Muzikanti i madh, Fotaq Filipeu
nga Visar Zhiti –
Fragment XXXI nga Libri “Rrugët e Ferrit”
Në udhën tej ku po vdiste dielli, shihja një tjetër njeri të shëtiste, më përshëndeste me dorë dhe vazhdonte ikjen.
Ishte muzikanti i madh Filipeu. Dhe ai kishte qenë në burgun e Burrelit. Fati i tij i keq, qe lauruar në Athinë për dirigjim dhe kitarë dhe i binte violinës mahnitshëm, si një magjistar.
Aaaa, në Athinë, duhej të ishte agjent grek!? Në koncertet pas luftës. Ky e kishte shoqëruar me piano sopranen Tefta Tashko. Gjatë torturave i kishin thyer dy brinjë, pastaj ecte me mundim. Koka e tij e madhe, ballrëndë si Bethoven, gjithmonë i veshur hijshëm, pastër sa dukej vërtet i pamundur në botën agraro-socialiste, ai ngjallte dyshim për dy komitetet, atë të Partisë dhe Ekzekutivin, Shillën dhe Haribdën e çdo qyteti shqiptar.
Në qelitë e Burrelit, Fotaq Filipeu ribënte muzikën e madhe me mend… dhe tronditej. Kur e liruan, pas shumë vitesh, nuk e çuan as në Tiranë e as në vendlindje, në Përmet, por në vendin e internimeve, në Lushnje.
Po themelohej estrada e qytetit. Bërthama teatrore – im atë me dy-tre të tjerë. Filipeu u caktua të formojë orkestrën. Serioz dhe i paafrueshëm, nervoz, por punëtor i madh, mes amatorëve, nëpër jevgjitër llustraxhinj e këpucarë zgjodhi më të mirët, fizarmoniçistin, trombistin, violinën e parë, xhezbandistin dhe banditë të tjerë, dhe duke bërë prova natë e ditë, pa ndërprerje, mes bërtitjeve të tij të demonta, duke thyer dhe harqe kokës, ai e bëri qytetin e Lushnjes me një orkestër të mirë. Askush nuk guxonte të afrohej sikur të ishte e ndaluar në sallën ku ai bënte provat. Kishte nxjerrë jashtë dhe sekretarin e Partisë, kurse te aktorët më shpesh bëhej gallatë. U bë shfaqja e parë… e bujshme. Artistë të shkëlqyer. Mes tyre dhe ajo, këngëtarja e jashtëzakonshme, Vaçe Zela, që herë kritikohej për fustanin e shkurtër dhe herë për leshrat e gjata, pastaj pse i këndonte më mirë këngët spanjolle nga këngët partizane shqiptare, pastaj pushohej nga puna për thyerje të disiplinës proletare e pastaj dekorohej. Unë nuk e harrova kurrë puthjen e Vaçes, më deshi si fëmijën e mikut të saj dhe iku përgjithmonë në kryeqytet, ku u bë Afërditë e këngës moderne shqiptare duke mos ju ndarë kurrë rrufetë e frikshme zeusiane.
Duke mos patur argëtim tjetër, premierat e estradës krijonin pështjellimin e afrimit të një komete a eklipsi, mbërritje ufosh, orgazmë gazi. S’gjendeshin bileta. Shiteshin menjëherë. Të jap biçikletën, më jep biletën, thoshte një shkodran i internuar. Vetëm sot kam leje.
Muzikanti i madh dirigjonte orkestrën e fshehur pas kuintave të skenës. Ai nuk lejohej të shfaqej para publikut. Me aktorët me biografi të keqe, siç ishte im atë, s’kishin si t’ja bënin.
Mjeshtri i madh, Filipeu arriti me mundime dhe tortura si ato të burgut të krijojë bandën e parë frymore të qytetit. Si gjithmonë me amatorë, jevgjitë, hidraulikë, berberë. Qyteti u trondit nga marrshimi i tyre i tunxhtë, me uniformat blu. Erdhi dhe televizioni për të filmuar. Njerëzit panë në ekranet e rralla të TV-ve nëpër fqinjë me biografi të mirë politike apo në sallat kulturore të ndërmarrjeve… bandën e Lushnjes. Kamera merrte me radhë bulçitë e fryra e hurin e daulles, pjata dhe këpucët që mbanin ritmin, instrumentistët nën vezullimet metalore, të cilat shpesh u rrotulloheshin si gjarprinjtë (shumë më të trashë se në Legjendën e Laokontit), por asnjëherë nuk u dha portreti i madhërishëm i drejtuesit të bandës…
Kameramani qe porositur të ruhej nga mjeshtri Filipeu si djalli nga temjani. Po, po, është e vërtetë, qeshte me ironi mjeshtri i madh, pa pikën e revoltës. Pastaj ai kompozoi Himnin e qytetit, një vals që s’mbarte asgjë nga revolucioni dhe lufta e klasave dhe komunizmi lushnjar, por dallgëzim të ëndërrt, ngazëllim qetësues, i cili mungonte dëshpërimisht…