Për mihalin, mihalet dhe mihaleizimin e shoqërisë shqiptare…
reagim nga Jozef Radi
Mihal Ll. i përket nji kohe të hershme, rinisë sime ai iu shfaq ai një njeri i errët, e keqja do ta kishte lakmi shpirtin e tij, e zeza do të ndjehesh e turpëruar para veprimeve të tij. Nëse do të ishte veç i rinisë sime, do të ishte e keqja më e vogël, sepse mund të ishte edhe qëndrim subjektiv, e ndërkohë, të njëjtën gjë mund ta thoshte edhe ai për mua!
Por unë jam i sigurt, janë me qindra ata që e njohin e të mos kenë diçka të keqe për të thënë për të.
Mihal Ll. ka edhe ai një pjesë të jetës së tij në Savër, po jo si i ndëshkuar, si ndëshkues. Ai mbaroi nga mesi i viteve ’60 gjimnazin e qytetit, dhe punoi për gati 10 vite si mësues, diku nga zona midis Peqinit dhe Darsisë, në tetëvjeçaren e Gjuzajt, kohë gjatë së cilës ai ishte bujtës i rrallë në Savër, derisa do të shfaqej befas me dy detyra që nuk kishin lidhje me shkollën. Nuk dihet mirë pse e braktisi shkollën, apo e përzunë prej saj, por ajo që dihet mirë, është së rikthimi i tij në Savër që me dy detyra të rëndësishme, më shumë se Partie: brigadier dhe kryetar këshilli!
Mbas kësaj Mihal Ll. do të ishte për 16 vite kryetar i këshillit në Kampin e Savrës, (periudhë tejet e gjatë, për një kryetar këshilli), çka tregon se ky njeri përtej detyrës, ka pasur zell të rrallë në kryerjen e detyrës. Duke marrë parasysh, se Savra më shumë se gjysma ishte me të interrnuar, jetëgjatësia e këtij kryetari këshilli, është e justifikuar me shërbime të veçanta, si: spiunime, kontrolle, ndëshkime, demaskime, arrestime pse jo edhe interrnime… Pra këtij njeriu të errët jo vetëm në pamje, i përket nderi i tejkalimit në zell e devotshmëri i luftës së klasave, i kontrollit të jetës së çdo individi, në veçanti të interrnuarve, i kërcënimi i përditshëm e të vazhdueshëm të qetësisë së familjeve, mbasi ai ishte i aftë për të goditur çdo grimë lirie, që Savra e kishte në shpirtin e saj, qysh prej 1953, kur Partia e kishte krijuar, si qendër grumbullimi e gjithë të ndëshkarve politike dhe represionit që do të zhvillohej aty, me aktorë të zinj si Mihal Ll…
Me kalimin e viteve, ai do të ishte modeli i njeriut negativ, i hipokritit të pafytyrë, i maskarait të pashoq, i propagandistit mediokërr, figurë që e kishin në konsideratë vetëm minjtë e gjirizeve, e ca mjeranë që sot përpiqet t’na i shesë si e keqja e brendëshme e t’interrnuarve…
.
Mihal Ll. vinte nga një familje myzeqare. Prindët e tij ishin njerëz të urtë e të sjellshëm dhe kurrë s’u përzien në ndonjë situatë fyerje të banorëve të atij kampi. Motrat e tij Kristina dhe Drita, ishin zonja, Kristinën e kam pasë mësuese në klasë të tretë, dhe ruaj kujtime pozitive, kurse vëllai i tij, Miti qe llogaritari i përjetshëm i sektorit, edhe pse i sëmurë, qe njeri me humor, e shpesh tim eti, jo pa ironi i thërriste “Ku je Dom Lazër!”, si për të dëshmuar se krahas vlerave të tij, kishte edhe pak urtësi prej prifti… e megjithatë i vëllai i tyre ky njeri i zeshkët, me atë buzëqeshjen hipokrite e cinike, që i gatshëm të përdortë terminologjinë ideologjike e për t’ia vënë përballë Partinë e të ndëshkonte këdo…
Nëse do të bëhej një anketë, prej shumë atyre që kanë jetuar me kët Uriahip në 16 vitet e kryetarllëkut, që ia humbi mbiemrin, mbasi prej të gjithve thirrej: o “Mihal Këshilli”, o “Mihalja”, sot do të kishim një katalog të rrallë dëshmish të trishta, të dhimbshme e të frikshme, që ky njeri, që s’ishte as në parti, po ishte më i keq se vetë njerëzit e partisë; ky njeri që s’ishte nëpunës Dege, po ishte më i keq se operativët e Sigurimit; ky njeri që s’kishte asnjë kompetencë për të dënuar, po që u përbetohej shumë njerëzve se: “Pa të dënuar ty, plaça!”; ky brigadier plehu, më i pistë se plehu, kishte rreth vetes veç gjirizin e spiunëve dhe ndjehesh krenar me ta! Ky njeri gjoja parimor, hiqej armik i pronës dhe i punëve private, se gjoja ishte kundra parazitizmit, ndërsa e çonte gruan e tij mbrëmjeve të qepte në lagjen e të interrnuarve, te ata që i kishte, edhe “miq të rrëfimeve”! Ky lafarak, që edhe kur të qeshte, kishte ndër dhëmbë skërmitjen e qenve…!
Në fund të fundit, diktaturat egërsinë dhe poshtërsinë e kanë në themel të tyre, po njerëz të ulët, cinikë e me shpirt të zi si Mihal Ll. janë modeli i vërtetë i terrorit të diktaturës, janë krijesat e saj shembullore!
Në Savër, përpara Mihal Këshillit, kishin qenë kryetarë Sulo Lame – Stërneci (përmetar) dhe Hetem Hajdini (skraparli), po asnjë prej tyre s’mund të krahasohet me këtë korrozi të paskrupullt, i cili me kohë u shtrembërua, u deformua dhe u përkeqësua… si shembull i Njeriut të Ri, çka përbën thelbin e kësaj qenie, po thelbin e gjithë atyre që devotshmërinë ndaj diktaturës e kanë ende në DNA e tyre…
Në ato “16 vite të arta të Mihal Këshillit”, në Savër u dënuan njerëz pafund. U arrestuan dhe u dënuan me burg dhjetra presona… Për të qenë korrekt po jap vetëm disa prej tyre… U dënuan me burg: Nikollë Merrnaçaj, Spiro Gjoka, Avdulla Nela, Musa Sina, Thoma Buzi, Xhevat Ago, Agim Poda, Vasfi Cane, Fiqiri Hoxha; u demaskuan publikisht: Lazër Radi, Sherif Nela, Bardhok Zefi, Vocërr Sherifja, Ilir Biçaku; u interrnuan dhe u përzunë nga Savra drejt Bedati e Grabjan: Koço Plasoti, Ylli Iliazi, Ymer Spahiu, Flamur Spahiu, Mehmet Mustafa; u internuan aty në Savër: Ali Dema, Vasfi Cane, Najada Spahiu, Zef Grishaj… e plot të tjerë (ndonjë edhe e kam harruar). Në të gjitha emrat që përmenda është dora dhe fytyra e zezë e Sigurimit të Shtetit, por vegla simbol e kësaj pune mbetet: Mihal Këshilli, i cili fluturonte mbi një biçikletë kineze blu 26, për të çuar sihariqet e spiunëve, (që për fat të keq disa prej tyre ishin nga familje të interrnuara), po edhe dora e zeze e bashkëpunëtorëve të Sigurimit, miq zemre të Mihales si: “Aparati”, “Qytetërimi”, “Vëzhguesi” “Portokalli”, “Vepruesi”, “Guximtari”, “Pëllumbi” e plot skrunde shoqërore, që nga një anë ndanin vuajtjen e përbashkët, nga ana tjetër i shërbenin diktaturës me llumin që hidhnin mbi shokët e tyre… E Mihalja e njeh mirë ata, e njeh mirë këtë formë komunikimi, i njeh mirë gjirizet sepse ka qenë frymëzues i tyre…
.
Në 16 vitet e kryetarllëkut të Mihal Këshillit, si operativë të Sigurimit në Savër shërbyen Ali Ajdini, Selfo Islami, Gëzim Sadikaj, Edmond Rada, Agron Xhelili e të tjerë… këta së paku kujtoj unë… Jam i bindur se zelli i Mihalit, ishte përtej të gjithëve, edhe pse ata ishin përpunues të opinioneve në një kamp të madh interrnimi si Savra. Në fund të fundit Dega e Brendëshme, me operativët e saj, Mihal Këshilli dhe gjithë rekrutët e tyre ishin mekanizma që kontrollonin jetën e atyre njerëzve që kishin tre breza që jetonin me terrorin e burgjeve dhe kampeve, pa asnjë mundësi për të pasur një jetë njerëzore lineare… I gjithë ky kompleks institucional: Sigurimi i Shtetit-Dega e Brendshme-Operative; Organet e pushtetit si: Këshilli Popullor-Fronti Demokratik-Partia – së bashku bashkëpunëtorët dhe spiunët ordinerë përbënin atë hallkë që dje quhej diktaturë e kontrollonte krejt jetën e një shoqërie, sot ka një tjetër emër po nuk është fort larg… Këto mekanizma të përbindshme funksionojnë edhe sot, e Shqipëria përmes këtyre hallkave na dëshmon me dhimbje se ka realizuar mihaleizim i shoqërisë, atë zellin dhe devotshmerinë e individëve që tejkalonin edhe vetë hallkat strukturave diktatoriale…!!
.
Këtë shkrim, s’do ta kisha shkruar, po mos të më dërgonte një bisedë një miku im në Athinë, Stefan B. Ai më rrëfeu se kishte takuar Mihal Ll., (mbiemrin e plotë s’po e jap për të mos rënduar fëmijët dhe të afërmit e tij, po shumica e dinë). Ja biseda që ai më nisi:
Jozef i dashur!
Sot në drekë njofa një farë Mihali që ju e kishit atje në Savër, nga Divjaka me origjinë!! E di ç’më tha: Të gjithë ata që ishin në Savër kanë kaluar shumë mirë! Bëra debat të madh! Ju njifte mirë! Një enverist e kriminel i pandreqshëm!!! Këta njerëz nuk ndryshojnë kurrë!!
Po Mihal Ll… ishte! I thashë ti do të më thuash që Lazër Radi s’ka vuajtur!! U soll si karagjoz i madh!! Rastësisht ia hapa e bisedën, se më thanë miqtë se ka qënë në Savër, ngaqë kisha lexuar edhe historinë e demaskimit të Babës tuaj, ndaj m’u kujtua emri. Ai donte të ikte, po unë e mbajta Pa ulu, ulu këtu i thashë se kam historira me Savrën!
Ishte shpirtzi edhe në pamje! E pashë me një bastun! Ju paraqiste se nuk ishit në internim, por në kovaleshencë. E kujt, mua m’i thua ti këto i thashë? Kam qënë i vogël, por i mbaj mend të gjitha dhe baltën dhe bukën e misrit që vinte erë. Kallashnikovi s’e shponte, po edhe çangën…
S’ka pasur çangë – më tha! Ka pasur apel i thashë!! Grekët kanë një shprehje të bukur: “Si ke fytyrën ke dhe shpirtin!!” Ai ishte i zi dhe shpirtzi, dhe sigurisht ëndërronte përsëri atë kryetarin e këshillit!
Fatkeqsisht, Athina ka shumicën e spiunëve dhe sigurimsave të Shqipërisë!!
Kurse para pak ditësh, te një dokumentar mbi Savrën, befas, si i mbirë nga shkretëtira m’u shfaq me atë llustrën hipokrite të shenjtorit Mihalja, sikur s’kishte qenë ai simboli i së keqes për shumë vite në Savër, por të tjerët!! Një pafundësi njerëzish iu sulën dhe s’i lanë gjë pa thënë, duke rrëfyer bëmat dhe historitë e tij e të tyre… U ula edhe hkrova, për gjithë të këqiat e shkaktuara prej tij, po edhe për atë “dashurinë” e veçantë që kishte ndaj familjes sonë, në veçanti ndaj tim eti! Të Keqen, s’ta harron askush në këtë botë…!!
Në fund të fundit një maskarai ca gjëra i duhen thënë ballas, të mos mendojë se koha mundet t’ua mbulojë gjirizin, që ata e hodhën pa mëshirë mbi njerëz të pafajshëm…
.
Shkruar në kohën e karantinës së Covid -19