Vdes njashtu si pa u ndje
poezi nga Martha Medeiros
sjellë në shqip nga Jozef Radi
Vdes njashtu si pa u ndje…
njaj që bahet skllav zakoni,
tuj rrahë përditë të njejtat shtigje,
njaj që s’ndryshon markë,
njaj që s’rrezikon
me ndryshue ngjyrën e veshjeve,
njaj që s’ndalet me folë edhe me t’panjoftun.
Vdes njashtu si pa u ndje…
njaj që i ban dredhë pasionit,
njaj që e pranon t’zezën mbi të bardhë,
dhe ju ven randsi pikave mbi “i”
ma shumë se emocioneve t’përbashkëta,
njatyne që t’i xixllojnë sytë,
njaj që ta ban t’mërzitshme buzëqeshjen,
dhe zemrën me t’rrahë fort përball gabimit a ndjenjës.
Vdes njashtu si pa u ndje…
njaj që s’e përmbys sofrën kur ndjehet i pakënaqun
prej pune, njaj që s’e ven n’rrezik t’sigurtën
për t’pasigurtën n’kërkim t’nji andrre,
njaj që s’ka lejue s’pakut nji herë n’jetë,
me iu hikë kshillave t’urta.
Vdes njashtu si pa u ndje…
njaj që s’udhëton kurrë, njaj që s’e hap nji libër,
njaj që s’ja dhuron shpirtin muzikës,
njaj që vetvedit s’ia gjen nji hir.
Vdes njashtu si pa u ndje…
njaj që s’lshon nji grimë respekt mbi vedin,
njaj që s’të lejon as me e ndihmue,
njaj që ta vret ditën ndër ankime për fatin e vet t’keq,
a për shiun që s’rreshtet kurrë.
Vdes njashtu si pa u ndje…
njaj që e braktis projektin para se me nisë,
njaj që s’ka asnji pyetje për krejt botët që s’i njef,
njaj që s’të kthen përgjigje
kur dikushi i kërkon diçka që ai aq mirë e din.
Le t’i bishtnojmë vdekjes përditë e nga pak,
tuj kujtue gjithherë se me qindrue n’kambë
asht nji përpjekje shumë ma e madhe se marrja frymë.
Dhe veç nji durim i përflakun, ka me na ngjitë njatje n’maje,
te lumtunia e shndritshme.
Përkthye në shtator 2015
Dy rreshta dhe nji sqarim
për nji përkthim atribuuar gabimisht Nerudes
Thonë “Më mirë nji ditë si luan se njiqind si dele!” Po kush e thotë këtë? Dhe pse e thotë? Ata që besojnë këtij proverbi, i besojnë nji jetë të jetuar plotësisht, i besojnë nji jete përplot “jetë”, lumturi, emocione, ndjeshmëri, ndjenja, miqësi, dashuri, takime, zbulime… përndryshe nuk jetohet, dhe veç vdiset… “njashtu si pa u ndje”!! E kush e bën edhe më të qartë kët koncept është nji shkrimtare: Martha Medeiros, gazetare braziliane e lindur në Porto Alegre, me 20 gusht, 1961. Autore e shumë veprave, e mbi të gjitha kësaj poeme që mbetet nji hymn për jetën, e që rrëfen në detaje se nji jetë e mosjetuar si duhet, nuk i sjell njeriut veç humbjen e tij, po edhe vdekjen.
E vetmja gjë e pariparueshme është vdekja, pasi edhe ata që jetojnë vdesin. Vdekja s’është vetëm nji kusht statik, por nji “gjendje pezull”. Nuk është e nevojshme që zemra të ndalet për të vdekur, mjaft të mos jetosh çdo çast, dhe je i vdekur, dhe këtë e dëshmon me forcë poezia e Medeiros.
“Vdes, njashtu si pa u ndje” (A Morte Devagar), u botua për të parën herë në vitin 2000, në gazetën Zero Hora në Porto Alegre, Brazil.
E fortë dhe e fuqishme ajo mbetet nji poezi që të futet në eshtra dhe të mbetet e kapur fort si nji dredhkë e helmët, që të ngjitet në kokë e të shtyn të reflektosh duke ta ndryshuar këndvështrimin, ajo të shtyn të reagosh e të jetosh për të mos vdekur.
E theksoj, teksti i poezisë është i Martha Medeiros, gazetare braziliane e lindur në vitin 1961. Por, për shumë vite kjo poezi kaloi si zinxhirët e Shën Antonios nga kutitë e e-mail dhe blogjeve dhe në kërkimet në Googles gjen pothuaj pesëdhjetëmijë rezultate për Nerudën te fjalët “Vdes, njashtu si pa u ndje”… Por shumë e raportojnë si gabim, shumë të tjerë e kapërcejnë në heshtje…
“Vdes, njashtu si pa u ndje” (A Morte Devagar) mbetet nji poezi mrekullueshme, qoftë e brazilianes Martha Medeiros, qoftë e Kilianit të Madh Pablo Neruda, edhe pse shpesh e atribuuar gabimisht Atij.
Bile shroj se edhe me 24 janar 2008, poezia u lexua në Parlamentin Italian nga senatori Clemente Mastella, gjatë nji votëbesimi që çoi në rënien e qeverisë së dytë Prodi, edhe ky senator gabimisht ia referoi kët poezi si të Pablo Nerudës. (përgatiti jozef radi)
A Morte Devagar – Martha Medeiros
(poezia Origjinale)
Muere lentamente
quien se transforma en esclavo del hábito,
repitiendo todos los días los mismos trayectos,
quien no cambia de marca,
no arriesga vestir un color nuevo
y no le habla a quien no conoce.
Muere lentamente
quien hace de la televisión su gurú.
Muere lentamente quien evita una pasión,
quien prefiere el negro sobre blanco
y los puntos sobre las “íes”
a un remolino de emociones,
justamente las que rescatan el brillo de los ojos,
sonrisas de los bostezos,
corazones a los tropiezos
y sentimientos.
Muere lentamente
quien no voltea la mesa
cuando está infeliz en el trabajo,
quien no arriesga lo cierto por lo incierto
para ir detrás de un sueño,
quien no se permite por lo menos una vez en la vida,
huir de los consejos sensatos.
Muere lentamente
quien no viaja,
quien no lee, quien no oye música,
quien no encuentra gracia en sí mismo.
Muere lentamente
quien destruye su amor propio,
quien no se deja ayudar,
quien pasa los días quejándose
de su mala suerte o de la lluvia incesante.
Muere lentamente,
quien abandonando un proyecto antes de iniciarlo,
no preguntando de un asunto que desconoce
o no respondiendo cuando le indagan sobre algo que sabe.
Evitemos la muerte en suaves cuotas,
recordando siempre que estar vivo
exige un esfuerzo mucho mayor que
el simple hecho de respirar.
Solamente la ardiente paciencia
hará que conquistemos una espléndida felicidad.
Pablo Neruda – Poet i Popullit