet lehtë dhe hap sytë ku i dallohet nji lot i madh që i rrëshqet ndër mollza dhe pëshpërit si në kllapi. Ai thotë nji fjali të vetme që peshon sa nji bibliotekë për jetën e njeriut.
-Grue, që të njofta në ditët e fatkobit tem!
Motrat kjajnë në heshtje mbi hijen që vdekja ka hjedhë në fytyrën e bukur të vëllait të dashtun me flokët gështenjë të ndame midis me nji vijë të rregullt.
-Suor Luçija – pëshpërit ai nëpër gjumë – due me i ra ferrit mespërmes me ty/ nëpër gropa zjermit e dritet…
Andej nga mesnata, dy mortrat flejnë dhe mbrojnë me gjumin e tyne jetën e të vëllait poet që ata e dojnë mbi gjithçka në botë. Ai lëvizë ngadalë dhe fytyra i shkëlqen me tanë dritën që mund të hjedhë fryma njerzore mbi të. Dhoma për nji çast asht mbushë nga fytyra e poetit që vazhdon ashtu në përpjekje të mbinatyrshme me konvertue vdekjen me jetën.
Tash jeta sapo asht ba gati me e përcjellë frymën e fundit të dritës dhe ai kërkon dorën e mortrave. Dora e vdekjes kallzohet ma e shpejtë dhe i largon te motrat njashtu në gjumë tuj e shtrëngu fort në krahnor.
Murgesha me eksperiencën e saj e njef kët çast dhe i afrohet atij krejt afër tuj e pa në sy, pa e lanë asnji çast vetëm.
-Suor Luçija – i pëshpërit poeti i gzuem, tuj e konvertue murgeshën e poezisë së tij me atë të vdekjes – tash dona me i ra parajsës mes për mes bashkë.
Të dy i qeshin njeni tjetrit dhe në kët hapësinë konvertuese dashunijet, fluturon jeta e tij.
Dy motrat sapo zgjohen aty krejt përskaj tij dhe vajtojnë në heshtje vëllanë e vogël. Suor Luçija merr nji libër nga komedina dhe ja jep atyne tuj ju thane se i vëllai e ka shtrëngue tanë netët në gji.
Sikur ky libër e ka mbajtë gjallë nëpër netët derisa të vinte drita, mendon ajo dhe i pyet t’motrat se kush asht autori i këtij libri të panjoftun. Ata e marrin librin në dorë, ja hjedhin nji sy, lexojnë emnin e autorit mbi nji libër që kurrë s’ka egzistue dhe mandej e vështrojnë murgeshën thellë në sy dhe i thonë:
-Prej këtij çasti vëllanë tonë kena me e thirrë me nji emën që kurrë nuk e kena ndi e as thirrë ma parë: Migjeni!