Virulenca e përmbysjes letrare
Publicistika e Kasëm Trebeshinës
nga Leka Ndoja
Në publicistikën e tij, Trebeshina paraqet gjithë atmosferën e përmbysjes politike të letërsisë zyrtare, reagimi i letrarëve të rënë nga Panteoni politik ishte ma i hukubetshëm sesa i politikanëve komunistë, në këtë pikë këeta u shfaqën ma mirëkuptues me ndryshimin global të rënies së perdes së hekurt. Kjo tregon sesa të painformuem ishin shkrimtarët e postsocializmit që mendonin, ka që mendojnë akoma, se veprat e tyne ishin universale kur dihej se tematikat jepeshin zyrtarisht nga sektori i kulturës dhe ideologjisë i KQ, në mënyrë aq të rafinueme saqë ata kur u miratohesh tematika e veprës, kujtonin se e kishin zgjedhë vetë temën! Mos harrojmë se shumica e shkrimtarëve që kërkonin status quonë e sistemit të vlerave – kishin edhe nji synim praktik të mos humbnin vendet e punës pasi ishin pjeseë e institucioneve të ngrituna nga Partia e Shteti me qëllim zbukurimin e realitetit dhe fshehjen e sistemit kriminal në vend.
Shumica e shkrimtarëve përzgjidheshin qëllimisht nga provinca që të mos kuptonin funksionin e tyne në sistemin socialist ku arti propagandohej ma shumë se ekonomia. Në këtë atmosferë Kasem Trebeshina, i dalë në publik në moshën 65 vjeçare – nuk kishte çfarë të kërkonte përveç të drejtës së fjalës. Ai nuk u konformue me postdiktaturën dhe ka thanë të vërteta që koha i vërtetoi në lidhje me rënien e vlerave të sistemit letrar të viteve 1945-1990. Kështu Kasemi krijoi kundërshtarë siç shprehet dhe në intervistën me Lankshin ribotue sot nga portali Radiandradi, – në totalitet – por shfaq rezervë dhe për të burgosunit Visar Zhiti, me pas edhe për Maks Velon për qëndrimet e tyne ma përpajtuese me subjektet e postdiktaturës. Kjo mënyrë militante e tij e shfaqjes së mendimit kërkonte nji “Purgë” të thellë e të pamëshirshme – në fushën e artit, model që nuk u ndoq nga klasa politike mbasi pasojat do të binin edhe në gjithë sistemin politik e social.
Kasëmi, po të ishte ma i ri do tregohej ma tolerues – di që me pati shfaqë keqardhje kur u sulmue Kadareja nga gjithë sistemi i shtypit, me rastin e botimit të poezisë “Pashallarët e kuq”. Me pati thanë se – Këta i ndajnë detyrat me “Plan masash” dhe do ta arrijnë atë që kanë vendosur” e kish fjalën për detronizimin letrar të tij. Gjithqysh e pati “tabele qitje” përveç konkurencës që në rini në LSHA, por edhe i nxitun nga rrethe politike e kulturore, kur u fol se do te ishte kandidat për President. Mendoj se dualizmi me të ishte produktiv, pasi tërhoqi vëmendjen tue krijue edhe receptues të rinj – ishte nji metodë me i tjetërsue lexuesin, pa e pasë qëllim parësor. Për 30 vite, mendoj se duhesh përmbyllë saga e botimit të veprës së tij, ndonëse në kushtet specifike të sistemit të botimeve të letërsisë shqipe – e cila grreu vetveten me polemika pa grat, dmth brenda anarkisë së vlerave, vlera e mbijetesës së veprës përcillet në gjeneratën e tretë – siç parashikonte Trebeshina.
Leka Ndoja,
Marre nga muri i Fb Vrethee Lnika, 8 gusht 2022