Tabakhania – poemë Fernando Pessoa (përk. Jozef Radi)

Fernando Pessoa

(13 qershor 1888 – 30 nentor 1935)

Kjo Poemë magjike e Fernando Pessoa-s,
mund të shijohet prej gjithkujt,
po në veçantiprej atyne që mbrrijnë me e kuptue mundimin
me e sjellë sa ma bukur e sa ma korrekt në nji shqipe të ambël,
përmes asaj dashnie dhe atij përkushtimi pafund që meriton kjo poemë…
pse s’asht fjala se mundesh me qenë i kënaqun veç ti prej asaj çka ke mbrritë,
po secili që merr guximin me e lexue e me i dalë ne bregun tjeter kësaj poeme t’pashoqe…
Shpesh m’duket, sikur kësaj poeme, i kam dhanë edhe mjaft nga vetja,
e shpesh e kam ndje si nji kantier gjithnji në kambë për ma shumë se dhjetë vite…
Nëse them se: i jam kthye kësaj poeme edhe njiqind herë,më besoni, më duken pak…
nëse ndokush mendon se e kam mbarue, e nuk kam me e prekë ma, gabon…!!
Veç mbas leximit të asaj pakice poetikisht e kultivueme (uroj të jetë o të bahet gjithnji shumicë),
n’se kjo poemë shfaqet gjithnji e ma e bukur e ma e dashtun për Ju,
mund të jetë dëshmia e vetme se duhet me u sjellë pak ma i matun
e pak ma i kujdesshëm me krejt magjinë e derdhun në këto vargje…
Kjo poemë, (gjithnji simbas meje), ka mbrenda gjithçka, që quhet magji e jetës…
Jozef Radi, 13 qershor 2014

Tabakhania –

poemë nga Fernando Pessoa

Nuk jam asgja.
Kurrë s’do të jem asgja.
S’mundem me e dëshirue të qenit asgja.
Pse përtej kësaj, kam mbrenda vedit krejt andrrat e botës…

Dritare të dhomës sime
t’asaj dhome e atyne milionave që s’e dijnë kush janë
(e sikur ta dijshin se kush janë, s’do dijshin ndoj gja t’madhe?)
ju rrekeni n’misterin e asaj rruge t’rrahun vazhdimisht prej njerzish
t’asaj rrugë të pakalueshme për krejt mendimet,
po e vërtetë, e vërtetë e pamundshme,
e sigurt, e sigurt e panjoftun
me misterin e gjanave nën rrasa e nën krijesa
me vdekjen që lshon myshk ndër mure e thinja ndër njerz,
me Fatin që i prin qerres së gjithçkaje n’rrugë të asgjasë.

Sot jam i humbun si me e pasë njoftë t’vërtetën.
Sot jam i kthjellët si t’isha shtri me vdekë
si t’mos kisha asnji vllazni tjetër me gjanat
veç asaj të lamtumirës, edhe kjo shtëpi edhe kjo anë rruge do t’bahesh
rresht vagonash t’nji treni, me grahje fishkëllyese mbrenda rradakes seme
nji shkundje e nervave t’mia dhe nji krisje eshtnash në nisje.

Sot jam i ndërdyshtë, si ai që ka mendue, se ka gjetë po ka harrue.
Sot jam i ndamë m’dysh mes ndershmënisë që i detyrohem
tabakhanes përballë, diçka vërtet e pame nga jashtë,
dhe përshtypjes se gjithçka asht andërr,
diçka e vërtetë e pame nga mbrenda…

Sot ndjehem i dështuem në gjithçka.
E ndoshta pse s’kam tjetër mendim, gjithçkaja u ba asgja.
Prej urdhnave të marra me përdhunë
kam zbritë prej dritares në pjesën e mbasme të shtëpisë.
Jam derdhë fushës përplot mendime.
E s’kam takue askënd veç barit dhe pemëve
e kur gjeja njerëz, ata ishin krejt të ngjashëm mes tyne.
Iu largova dritares, e rashë mbi kolltuk. Eh, çka të mendoja…?
Si mund ta di se kush mund të jem, unë që s’e di se kush jam?
A mundem me qenë ai që mendoj? Ndoshta,
po mund të jem edhe shumë gjana sëbashkut!
Shumë mendojnë se janë e njajta gja, po s’besoj t’jenë edhe aq të shumtë!
Gjenì? Në kët dekik
njiqindmijë mendje e gjejnë vedin ndër andrra gjenìsh, ashtu si unë
po historia s’ka me zbulue kushedi se çka? Ndoshta asnji,
s’ka me qenë tjetër gjà veç pleh, i mjaftë për fitoret që do vijnë.
Jo, s’besoj ma te vetja.
Në tana çmendinat ka të çmendun, delirantë përplot me sigurina
e unë që s’kam nji siguri të vetme, jam a s’jam në rregull?
Jo, jo as unë s’jam në rregull…
Në sa papafingo e nënstrehë t’kësaj bote
s’gjen të zhytun kët çast ndër andrra gjenish për vet-vet-en?
Sa synime madhështore, fisnike e t’përndritshme
po, vërtet, madhështore, fisnike e t’përndritshme
ndoshta edhe të realizueshme
po që s’vijnë kurrë nën dritë të diellit, o s’i ndigjon askush?

Bota asht e atyne që lindin me e pushtue atë
dhe jo e atyne që andrrojnë me e pushtue,
edhe pse mund t’kenë të drejtë!

Kam andrrue ma shumë se Napoleoni mujti t’realizojë.
Kam shtrëngue n’gjoksin e ndërdyshjeve, ma shumë humanizëm se Krishti.
Kam krijue n’fshehtësi filozofi që asnji Kant s’i ka shkrue.
Po jam, e ndoshta kam me mbetë përjetë, ai i papafingos, edhe pse s’jetoj aty.
kam me mbetë përjetë ai që s’ishte i lindun për kët gja
kam me mbetë përjetë ai që zotnonte mjaft cilësi
kam me mbetë përjetë ai që ka pritë me iu hapë ajo portë, e atij muri pa portë
që e ka këndue kangën e Pafundësisë n’nji kotec pulash
dhe e ka ndigjue Zanin e Zotit n’nji pus mbyllun.
E tash me besue te unë? Jo, jo për asgja n’botë…

Që natyra ta derdhë mbi kryet tem t’përvëluem
diellin e saj, shinat e saj, erën që kreh flokët e mi,
gjithçka tjetër le t’vijë nëse don t’vijë o nëse duhet të vijë
përndryshe kurrë mos ardhtë.
O skllevën kardiakë të yjeve,
e kemi pushtue botën para se me u çue prej shtrati,
ne jemi zgjue dhe ajo na asht dukë e turbullt
jemi çue në kambë dhe ajo na asht dukë e huej,
kemi dalë prej shtëpie dhe ajo na asht dukë Gjithsia,
me Sistemin Diellor, me Rrugën e Tamblit dhe Pafundsinë…

(Ha çokolatza, vogëlushe, ha çokolatza!
E ndigjo se s’ka tjetër metafizikë kjo botë, veç çokolatzave,
E ndigjo se të krejt besimet s’të mësojnë asgja veç ambëltoret.)

Ha, vogëlushe pisanjose, ha
ah sikur t’mund t’haja edhe unë çokolatat me t’njejtën shije si ti!
Po unë mendoj se duke ia çveshë kartën e argjantë, që n’fakt asht kallajtë
kam me e hjedhë gjithçka përtokë, siç kam hjedhë edhe jetën teme
po t’paktën ka me mbetë dëshpërimi për çka kurrë s’u krye
bukurshkrim i rrufeshëm i këtyne vargjeve
hark i rrëzuem mbi të Pamundunën.
T’paktën kështu e shenjtnoj vedin me nji përçmim privue prej lotësh,
fisnik t’paktën n’at gjestin e madh me të cilin përplas
veshjet e ndyta siç jam edhe vetë, shkujdesshëm n’pirgun e teshave,
dhe shetis i pakëmishë shtëpisë sime.

(Ti, që ngushëllon, s’je kërkushi – prandaj ngushllon,
Hyjneshë greke, e përfytytueme si nji statujë e gjallë,
o patrice romane, fisnike e paqenë dhe ndjellakeqe,
o princeshë e të gjetunve, e sjellshme dhe e marifetshme,
o markezë e Shtatqindës, gjokszbulueme dhe e ftohtë akull,
o koketë e famshme e epokës së prindërve tonë
që prej modernes  – s’e kuptoj mirë kët gja –
ç’ka mund të jetë e gjitha kjo, po nse frymëzon, ç’ka dreqin frymëzon!
Zemra ime asht nji kovë e boshatisun.
Si ata që thërrasin shpirtna, edhe unë po e thërras
vetvedin, po kërkund s’po e gjej.

I avitem dritares dhe kqyri rrugën me qetsinë ma t’madhe.
Shof dyqanet, shof trotuaret, shof veturat që shkojnë
shof qeniet e gjalla t’veshuna që ndërthuren n’ecje
shof qentë pse edhe ata janë pjesë e jetës
dhe e gjitha kjo m’randon si nji ndëshkim me ezil
dhe e gjitha kjo m’asht e huej, njashtu si çdo gja tjetër.
Kam jetue, kam studjue, kam dashtë, ndoshta edhe kam besue
dhe sot s’ka lypës t’mos e kem zili, pse s’jam vetë bash ai!

Te çdonjeni prej tyne kqyr zhelet, plagët, mashtrimet dhe mendoj:
së pakut kurrë s’kam jetue, as kam studjue, as kam dashtë, as kam besue
(pse asht e mundun me u krijue nji realitet i tillë, pa ba asgja prej këtyne?!)
ndoshta veç kam ekzistue, si nji hardhucë që ia kpusin bishtin
e që mbetet nji bisht që spërdredhet, përtej njasaj hardhuce.

Jam sjellë me vedin njashtu si s’kam dijtë
dhe ajo çka m’duhej bà me vedin s’e paskam ba.
Guri i dominosë që pata mshehë ishte i gabuemi
menjiherë m’kanë njoftë për çka nuk isha
dhe unë s’e kam mohue, për kët jam midis humbsash.
Kur më asht dashtë me e heqë maskën
ajo tashma m’ishte ngjitë për fytyrë.
E kur e shkula dhe jam kqyrë n’pasqyrë
pashë se isha plakë para kohe.
Isha i dehun, dhe s’kam dijtë me e veshë gurin e dominosë
që tash s’më shkulet prej trupi.
E kam hjedhë tej njat maskë dhe kam fjetë në garderobë
si nji qen i nëpërkambun prej të zotënve
si i parrezikshëm
dhe e shkruej kët histori për me dëshmue se ajo asht sublime.
Shpirt muzikor i kotësisë së vargjeve të mia,
ah sikur t’mundesha me takue diçka t’krijueme prej meje
e të mos i rrija gjithnji karshi, njasaj Tabakhaneje
tuj e shkelë ndërgjegjen e ekzistencës
si ai qylymi që i nëpërkambet nji të dehuni
o si nji nënkambse e vjedhun magjypsh që s’vlen kurrgja.

Po Duhanshitësi m’asht shfaqë te dera dhe aty asht ndalë…
dhe kqyr me at bezdinë e kryes t’përkulun keq
me sikletin e shpirtit që asht tuj kuptue gjithçka.
Ai ka me vdekë po edhe unë do të vdes.
Ai ka me lanë tabelën e dyqanit, unë kam me lanë vargje.
Dikur ka me vdekë tabela, po edhe vargjet kanë me vdekë.
Pak nga pak ka me vdekë edhe rruga ku asht tabela
dhe ajo gjuha me të cilën janë shkrue vargjet.
Së fundi, ka me vdekë edhe planeti rrotullues në t’cilin ka ndodhë e gjitha kjo.
Në t’tjerë satelitë, në tjera sisteme, krijesa të ngjashme me njerzit
kanë me vazhdue me shkrue gjana të ngjashme me vargjet
dhe me jetue nën objekte të ngjashme me tabelat…
Gjithnji nji gja përballë nji tjetre
gjithnji nji gja ma e padobishme se tjetra,
gjithnji e pamunduna, ma e çmendun se realiteti
gjithnji misteri i thellsive ma i qartë se gjumi i misterit në sipërfaqe
gjithnji e njejta gja o diçka tjetër, o as njena dhe as tjetra.

Po dikush u fut në Tabakhane (me ble duhan ndoshta?)
dhe ai realitet i arsyeshëm papritmas u rrënue mbrenda meje.
Çohem vrik e në kambë, i bindun dhe njerëzor
me qëllimin t’i shkruej këto vargje për me dëshmue t’kundërtën.
Dhe e ndezi nji cigare ndërsa mendoj me shkrue
dhe ia shijoj asaj çlirimin prej çdo mendimi
e ndjek tymin si t’kishte nji drejtim t’përcaktuem ma parë
dhe i gëzohem atij çasti të ndjeshëm e të përshtatshëm
çlirimin prej gjitha spekullimeve
dhe vetëdijes se metafizika asht pasojë e krijesave me prirje mohuese.

Dhe zgjahem edhe ma n’karrige
e qetsisht vazhdoj me tymue.
Gjersa Fati t’ma lejojë kët gja, kam me vazhdue me tymue.
(Eh, sikur t’martohesha me t’bijën e rrobalarses, t’paktën do t’isha i lumtun)
E tuj e mendue kët gja, çohem prej karriges
dhe shkoj e ndalem te dritarja.
Njeriu ka dalë prej Tabakhanes (tuj e rrasë n’xhep kusurin)
Ah po, e njofta, asht Esteves – i pametafiziku.
(I zoti i Tabakhanes u shfaq në hymje)
Si prej nji instinkti hyjnor Esteves asht kthye dhe m’ka pà.
M’ka përshëndetë me nji gjest, dhe unë i kam thirrë: “Mirupafshim Esteves!”
dhe Gjithsia m’asht shfaqë e gjitha pa ideale, pa shpresa
dhe duhanshitësi ka buzëqeshë…

Përktheu Jozef Radi (2005-2015)

Related Images: