Kemi njëfarë Mallkimi të lashtë që na ndjek…
Si Leerna Hidra në rrëfenjat antike hante pjellat e saj,
po aq Shqipëria tregohet kanibale me njerëzit e saj më të mirë.
Marsel Spahiu
E bija e Seman Rizës, – Liri Dhrimo,
qe në të njejtën kohë edhe bashkëshorte
e gjermanistit të shquar Ali Dhrimo.
Ajo ishte mësuesja ime e veçantë
e gjuhës dhe letërsisë në shkollën “Asim Vokshi”.
Respekt për vlerat e saj.
Më poshtë po sjell kujtime të saj mbi të atin!
Thoma K. Jançe
Si e lajmëroi Camaj vdekjen e babait tim Selman Riza
nga Liri Dhrimo – Riza
Nuk e di se si, por ashtu vetiu, tani më lindi dëshira të shkruaj dy radhë për tim atë, Selman Rizën.
Më lindi dëshira të përqas dy figura të shquara të kulturës shqiptare: Dhimitër Paskon dhe Selman Rizën, jo vetëm si qëndrestarë burgjeve të pamerituara, por edhe si të paepur e konsekuentë në idetë e pikëpamjet e veta.
Në veprën e vet “Tri monografina albanologjike: Abeceja-Drejtshkrimi-Çështje gjuhësore”, botuar në Tiranë, në vitin 1944, Selman Riza trajton tri figura të shquara.
Monografinë e parë ia kushton Ibrahim Fehmiut: “Këtë monografi kushtonj zotni Ibrahim Fehmiut, mësuesit t’im në “Mësonjtoren e Gjakovës më 1917-18, pedagogut të lindun dhe apostullit “mëmëdhetar”, i cili bashkë me abecenë e shqipes më mësoi dhe elementet e shqiptarisë.”
Monografinë e dytë ia kushton Sadi Pejanit: “Këtë monografi kushtonj zotni Sadi Pejanit, prefektit t’im në konviktin “Naim Frashëri” në Tiranë, më 1922-1924, pionierit n’arsimin t’ânë filluer t’idesë pedagogjike moderne me frymëzue vegjëlinë me shijen e jetës në natyrë dhe me dashurinë e punës së krahut.”
Ndërsa monografinë e tretë ia kushton Dhimitër Paskos: “Këtë monografi kushtonj zotni Dhimitër Paskos, alias Izedin Jashar Kutrulisë, vjershëtarit të frymëzuen të Kosovës shqiptare.”
Kosova shqiptare!
Një jetë të tërë me këtë besim! Amanetin që nuk e tret dheu, po ashtu e la me këtë besim për: Kosovën shqiptare! “Mbetjet e një jete të truar, pa dallim gjithë bashkëkombësve të mi, dëshëronj të më prehen atje ku kam lindur, në Kosovën Shqiptare.”
E ky besim për Shqipërinë, për Kosovën shqiptare, ishte i shkrirë njësh me besimin për mbrothësinë e lulëzimin e gjuhës shqipe të krejt botës e jetës shqiptare. Me këtë besim ai nuk u dorëzua dhe ndihmoi pa kursim, me thjeshtësinë e dashamirësinë që e karakterizonte, cilindo që i afrohej për ndihmë, kolegë e miq, mësues e studentë, që të futeshin me guxim në fushën e shkencës, e cila nuk kishte vetëm lule, por edhe gjemba, sepse tek ata shihte gonxhet e shëndetshme të së ardhmes, po, të së ardhmes shqiptare!
Po sjell ndër mend këtu shkrimin e Prof. dr. Martin Camajt
“Vdiq gjuhëtari S. Riza” – Martin Camaj
“Selman Riza, karakter njeriu pa zhigla, origjinal në ide e formulim mendimi, pat një kulturë jashtëzakonisht të gjanë: Jam i sigurt se ai në kushte të tjera akademike (humbjen e dhjetë vjetëve i ngujuem në burgim as që e zamë në gojë) do të kishte dhanë vepra edhe ma të mëdha e ma të qëndrueshme kohës. Të nënshkruemit që e njohin mirë dhe bashkëpunoi për një kohë të shkurtër me prof. Selman Rizën nuk i shlyhet mendjes e zemrës përkrahja përmes këshillave të pjekuna, por sidomos nxitja t’i meste prore besnik artit e shkencës shqiptare.”
Botuar në Dielli, 28.04.1989.
Përse pra më lindi kjo dëshirë për t’i kujtuar pranë e pranë këto dy figura të shquara të kulturës shqiptare, Mitrush Kutelin dhe Selman Rizën? Në testamentin e vet Mitrush Kuteli (Dhimitër Pasko) i porosit fëmijët e vet ta duan vendin dhe gjuhën shqipe gjer në vuajtje. Të mos u shkasë zemra kundër Shqipërisë, as kur do të vuajnë pa faj. Atdheu është atdhe, bile edhe atëherë kur të vret. “Këtu kanë lindur, këtu do të rrojnë, me mish e shpirt, qoftë edhe me dhimbje.” Ja se çfarë u shkruante në një letër të afërmve të vet Selman Riza: “Gruas, djalit e vajzës, u kam komunikuar aq thellë në shpirt afshin e ndjenjave të mia për Ju në Kosovë, saqë në shprehjet e qëndrimet e tyre, Ju mund të gjeni përherë me mend edhe zërin e zemrës sime.”
Ndërsa më herët ai ka pohuar: “…Kështu unë qysh në bankat e liceut problemin kombëtar e ndërballkanik të Kosovës e bëra preokupimin jo numër një, por të vetëm të krejt jetës sime.”
E më tej: “As detyrës elementare për të mbrojtur jo pa rrezikim kreditin moral të emrit kosovar mund të pohoj lirisht se kurrë nuk i kam bërë bisht.”
Im atë ishte sa i rreptë me të keqen, me të padrejtën, aq i butë e i ndjeshëm ndaj së mirës e njerëzve që e përqafojnë atë. “Njerëzit e zbutur vlejnë më shumë se të lindurit të butë”, – shkruan ai në librin “Mendime të shkëputur të një vazhde së vetme”.
Nuk ishte poet, por zemra i këndonte për liri e për atdhe:
“…Dardani e Vjetër/ Kosovë e Re
Ke qenë shqiptare/ Shqiptare Je!
Dimër e verë/ Sa të jetë jeta
Ke me përshëndet/Me: Tungjatjeta!”
“Ke me përshëndet” me urimin e bukur të gjuhës sonë, të gjuhës shqipe.
Më vjen ndër mend tani thënia e tij: “Vërtet Noli – i zoti, por edhe shqipja – e zonja.” E vërtet, përmbi të gjitha gjuhët që zotëronte, ai zonjë pati shqipen e për të punoi deri në fund të jetës së vet.”
Botuar te www.shqiptarja.com 2013
Marrë nga Muri i Fb. i Thoma K. Jançe