Përkthimi “tradhëtor” Homerik
nga Leka Ndoja
Në vitin 2000 i qeshë kushtue leximit të veprave albanologjike. Dorëzova në TVSH, Sinopsin e nji cikli prej 6 dokumentaresh titullue: “Mitet” pastaj të ciklit “Qytetërimi në emblema”, “Durrësi” dhe “Në kërkim të Albanopolisit”. Ilustrimet i sigurova në Muzeun Historik Kombëtar me dashamirësinë e Moikom Zeqos që e kisha bashkëpunëtor të rregullt shkencor. Kur i thashë se po lexoj Hammondin me tha “Po më kujton rininë djalë…”
.
Një ditë kur nisa t’i përktheja dy studimet e tij për Epirin takova në Muze arkeologun e famshëm Frano Prendi, i cili m’u bë redaktor me Moikomin i librit të Hammondit “Epiri”. E nisa përkthimin e teorisë së doktoraturës së viteve ’37 të Hammondit mbi teorinë e pushtimit të Dorëve të Greqisë antike nga drejtimi Veriut. Në vitin 2003, e përfundova përkthimin, por hasa në vështirësi të paimagjinueshme. Mendova me anë simbolesh shkronjat greqisht të kompiuterit dhe m’u desh të gjeja një tastierë e program të posaçëm, pasi Hammondi citonte në origjinal Homerin, Pindarin e burimet e antikitetit grek. Hammondi citonte mikrotoponimet dhe unë nuk i gjeta ato në përkthimin e Gjon Shllakut dhe kështu gjeta një botim origjinal në greqisht. Kështu për krahinën e Beotisë mikrotoponimet që citonte teksti ishin të Pindarit. Kisha një seri përkthimesh të klasikut botëror Ettore Romagnoli, ku as teksti i tij italian s’i kishte mikrotoponimet, as të Odeve të Pindarit, sikundër të “Iliadës” së Homerit. Aty dyshova se përkthimi i “Iliadës” nuk përputhej me origjinalin dhe mund të ishte bazuar në përkthimin e famshëm në hendakosilab – 11 rrokësh nga poeti Vincenzo Monti. Ato mikrotoponime i kishte zëvendësuar edhe Ronagnoli në përkthimet e tij të Iliadës dhe Odisesë, me emrat përgjithësues të krahinave si Beotianisë e të fiseve, popuj: Danajtë për Akeasit. Këtë pietet e bajnë rëndom si përkthyesi Romagnoli, për hir të ruajtjes së masës së vargut.
Unë gjeta mikrotoponimet në tekstet origjinale dhe nuk mendoj se përkthimet janë transformuar qëllimisht nga botimet e Sh. B. “Naim Frashëri” por 12 redaktorët që u caktuen për redaktimin e Iliadës së përkthyeme nga Gjon Shllaku, kanë pasë për matricë përkthimet e Montit dhe Romagnolit, por edhe tekste të përkthyeme nga gjuhë të dyta. Mikrotoponimet i shërbyen Hammondit dhe studiuesve të tjerë për arritjen e hipotezës, fjala vjen: Hammondi kërkonte rrugëtimin e Dorëve, përmes tumave në studimin në konfetencën që mbajti në Tiranë më 1973. Ndërsa murin pellazgjik ne atriumin ne oborrin e Muzeut të marrë nga rrënojat e Qafe Botës mbi Butrint e kujtoj kur intervistoja asokohe Moikomin, ngrënësin më të madh të librave. Në këtë mur 4000 vjeçar do ketë kalue familja e Kutelit – Pasko, kur emigroi nga Arta – këtë e përmenda kur kremtuem përvjetorin e tij në një konferencë, tetorin që shkoi. Por muri kodifikohet në emrin “mur pellazgjik” që ndërtohet me gurë të thatë si në Persqop-Petrelë dhe nuk ka lidhje me teorinë e prejardhjes së shqiptarëve.
.
Marrë nga muri i Fb i Vrethee Lnika, 12 nëntor 2021
.