Pse poezia është e vështirë për t’u kuptuar,
e për pasojë për t’u shijuar…
nga Artan Kafexhiu
Pengesa e vetme të kuptosh poezinë, pavarsisht se për kë poet flitet, – mund të jetë Safo, mund të jetë Whitman, Akhmatova, Shelley, Lorca, Neruda e kështu pa fund, – është tendenca e trurit tonë të mësuar, ose prej memeve të trashëguara, – të jetë kryesisht linear, nga pika A në pikën B, dhe shumë literal në komunikim. Proza është shprehja e interpretimit literal të botës. Ne na duhet të sigurohemi, që po kuptohemi, pa ekuivoke, mjafton për ta lexuar e për të nxjerrë kuptimin e drejtpërdrejtë.
Kjo nuk ndodh me poezinë. Poezia e arrirë, me përkufizim nuk është literale. Si formë e lartë arti, flet për një të vërtetë, që qëndron lart në hierarkinë e të vërtetave. Besoj se askush, s’do të më kundërshtojë: të vërtetat dallohen nga niveli i meritave, ku qëndron edhe logjika e hierarkisë. E vërteta e shkallës sipërore ngrihet mbi nivelin e mediokritetit të një të vërtete evidente deri në banalitet, dhe e vetmja mënyra për t’u perceptuar është në mënyrë jolineare, jo literale, e që është autentike, unike për poetin, krijuesin e saj.
Ndaj të duhet të hedhësh përtej dëshirën për të simplifikuar kuptimin e vargjeve, figurave të përdorura, për t’iu larguar sigurisë që të jep një interpretimi literal. Përndryshe, kjo quhet banalizimi i poetikes. Ndaj kur e lexon poezinë, lexoje njëherë në heshtje, lexoje përsëri, pastaj edhe me zë të lartë. Kjo përsëritje është e njohur në lexim për mijëra vite, edhe kur vjen veçanërisht tek poezia, konsiderohet si një eksperiencë artistike. Fjalët, vargjet, kanë një rrugëtim të tyre, kur vjen puna tek leximi e shijimi i poezive. Kadenca e vargjeve, edhe kur s’je në gjendje të nxjerrësh kuptimin në mënyrë intuitive është e bukur dhe evokative në vetvete. Mjafton që poezia të lexohet më shumë se një herë, e ndoshta në distancë kohe e hapsire.
Da të dëgjosh gjëmim(in) – poezi nga Anna Ahmatova
Do të dëgjosh gjemim(in), e t’më kujtosh,
e mendohu: ajo i donte stuhitë. Buza
e qiellit do të marrë ngjyrë t’kuqërreme,
e zemra jote, si dikur, në flakë do të jetë.
Atë ditë në Moskë, e gjitha do bëhet realitet,
kur, për t’fundit herë, do të largohem,
të nxitoj kah naltësitë, për t’cilat dëshiru kam,
duke lanë hijen time me qenë me ty.
-Anna Ahmatova, poetja më përfaqësuese ruse
*Portret i Anna Akhmatova-s, 1915 – nga Nathan Isaevich Altman, poet rus e soviet avant-garde, eksploroi kubizmin, skenograf, dhe ilustrues librash
© Artan Kafexhiu, nga Muri i FB, 6 prill 2024